Kon Paano Amligan ang Imo mga Anak

“Ang mga ginikanan amo ang labing importante nga bulig sa pag-amlig sa mga kabataan gikan sa pag-abuso sa droga ukon alkoholiko nga ilimnon. Dapat sila maghatag sing halimbawa kag impormasyon sa ila mga anak.”​—⁠DONNA SHALALA, SEKRETARYA SANG DEPARTMENT OF HEALTH AND HUMAN SERVICES SANG ESTADOS UNIDOS.

BUSA, subong ginikanan, ikaw ang una nga depensa sa pagpakig-away batok sa pag-abuso sa droga. Makapasubo nga mahimo indi tanan nga mga ginikanan nakahangop kon daw ano ka importante ini nga papel. “Pirme lang masako ang akon amay,” hinumdom ni Ireneu, isa ka taga-Brazil nga pamatan-on. “Madali lang sia nagapakigsugilanon sa amon. Wala gid kami malaygayi tuhoy sa droga.”

Sing tuhay, binagbinaga ang ginhinumdom ni Alecxandros, isa pa ka taga-Brazil nga pamatan-on: “Kon may programa gani sa telebisyon tuhoy sa pagkagiyan sa droga, ginatawag kami ni Tatay sang akon mga manghod nga lalaki agod patan-awon sini. Ginpakita niya sa amon ang grabe nga kahimtangan sang mga giyan bangod sang ila pag-abuso sa droga. Kon kaisa ginagamit niya ini nga tion agod pamangkuton kami kon bala may nakita na kami nga mga pamatan-on sa eskwelahan nga nagadroga. Nian ginapaandaman niya kami tuhoy sa mga risgo sang pag-abuso sa droga.”

Nasugilanon mo na bala ang imo mga anak tuhoy sa mga risgo sang droga? Agod mahimo ini, dapat ka manalawsaw tuhoy sa sini. Mabuligan sang Cristianong mga ginikanan ang ila mga anak agod marealisar nila nga ang paggamit sing ginadumilian nga mga droga makahalit sa ila sa espirituwal. Ginalaygayan kita sang Biblia nga dapat naton tipigan ang aton lawas nga matinlo gikan sa tanan nga dagta, sa pisikal kag sa espirituwal. (2 Corinto 7:1) Sa amo, ang regular nga pagtuon sa Biblia upod sa imo mga anak isa gid ka daku nga bulig agod maamligan sila.⁠ *

“Suod nga Abyan”

Importante man nga may pagsalig kamo sang  imo mga anak sa isa kag isa. Si Jehova isa ka suod nga abyan sang iya dutan-on nga mga anak. (Jeremias 3:⁠4) Ikaw bala isa ka “suod nga abyan” sang imo anak? Nagapamati gid bala ikaw sa imo anak? Wala bala mahuya ang imo anak nga isugid sa imo ang iya mga problema? Maabtik ka bala magtamay sangsa magdayaw? Pangilalaha sing maayo ang imo anak. May mga abyan bala sia? Sin-⁠o sila? Kay man, ang Biblia nagapaandam: “Ang malain nga kaupdanan nagadunot sang mapuslanon nga mga batasan.” (1 Corinto 15:33) Indi magkahangawa nga magpahamtang sing malig-on nga mga limitasyon ukon maghatag sing mahigugmaon nga disiplina. Ang Biblia nagasiling: “Siluti ang imo anak kag magadala sia sa imo sing pahuway kag magahatag sing daku nga kahamuot sa imo kalag.”​​—⁠Hulubaton 29:17.

Dugang pa, indi pagpakadiutaya ang mga katalagman nga nagaatubang sa imo anak. Ang iban nga mga ginikanan mahimo mangatarungan nga bangod ang ila mga anak naghalin sa isa ka respetado nga pamilya, indi sila ang sahi nga magatilaw sing droga. Apang nagpaathag si Dr. José Henrique Silveira: “Luyag sang manugbaligya sing droga nga makig-abyan sa mga anak sang impluwensiado nga mga tawo bangod isa ini ka maayo nga negosyo para sa iya.” Huo, kon ang isa ka respetado nga pamatan-on masulay sa pagdroga, masami nga magasunod man ang iban nga mga pamatan-on.

