Ang Matematika Para sa Tanan

ANG matematika indi lamang para sa mga sientipiko. Para ini sa aton tanan. Kon nagapamalaklon ka, nagapatahom sang imo puluy-an, ukon nagapamati kada adlaw sa report tuhoy sa panahon, ginagamit mo ukon ginapanginpuslan ang mga prinsipio sang matematika.

Madamo nga tawo ang daw natak-an sa matematika kag nagabatyag nga wala ini sing koneksion sa ila adlaw-adlaw nga pagkabuhi. Amo ka man bala? Usisaon naton kon paano mangin mapuslanon, mahapos hangpon, kag makawiwili ang matematika.

Sa Pagpamalaklon

Handurawa nga nagapamalaklon ka sang nakita mo ang isa ka daku nga diskwento. Nagnubo, ukon ginbuhinan, sing 25 porsiento ang orihinal nga presyo sang isa ka balaklon nga $35. Daw barato gid ini kaayo. Apang pila na ang bag-o nga presyo? Buligan ka sang aritmetika sa paghibalo sini.⁠ *

Una, buhini ang 100 porsiento sang porsiento nga gindiskwento, kag 75 porsiento ang resulta sini (100 porsiento − 25 porsiento = 75 porsiento). Pagkatapos, i-⁠multiply ang orihinal nga presyo sa resulta, ukon sa 75 porsiento (0.75). May presyo na ini karon nga $26.25 (35 × 0.75 = 26.25). Karon nga nahibaluan mo na ang bag-o nga presyo, mabinagbinag mo kon bala bentaha gid ang pagnubo sini.

Paano kon wala ka sing dala nga calculator? Mahimo mo bantaon lang ang sabat. Halimbawa, ibutang naton nga ang presyo nga $45 sang isa ka balaklon ginpanubuan sing 15 porsiento. Yari ang isa ka mapuslanon nga panugyan sa pagkalkulo sang mga porsiento. Basihi ang 10 porsiento sa pagkalkulo. Agod mahibaluan ang 10 porsiento sang isa ka numero, hulayon mo sa 10 ang numero. Mahapos lang ini bantaon. Nian, bangod nakahibalo ka nga ang 10 kon dugangan sing 5 mangin 15 kag ang 5 eksakto nga katunga sang 10, madasig mo mahibaluan ang bag-o nga presyo paagi sa pagdugang kag pagbuhin. Tilawan naton ini.

 Bangod 4.50 ang 10 porsiento sang 45, ang 5 porsiento mangin katunga sini nga kantidad, ukon 2.25, kag ang 15 porsiento katumbas sa kabilugan sining duha ka kantidad, ukon 6.75 (4.50 + 2.25 = 6.75). Pagkatapos, buhinan naton ang 45 sing 6.75 agod makuha naton ang may diskwento na nga presyo nga 38.25 (45 − 6.75 = 38.25). Dugang pa, mahimo mo gamiton ang amo man nga paagi agod hibaluon ang buhis nga inugdugang sa bili sang balaklon ukon ang tip nga inugdugang sa imo balayran sa restawran. Siempre pa, sa sini nga mga kahimtangan, sa baylo nga ibuhin, idugang mo ang resulta sa orihinal nga presyo.

Apang, maghalong sa paghinakop tuhoy sa porsiento sang diskwento. Ang isa ka bayo ukon delargo nga may 40 porsiento na nga diskwento sa presyo kag ginpanubuan pa gid sing 40 porsiento may matuod nga diskwento nga 64 porsiento lang, indi 80 porsiento. Ang ikaduha nga diskwento ginbase sa ginpanubo na nga presyo, indi sa orihinal nga presyo. Ayhan barato man gihapon ini, pero maayo nga nakahibalo kita sing kamatuoran.

Apang, may mga palaligban sa matematika nga indi masolbar sang aritmetika lamang. Maayo lang, may yara iban pa nga mga instrumento sang matematika.

Pagpatahom sang Puluy-an

Halimbawa kinahanglan mo islan ang materyal sang salog sa imo balay kag limitado lamang ang imo kuarta. Antes ka mamalaklon, pamensaron mo anay kon pila ang imo kinahanglan. Ang pinakaimportante nga pamangkot amo, Daw ano kadaku nga materyal sang salog ang imo dapat baklon? Makabulig ang simple nga geometriya.

