Ang “Golden Wattle”—Nagasug-alaw sa Tigpamulak sa Australia

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA

INDI ordinaryo ang bulak nga nagapuni sa sining mga pahina. Bantog kag hinigugma ini sa Australia. Sa pagkamatuod, sugod sang 1912, ginalaragway na ini sa tsapa sang Australia, kag sang 1988 gindeklarar ini nga amo ang opisyal nga bulak nga emblema sang Australia. Ginlaragway man ini sa mga sensilyo kag selyo sang Australia. Ngaa naluyagan gid ini?

Ang sabat mahimo masapwan, sa pila ka kasangkaron, sa binalaybay nga ginsulat ni Veronica Mason kag ginbalhag sang 1929. Pagkatapos ilaragway ang mamingaw nga “olibo-berde kag kaki kag abo” nga kolor nga nagapangibabaw sa mga talan-awon sa panahon sang tigtulugnaw, ang binalaybay malipayon nga nagapahibalo: “Apang karon nagaabot ang Tigpamulak / Nga may mga bulak para sa Wattle.”

Daw halos tanan, nagakalipay sa balita nga ang tigpamulak nagapakari. Sa Nabagatnan nga Hemisperio sa Australia, ang tigpamulak nagasugod samtang ang tigragas nagasugod naman sa Naaminhan nga Hemisperio. Ang Australia may temprano nga palatandaan sa pag-abot sang tigpamulak​​—⁠ang hinali nga pagpamukadkad sang golden wattle. Gani, kada Agosto, ang mga kabataan sa eskwelahan mahimo mabatian nga nagabinalaybay sing binalaybay ni Mason. Kag sang 1992 gindeklarar sang gobernador-heneral sang Australia ang Septiembre 1 nga National Wattle Day.

Siempre pa, ang golden wattle wala lamang nagapahibalo nga nag-abot na ang tigpamulak​​—⁠ginapahibalo niya ini sing may kagayon kag katahom. Ang binalaybay ni Mason nagasambit sing “matahom, nagaduko nga Wattle,” nga nagapatuhoy sa pagduko kag paghabyog sang mga sanga sini nga puno sing bulak sa huyop sang dupoydupoy sa tigpamulak. Apang ang wattle indi amo ang opisyal nga ngalan sini nga kahoy. Miembro ini sang talalupangdon nga pamilya sang mga kahoy nga bugana nga nagatubo sa mga lugar nga may mainit nga klima sa palibot sang duta.

Mabakod kag Bantog nga Pamilya

Ang botanikal nga ngalan sang golden wattle amo ang Acacia pycnantha. Isa ka manubo ukon magamay nga kahoy, ini may kataason nga halin sa apat tubtob walo ka metro. Apang may yara mga 600 tubtob 1,000 ka sari sang akasya sa Australia, diin ginatawag ini nga mga wattle. Sa pagkamatuod, sobra sa katunga sang mga nakilal-an nga sari sang akasya sa duta ang masapwan sa Australia. Sa Europa kag Amerika,  ang akasya masami ginatawag nga mimosa. Isa pa ka sari sang akasya ang masami ginasambit sa Biblia. Ang Dios nagsugo nga kahoy sang akasya ang gamiton sa paghimo sing kaban sang katipan kag sing mga bahin sang tabernakulo.​​—⁠Exodo 25:10; 26:​15, 26.

Ang isa ka bantog nga miembro sang akasya nga pamilya amo ang korte-payong nga mga klase nga masapwan sa Aprika. Ang mga dahon sining akasya paborito nga halalbon sang mga giraffe. Sa katunayan, maubos nila ang dahon sang akasya kon indi lamang bangod sa pinasahi nga pagbuligay sini nga kahoy kag sang isa ka sahi sang subay. Ang kahoy nagahatag sa subay sing puluy-an kag sing matam-is nga duga agod kaunon. Ang subay naman nagakutot sa wala kaayawan nga giraffe, agod pahalinon ang mabuot nga higante kag didto maghalab sa iban naman nga kahoy. Ini nga pagbuligay nagahatag sing talalupangdon nga pamatuod sa maalamon nga desinyo, indi bala?