Gani mangin realistiko. Hibalua ang pila sang una nga mga sinyales kon ang isa nagadroga. Halimbawa, ang imo bala anak hinali lang nga gusto mag-isahanon pirme, masinulub-on, palaaway, ukon indi kooperatibo? Sia bala katingalahan nga wala na nagapakig-upod sa iya daan nga mga abyan ukon sa mga katapo sang pamilya? Kon amo, dapat ka mabalaka.

Makapasubo nga walay sapayan sang dalayawon nga mga panikasog sang mga ginikanan, ang iban nga mga pamatan-on nagapadaug gihapon sa pag-ipit kag nag-eksperimento sa droga. Ano ang dapat mo himuon kon matabo ini sa imo anak?

Kon Nagadroga ang Isa ka Pamatan-on

“Sang matukiban ini sang akon mga ginikanan,” siling ni Ireneu, “pila ka bulan na nga nagadroga ang akon manghod nga lalaki. Bangod wala gid sila magdumdom nga ang isa sa ila mga anak mahimo magiyan sa droga sa pila ka adlaw, ang ila una nga reaksion amo ang magsalangisag. Sang primero, ang nahunahuna lamang sang akon amay amo ang pagsakit sa akon utod.”

Sa tion nga matukiban nga ang bata nagadroga, ang una nga reaksion sang mga ginikanan mahimo nga amo ang kaakig kag pagbatyag sing kapaslawan. Apang, ang isa ka dokumento sang impormasyon nga ginbalhag sang Department of Education sang Estados Unidos nagalaygay: “Indi magsalangisag! Kag indi pagbasula ang imo kaugalingon. Ang importante nga himuon karon amo ang magpabilin nga kalmado [kag] hibalua kon ano ang nagakatabo. . . . Ang pagdroga isa ka bisyo nga matapna pa. Ang pagkagiyan sa droga isa ka balatian nga mabulong pa.”

Huo, mangin malulo kag malig-on agod nga indi maglain pa ang kahimtangan. Mahimo nga maupangan ang pag-ayo sang imo anak kon magsilabo ka sa kaakig ukon mangampo. Isa pa, luyag mo buligan ang imo anak nga mangin responsable nga adulto nga makadesisyon para sa iya kaugalingon. Gani, hambala sing bunayag ang imo anak nga pamatan-on nga ginagamit ang makapakumbinsi nga pangatarungan agod marealisar niya ang mga benepisyo sang paglikaw sa droga. Hibalua kon ano ang yara sa tagipusuon sang isa ka batinggilan nga bata, kag pamatii sia.​​—⁠Hulubaton 20:5.

Si Ireneu dugang pa nga naghinumdom: “Sang ulihi, gintilawan sang akon mga ginikanan ang lain naman nga paagi kag ginsugdan nila nga laygayan ang akon utod, ginlimitehan ang mga duog nga makadtuan niya, gin-islan ang oras sang iya mga klase agod indi palareho nga mga kabutho ang makaupod niya kada adlaw. Ginkontrol nila ang iya pagpakig-upod  sa iban kag ginhatagan sia kag ang nabilin nga mga katapo sang pamilya sing dugang pa nga atension.”

Binagbinaga kon ano ang madinalag-on nga ginhimo sang iban pa nga mga ginikanan sang matukiban nila nga ang ila mga anak nagadroga.

Ang Madinalag-on nga Ginhimo

“Amo ini ang pinakagrabe nga butang nga natabo sa amon,” paathag ni Marcelo, nga nagapuyo sa São Paulo, Brazil. “Kami sang akon asawa wala gid sing natalupangdan nga kalatingalahan sa paggawi sang amon duha ka lamharon nga anak nga lalaki. Pirme sila nagakaon sa mga restawran upod sa isa ka grupo sang mga pamatan-on nga pagdumdom namon kilala gid namon. Daw maano gid kami sang ginsugiran kami sang isa ka abyan nga ang amon duha ka anak nga lalaki nagagamit sing marijuana. Apang, sang ginpamangkot namon sila, wala nila ini ginnigar.”

