Bulig Para sa mga Pamatan-on Karon

ANG mga pamatan-on karon nagadaku sa kalibutan nga daw makahaladlok kon kaisa. Ang pila sa ila nagatan-aw nga wala sing mahimo samtang nagabulagay ang ila mga ginikanan. Nakita naman sang iban sa ila kon paano nadalahig sa droga kag krimen ang ila mga kabutho. Madamo ang ginaipit sang ila mga katubotubo, lalaki man ukon babayi, sa paghulid. Kag halos tanan nga mga pamatan-on ang nagabatyag kon kaisa nga wala sila mahangpan, masinulub-on, kag napung-awan.

Ano ang kinahanglan sang mga pamatan-on agod maatubang nila ang mga hangkat? “Kinahanglan sang mga kabataan ang isa ka malig-on nga talaksan sa moral,” sulat ni Dr. Robert Shaw, “ang malig-on gid nga sahi nga magabulig sa ila sa pagpili sing nagakaigo nga mga abyan, sa paghimo sing husto nga mga desisyon, kag sa pagpakita sing empatiya sa iban.” Ang Biblia amo ang ginahalinan sang labing maayo nga talaksan sa moral, kay nagaunod ini sang mga panghunahuna sang Manunuga. Sin-o pa magluwas kay Jehova nga Dios ang nakahibalo kon ano ang kinahanglan naton agod maatubang ang magamo nga mga tion nga ginakabuhian naton?

Isa ka Realistiko kag Praktikal nga Giya

Ang mga prinsipio sang Biblia realistiko kag praktikal. Mapuslanon gid ini sa mga ginikanan kag sa iban nga mga adulto nga maluyag sa pagbulig sa mga pamatan-on nga magmadinalag-on sa ila pagkaadulto.

Halimbawa, ang Biblia realistiko nga nagakilala nga “ang kabuangan nahigot sa tagipusuon sang bata,” ukon, subong sang pagbadbad sa Today’s English Version, ang “mga kabataan kinaugali nga nagahimo sing binuang, wala ginapamensaran nga mga butang.” (Hulubaton 22:15) Ang iban nga mga tin-edyer daw hamtong para sa ila edad, apang sa gihapon mga di-eksperiensiado nga pamatan-on sila. Bangod sini, maeksperiensiahan nila ang mga walay kapat-uran, mga kailigbon, kag natublag nga mga  balatyagon nga bahin sang pagdaku. (2 Timoteo 2:22) Paano mabuligan ini nga mga pamatan-on?

Ginapalig-on sang Biblia ang dalayon nga komunikasyon sa ulot sang mga ginikanan kag mga kabataan. Nagalaygay ini sa mga ginikanan: “Ihambal mo [ang mga talaksan sang Dios] kon nagapungko ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan kag kon nagahigda ka kag kon nagabangon ka.” (Deuteronomio 6:​6, 7) Ini nga paghambalanay may duha ka benepisyo. Una, nagatudlo ini sa pamatan-on sang mga dalanon sang Dios. (Isaias 48:​17, 18) Ikaduha, nagahupot ini sa mga ginikanan kag mga kabataan nga maghambalanay. Kinahanglanon gid ini sa tion nga nagatin-edyer ang mga pamatan-on, kay mahimo nga mangin mahuluy-on kag masinulub-on sila.

Sa pagkamatuod, ang kalabanan nga mga tin-edyer nagabatyag sing umalagi nga kasubo. Apang, ang iban pirme nagapangasubo. “Ini nga mga pamatan-on nagasiling nga nabudlayan sila makig-abyan sa eskwelahan, nga wala sila sing masugilanon, nga nagabatyag sila nga nagaisahanon, nga nabudlayan sila nga maluyagan sang iban nga kabataan, kag nga nagabatyag sila nga wala sing makadtuan kon nagakinahanglan sila sing bulig,” siling sang isa ka ensiklopedia tuhoy sa paghinupang.⁠ *

Ang mga ginikanan kag ang mainulikdon nga mga adulto makapakita sing interes sa mga tin-edyer kag makabulig sa ila sa paglandas sang ila mga kabudlayan. Paano? “Ang lamang nga paagi sa paghibalo kon ano ang ginahunahuna sang mga tin-edyer amo ang pagpamangkot sa ila,” sulat sang ehekutibo nga editor sang isa ka magasin para sa mga tin-edyer. Maathag nga kinahanglan ang tion kag pagpailob agod buligan ang mga pamatan-on sa pagpautwas sang ila gid ginakabalak-an. Apang takus gid sa panikasog ang mga benepisyo nga matigayon.​​—⁠Hulubaton 20:5.