Wala sing mga giraffe nga dapat kahadlukan ang mga akasya sa Australia. Sa gihapon, may yara man sila mga kaaway, subong sang malawig nga tig-ilinit, kag may yara sila epektibo nga depensa batok sa sini. Ang liso sang akasya tuman gid katig-a nga kinahanglan pa ini samaron sa pila ka paagi antes magpanalupsop ang tubig kag magsugod sa pagtubo. Tuman gid katig-a ini nga mga liso nga kinahanglan pa ini nga lagaon sang mga hardinero agod nga ang naghabok nga mga liso magatubo kon itanom. Sa talon, ang liso sang akasya mahimo indi magtubo sa sulod sang mga dekada! Sa ulihi, ang isa ka sunog mangin kabangdanan agod magtubo ining magamay pero matig-a nga liso. Gani, bisan sa pinakamalala nga tig-ilinit, may yara reserba nga binhi ang akasya nga natago sa idalom sang duta, nga nagahulat lang agod magtubo.

Sa madamo na nga tinuig karon, ang pila ka mabakod nga wattle sa Australia ginabaligya sa Aprika agod mangin pagkaon sa tigpalamangag. Ang isa ka daku nga bentaha amo nga ini nga mga akasya mahimo mabuhi sa matig-a kag indi mapatubason nga duta. Ang pila ka sari mahimo pa gani magtubo sa mga bungyod nga balas! Ini nga mga kahoy nagapugong nga  indi maanod ang duta, nagasuplay sing nitroheno sa duta, kag nagaserbe nga mga panagang sa hangin, gani ginapauswag sini ang kahimtangan sang palibot para sa iban man nga mga tanom.

Ang Mapuslanon nga Wattle

May mga sientipiko nga nagatamod sa pila ka liso sang wattle subong kalan-on, bangod sang madamo nga protina sini kag ginapaanggid nila ini sa sustansia sang iban nga mga cereal. Kon sanlagon, ang mga liso may mananam, daw mani nga sabor; kon lagaon, may mga sari nga daw lentejas ang sabor. Ang liso sang wattle ginahimo nga harina kag ginagamit sa pagluto sing tinapay kag bisan pa gani sing pasta. Ang iban nga sari sang wattle nagapatubas sing napulo ka kilo sang liso kada tuig.

Ang maamyon nga bulak sang wattle ginagamit man sa paghimo sing pahumot. Dugang pa, ang akasya masami ginagamit nga kumpay kag panagang agod indi maanod ang duta. Apang diutay pa lang ang aton nasambit nahanungod sa pagkamapuslanon sang akasya.

Ang una nga mga pumuluyo sang Australia naggamit sing akasya sa paghimo sing mga boomerang. Ang isa ka sari sang wattle, ang Acacia acuminata, gintawag nga raspberry jam bangod ang kahoy nga bag-o pa lang matapas may kaanggid nga humot sa gindunot nga raspberry. Apang ang paggamit sa mga akasya sa konstruksion amo ang rason kon ngaa gintawag ini nga wattle.

Ang “wattle” isa ka dumaan nga ngalan. Orihinal nga nagapatuhoy ini sa kahoy nga gingamit sa metodo sang konstruksion sang mga Anglo-Saxon nga ginatawag “wattle and daub.” Ginakulapan sing daga ang tinagik nga balayan sang linghod nga mga kahoy, nga gintawag wattle, agod himuon nga dingding sang mga tinukod. Ang mga nagkolonisar sa Australia sang una naggamit sing kahoy nga akasya sa ila wattle and daub nga mga balay. Sang ulihi, ang akasya nakilal-an sa iya dumaan Ingles nga ngalan nga wattle, kag tubtob karon amo gihapon ang ngalan sini.

Indi bala talalupangdon ang pagkamapuslanon sini nga mga kahoy? Apang, sa tion sang tigpamulak sa Australia, indi ang pagkamapuslanon sang wattle ang madumduman sang mga tawo. Sa baylo, samtang ang nagahabyoghabyog kag balahibuhon nga mga bulak nagahimo sa mga banglid nga daw duag bulawan, ang tagipusuon sang mga tawo nagakalipay kag ila madumduman ang mga binalaybay nahanungod sa wattle. Ang mga nagadayaw sa wattle ginapahanumdom sang katahom kag pagkamapuslanon sini nga kahoy tuhoy sa pagkasampaton kag pagkamaalamon sang isa nga “nagtukod sing tanan nga butang,” ang Dios.​​—⁠Hebreo 3:4.

[Kapsion sa pahina 24, 25]

Ang mga bulak kag mga liso sang “wattle”

[Credit Line]

© Australian Tourist Commission

[Picture Credit Lines sa pahina 23]

Wattle: © Copyright CSIRO Land and Water; stamp: National Philatelic Collection, Australia Post; emblem: Used with permission of the Department of the Prime Minister and Cabinet