Paano gin-atubang ni Marcelo ang ginhimo sang iya mga anak? “Indi namon matago nga mag-asawa ang amon kasubo,” baton niya. “Apang bisan pa ginkondenar namon ang ila pag-abuso sa droga, wala namon ginduhaduhaan ang ila maayo nga mga kinaiya subong mga indibiduwal. Nagsugtanay kami nga kutob sadto buligan namon ang amon mga anak nga malandas nila ang pag-abuso sa droga. Ginsugid namon sa ila ang amon katuyuan, kag ginbaton nila ang amon mga kondisyon. Padayunon nila ang ila pag-eskwela kag ang ila man trabaho upod sa akon. Indi na sila makaupod-upod sa iban nga silasila lamang. Ginpakita namon ang amon gugma sa ila sa adlaw-adlaw, indi lamang sa pinasahi nga mga okasyon. Sanglit nagatrabaho ako subong manugpatindog sing mga bilding, ginapaupod ko sila sing masunson kon mahimo. Malipayon na kami karon sa amon pag-updanay, amo nga may kapin kami nga tion sa paghambalanay tuhoy sa palaabuton kag sa mapuslanon nga mga tulumuron sa kabuhi.” Sa amo, nabuligan ni Marcelo kag sang iya asawa ang ila mga anak nga makapalos gikan sa pag-abuso sa droga.

Binagbinaga ang eksperiensia sang isa pa ka taga-Brazil nga amay. Ang iya anak nga si Roberto naghinumdom: “Sang matukiban sang akon amay nga nagadroga ang akon manghod nga lalaki, sa baylo nga tamayon sia ukon disiplinahon, ginpakita ni Tatay nga isa sia ka abyan kag nakuha niya ang kompiansa sang akon utod. Ginhibalo niya kon sin-⁠o ang mga abyan sang akon utod kag ang mga duog nga pirme niya ginakadtuan, kag ginpaathag niya sa akon utod nga indi niya kinahanglan ang mga droga ukon ang subong sini nga sahi sang mga abyan. Ginsilingan sia ni Tatay nga indi luyag ni Tatay nga magpaligad sing mga gab-⁠i nga indi makatulog  bangod sa pagpangita sa iya.” Agod mabuligan ang may problema nga pamatan-on, ginsuportahan sang manding sang pamatan-on ang iya bana. Nagsugtanay sila nga duha nga dapat sila maghulag gilayon kag namat-od nga buligan sia sa balay.⁠—⁠Tan-awa ang kahon nga “Pagpangayo Sing Bulig.”

Indi Magpangampo!

Ang pagsagod sing pamilya sa sining “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay pakigbagayan” mahimo nga makapalapyo kag mabudlay. (2 Timoteo 3:1) Apang, indi mo gid dapat patumbayaan ang imo mismo emosyonal kag espirituwal nga mga kinahanglanon. (Mateo 5:3) Matuod gid ang ginasiling sang Hulubaton 24:10: “Nagaluya bala ang imo buot sa adlaw sang kapiutan? Ang imo kusog mangin diutay.” Daku nga kusog ang matigayon paagi sa pagpakig-upod sa matuod nga mga Cristiano. Sa mga miting sa Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses, makasapo ka sing suporta kag pagpalig-on.​​—⁠Hebreo 10:​24, 25.

Sa pagkamatuod, ang pagtudlo sa imo pamilya nga magtuo sa Dios mahimo nga amo ang imo labing mabakod nga depensa batok sa pag-abuso sa droga. Siempre pa, wala ginapilit sang Dios ang mga pamatan-on nga sundon ang isa ka dalanon sang kabuhi. Apang nagatanyag sia sing masaligan nga laygay. Subong sang narekord sa Salmo 32:⁠8, ang Dios nagsiling: “Hatagan ko ikaw sing paghantop kag tudluan ikaw sa dalanon nga dapat mo laktan. Laygayan ko ikaw nga ang akon mata nagatulok sa imo.” Subong isa ka mahigugmaon nga langitnon nga Amay, luyag amligan sang Dios ang mga pamatan-on gikan sa emosyonal, pisikal, kag espirituwal nga kalaglagan. (Hulubaton 2:​10-​12) Saligi nga buligan kag suportahan man sang Dios ang mga ginikanan nga determinado sa pagpadaku sa ila mga anak “sa disiplina kag sa nagatadlong nga panghunahuna ni Jehova.”​​—⁠Efeso 6:4.