Masami ginabase ang presyo sang materyal sang salog sa kon pila ka metros kuadrados ang maiguan sini. Halimbawa, ang isa ka metro kuadrado may kalabaon nga isa ka metro kag may kalaparon nga isa ka metro. Antes mo mahibaluan kon pila ang imo kinahanglan nga materyal, dapat kalkulahon mo anay kon daw ano kadaku ang kada kuarto kag koridor sang imo balay. Ang mga plano sang salog sa kalabanan nga bilding may korte nga kuadrado kag rektanggulo. Gani mabuligan ka nga hibaluon ang imo kinahanglan sang masunod nga pormula: kadakuon = kalabaon × kalaparon (a = l × w, area equals length times width). Amo ini ang pormula sa geometriya agod mahibaluan ang kadakuon (area) sang rektanggulo ukon kuadrado.

Agod ipakita kon paano gamiton ini nga pormula, ibutang naton nga bag-uhon mo ang materyal sang salog sa kada kuarto sang imo balay luwas lamang sa kusina kag sa banyo. Gintakus mo ang kada kuarto kag nakahimo sing plano sang salog kaangay sa ginapakita sa pahina 23. Ang mga kuadrado kag rektanggulo sa plano nagapakita sing kadakuon kag lokasyon sang mga kuarto. Tilawi nga gamita ang pormula kaina sa pag-isip kon pila ka metros kuadrados sang materyal sang salog ang imo kinahanglan. Yari ang pila ka panugda: Hibalua ang kadakuon sang tagsa ka kuarto kag tinguba ang mga resulta. Ukon mas madali kon hibaluon mo ang kabilugan nga kadakuon sang mga salog kag buhinan na lang sang kadakuon sang kusina kag banyo. *

Ang tinaga nga “geometriya” naghalin man sa Griego, kag literal nga nagakahulugan ini sing “pagtakus sang duta.” Nagalakip ini sa pagtuon sang kadakuon, kalayuon, kadamuon, kag iban pa nga mga kinaiya sang mga korte kag linya. May yara praktikal nga mga pormula para sa tagsa ka mahunahuna mo nga korte nga may duha ukon tatlo ka kilid. Kada adlaw, ginagamit sang mga sientipiko, mga enhinyero, kag mga manugdekorar sing balay ining mga pormula agod mahibaluan sing eksakto kon daw ano kadamo nga materyal ang ila kinahanglan. Apang, ang matematika indi lamang limitado sa aritmetika kag geometriya.

 Gamita ang Matematika Adlaw-adlaw

Ang iban pa nga bahin sang matematika nagalakip sa algebra kag calculus. Sa sulod na sing mga siniglo ang matematika nangin isa gid ka lenguahe nga ginagamit sang tanan bisan ano man ang kultura ukon relihion, lalaki man ukon babayi. Sa siensia, industriya, negosyo, kag adlaw-adlaw nga hilikuton, ang matematika may ikasarang sa pagsolbar sa pila sang aton mabudlay gid nga mga pamangkot. Ginapangita mo man ang sabat sa misteryo sang uniberso ukon ginapaiguigo mo man ang kinitaan sa mga gasto sang imo pamilya, mangin madinalag-on ka kon makahibalo ka maggamit sing matematika.

Gani bisan wala mo maluyagan ang matematika sang nagaeskwela ka pa, ngaa indi mo ini karon pag-usisaon liwat? Subong sang ano man nga lenguahe, mangin sampaton ka kon pirme mo ini ginagamit. Tilawi nga gamiton kada adlaw ang pila ka matematika. Tilawi nga solbaron ang pila ka mga palaligban kag mga hampang sa matematika. Basi magbag-o ang imo pagtamod sa matematika kon magmadinalag-on ka bisan kaisa lang. Magapadaku gid ini sang imo apresasyon sa kaalam sang Daku nga Matematiko nga orihinal nga nagdesinyo sining makawiwili nga mga konsepto, ang aton Manunuga, si Jehova nga Dios.

[Mga nota]

[Diagram sa pahina 23]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

3 m.

3 m.

Kusina

Kalan-an

Koridor

Kuarto

Banyo

3 m.

1.5 m.

3 m.

4.5 m.

1.5 m.

3 m.

[Mga retrato sa pahina 23]

Makabulig ang matematika sa imo adlaw-adlaw nga mga hilikuton