Pagkinahanglan sing Rasonable nga mga Limitasyon

Dugang sa komunikasyon, ang mga pamatan-on  nagakinahanglan​​—⁠kag, maluyag gid​​—⁠sing rasonable nga mga limitasyon. Ang Biblia nagasiling nga “ang bata nga ginapabayaan nagahatag sing kahuluy-an sa iya iloy.” (Hulubaton 29:15) Nagapati ang mga eksperto nga ang kakulang sing maathag nga mga limitasyon amo ang kabangdanan kon ngaa nangin delingkwente ang mga pamatan-on. “Kon ang bata pirme ginapabay-an kag wala gid makabati sing tinaga nga ‘indi’ ukon makaeksperiensia sing mga limitasyon,” siling ni Shaw, nga ginkutlo kaina, “wala gid sia sing kahigayunan nga makatuon nga ang iban nga mga tawo may ila kaugalingon nga kabuhi, emosyon, kinahanglanon, kag kabubut-on. Kon indi mapalambo ang empatiya, ang bata indi makabatyag kag makapakita sing gugma.”

Amo man ang ginsiling ni Dr. Stanton Samenow, nga nagtuon sa sulod sang madamo nga tinuig sang mga pamatan-on nga yara sa katalagman. “Nagapati ang iban nga mga ginikanan nga ang mga kabataan dapat pagustuhan,” sulat niya. “Bangod kulang sing ihibalo, nagapati sila nga ang paghatag sing mga obligasyon ukon tulumanon mangin di-makatarunganon nga pabug-at sa ila mga kabataan kag pagdingot sa iya pagkabata. Apang ang indi nila pagtalana sing mga limitasyon may makahalalit nga mga resulta. Wala marealisar sini nga mga ginikanan nga ang isa ka bata nga haluson ginadisiplina mabudlayan man sa pagdisiplina sang iya kaugalingon.”

Nagakahulugan bala ini nga ang mga ginikanan dapat gid mangin estrikto? Indi. Ang pagtalana sing mga limitasyon isa lamang ka aspekto sang epektibo nga pagkaginikanan. Kon himuon sing sobra, ang pagtalana sing estrikto nga mga pagsulundan mahimo magresulta sa makaulugot nga kahimtangan sa puluy-an. Ang Biblia nagasiling: “Mga amay, dili ninyo pagpaakiga ang inyo mga anak, agod nga indi magluya ang ila buot.”​​—⁠Colosas 3:⁠21; Efeso 6:⁠4.

Gani, sa tion kag tion, kinahanglan repasuhon sang mga ginikanan ang ila mga pamaagi sang pagtudlo kag pagdisiplina, ilabi na samtang nagadaku ang ila mga kabataan kag amat-amat nga nagapakita sang mga tanda sang paghamtong. Ayhan ang pila ka pagsulundan ukon pagdumili mahimo buhinan ukon bag-uhon, nahisanto sa ikasarang sang bata sa paghimo sing moral nga mga desisyon nga sa sini responsable sia sa iya ginahimo.​​—⁠Filipos 4:5.

Pagpabakod sang Kaangtanan

Subong sang ginpakita sa amon nagligad nga artikulo, ang Biblia nagtagna nga antes magpasilabot ang Dios sa pagdula sang kalainan sa kalibutan, ang kalibutan magaatubang sing “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan.” Ginapakita sang ebidensia nga nagakabuhi na kita sa sini gid nga tion​​—⁠“sa katapusan nga mga adlaw” sining di-diosnon nga sistema sang mga butang. Kaangay sang mga adulto, ang mga pamatan-on dapat maghimakas nga mabuhi sa isa ka kalibutan diin ang mga tawo “mahigugmaon sa kaugalingon, . . . wala sing kinaugali nga gugma, . . . wala sing pagpugong sa kaugalingon.”​​—⁠2 Timoteo 3:1-5.⁠ *

Ang mga ginikanan nga nagabatyag nga daw wala na sila sing komunikasyon sa ila tin-edyer nga anak nga lalaki ukon anak nga babayi makahimo sing mga tikang sa pagpabakod sang kaangtanan, isa ka paghambalanay sa isa ka tion. Dalayawon nga madamo nga ginikanan ang nagapanikasog nga mangin positibo nga puersa kag mangin presente gid sa kabuhi sang ila mga kabataan.

Ang Biblia isa ka labing hamili nga bulig may kaangtanan sa sini. Nakabulig ini sa madamong ginikanan sa pagtuman sang ila katungdanan kag sa mga pamatan-on sa paglikaw sa makahalalit nga mga siod. (Deuteronomio 6:6-9; Salmo 119:9) Sanglit ang Biblia naghalin sa Manunuga, si Jehova nga Dios, makasalig kita nga nagahatag ini sing pinakamaayo nga bulig para sa mga pamatan-on karon.⁠ *

[Mga nota]

[Retrato sa pahina 10]

Ipakighambal ang imo mga kabalaka sa isa ka mainulikdon nga adulto