Walay sapayan sini, ang pag-ipit sa pagpadaku sa mga kabataan sa karon nga kahimtangan mahimo nga daw indi masarangan kon kaisa. May mapaabot bala nga bulig sa sini?

[Nota]

 [Blurb sa pahina 8]

“Ang pagdroga isa ka bisyo nga matapna pa. Ang pagkagiyan sa droga isa ka balatian nga mabulong pa.”​—⁠DEPARTMENT OF EDUCATION SANG ESTADOS UNIDOS

[Kahon sa pahina 6]

Pagpangayo sing Bulig

Ang iban nga mga ginikanan mahimo mamat-od nga mas maayo gid kon ang ila nagadroga nga pamatan-on nga anak ipaatipan sa mga espesyalista. Ang mga ginikanan amo ang magadesisyon kon ano gid nga sahi sang pagbulong ang pilion nila. Apang sanglit indi palareho ang kalidad sang pag-atipan nga ginahatag sa rehabilitasyon nga mga klinika, maayo gid nga usisaon ini sang mga ginikanan antes batunon ang isa ka sahi sang pagbulong. Suno sa saykayatris nga si Arthur Guerra de Andrade, isa ka propesor sa São Paulo University sa Brazil, 30 porsiento lamang sang mga ginbulong sa mga klinika ang nag-ayo gikan sa pagkagiyan sa droga. Gani, dapat gid magpakita ang mga ginikanan sing aktibo nga interes sa pag-ayo sang ila mga anak, bisan pa kon ginabulong sila sang mga espesyalista.

[Kahon/Mga retrato sa pahina 7]

Bulig Para sa mga Nagadroga

Ikaw bala isa ka pamatan-on nga luyag mag-untat sa pag-abuso sa droga? Kon amo, mabuligan ka kon basahon mo ang Biblia kag iaplikar ini. Mahimo mabuligan ikaw kon basahon mo ilabi na ang tulun-an sang Mga Salmo, kay mahimo nga ginapabutyag sini ang kasakit nga imo ginabatyag karon. Makabulig man ang sinsero nga pagpangamuyo sa Dios, nga ginabubo gid ang imo tudok nga mga panghunahuna sa iya. (Filipos 4:​6, 7) Mabatyagan mo nga nagaulikid gid sia sa imo kag nga luyag niya nga magmadinalag-on ka. Apang sanglit wala ginapilit sang Dios ang bisan sin-⁠o nga maghulag batok sa iya kaugalingon nga kabubut-on, importante nga handumon mo gid nga makapalos sa droga. Si salmista David, nga nakaeksperiensia sing bulig sang Dios sing madamo nga beses, nagsiling: “Malangkagon nga naghulat ako kay Jehova, kag gani ginlingig niya ang iya igdulungog sa akon kag ginpamatian ang akon pagpangayo sing bulig. Ginbatak niya ako gikan sa nagahagong nga buho, gikan sa laputyak nga lunang. Nian gintungtong niya ang akon mga tiil sa igang; ginpapag-on niya ang akon mga tikang.” (Salmo 40:​1, 2) Sa karon, ginasuportahan man sing subong sini ang mga nagahandum sa pagtinlo sang ila kabuhi kag mag-alagad sa Dios.

[Retrato sa pahina 5]

“Ginpaandaman kami sang amon amay tuhoy sa mga risgo”​​—⁠Alecxandros

[Retrato sa pahina 8]

Paandami ang imo mga anak tuhoy sa pisikal kag espirituwal nga mga katalagman sang pagdroga

[Retrato sa pahina 8]

Hibalua kon sin-o ang mga kaupod sang imo anak

[Mga retrato sa pahina 8, 9]

Ang pag-atubang sa problema sing kalmado makapugong agod indi maglala ang isa ka malain nga kahimtangan