Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Paano Ako Indi Na Magkabalaka sing Tuman?

“Ang isa sang pinakamahuol nga butang para sa isa ka pamatan-on amo ang palaabuton. Nabalaka ka sa imo kaugalingon. Dapat bala ako maghalin sa puluy-an? Mag-eskwela? Magsulod sa bug-os tion nga ministeryo? Magminyo? Madamo gid ikaw sing mapilian amo nga makahaladlok ini.”​—⁠Shane, 20 anyos.

PIRME ka bala nagakabalaka? Madamo nga pamatan-on ang pirme nagakabalaka, kag bangod ini sa nagkalainlain nga rason. Ang isa ka balita nga ginbalhag agod maghatag sing panuytoy sa mga ginikanan nagsiling: “Ginapakita sining karon lang nga surbe sa bug-os nga kalibutan sa mga tin-edyer nga nagaedad sing 15 tubtob 18 sa 41 ka pungsod nga ang pagtigayon sing makaalayaw kag mataas-sing-suweldo nga trabaho amo ang panguna nga ginakabalak-an sang mga tin-edyer karon.” Ang masunod amo ang pagkabalaka nila sa kapagros sang ila mga ginikanan. Ang kahadlok nga mamatyan sing isa nga hinigugma isa man sang panguna nga kabangdanan sang kabalaka.

Natukiban sang isa ka surbe sang Departamento sang Edukasyon sang Estados Unidos nga “ang pag-ipit nga makakuha sing maayo nga mga grado” amo ang panguna nga ginakabalak-an sang madamo nga pamatan-on sa Estados Unidos. Ginpakita man sini nga surbe nga madamo nga pamatan-on ang nagabatyag kaangay ni Shane (ginbalikwat sa umpisa). Ang isa ka pamatan-on, si Ashley, nagsiling: “Nabalaka ako sa akon palaabuton.”

Apang ang iban nga mga pamatan-on nagakabalaka sa ila pisikal nga kaluwasan. Suno sa 1996 nga surbe, halos 50 porsiento sang mga pamatan-on sa Estados Unidos ang nagapati nga ang ila eskwelahan labi nga nagasingki. Kapin sa walo ka milyon ka tin-edyer (37 porsiento) ang nagreport nga may kilala sila nga gintiro!

Apang, indi tanan nga kabalaka makahaladlok. Para sa madamo nga pamatan-on ang ila panguna gid nga ginakabalak-an amo ang ila sosyal nga kabuhi. Ang isa ka magasin sa kompyuter nga ginpatuhoy sa mga ginikanan nagsiling: “Ang mga tin-edyer nagakabalaka sa pagtigayon sing nobyo ukon nobya, apang masami sila nga nagakabalaka nga wala gid sila sing mga abyan.” Ang dalagita nga si Meagan nanalambiton: “Paano ka mangin sosyal tan-awon kag maghulaghulag? Kinahanglan ko ang pila ka abyan.” Sing kaanggid, ang 15-anyos nga si Natanael, nga isa ka Cristianong pamatan-on, nagsiling: “Ang mga kabataan sa eskwelahan nagakabalaka sa estilo. Nagakabalaka sila kon paano sila nagalakat, nagahambal, kag ginatan-aw sang iban. Nahadlok sia nga mangin kaladlawan.”

Mga Problema​—⁠Bahin sang Kabuhi

Makalilipay kuntani kon wala kita sing kabalaka sa kabuhi. Apang, ang Biblia nagasiling: “Ang tawo, nga natawo sa babayi, malip-ot sing kabuhi kag puno sing kagamo.” (Job 14:1) Busa, ang mga problema​—⁠kag ang mga kabalaka nga nagaupod sa sini​—⁠bahin sang kabuhi. Apang kon tugutan mo  ang mga kabalaka kag mga paghimud-os nga mangibabaw sa imo hunahuna, mahalitan mo gid ang imo kaugalingon. Ang Biblia nagapaandam: “Ang kabalaka sa tagipusuon sang isa ka tawo magapakuko sini.”​—⁠Hulubaton 12:25.

Ang isa ka paagi agod malikawan ang di-kinahanglanon nga kabalaka amo ang pagkontrol sang imo mismo paggawi. Ang disiseis anyos nga si Ana nagsiling: “Madamo sang akon kabutho ang nabalaka nga basi magmabdos sila ukon malatnan sing balatian nga ginaliton paagi sa sekso.” Apang malikawan mo ining mga kabalaka paagi sa pagsunod sa mga talaksan sa moral sang Biblia. (Galacia 6:7) Apang, indi tanan nga problema mo madali ukon mahapos malubad. Paano ka indi na magkabalaka sing tuman?

“Magkabalaka sing Maalamon”

Madamo nga tawo ang nagatugot nga kontrolon sila sang kabalaka. Apang ang isa ka artikulo sa magasin para sa mga tin-edyer nagpanugda nga ang isa mahimo “magkabalaka sing maalamon” paagi sa paghimo sang kabalaka nga mangin mapuslanon nga buhat! Ang Biblia may madamo nga prinsipio agod buligan ka nga himuon ina. Binagbinaga ang Hulubaton 21:5: “Ang mga plano sang maukod nagapadulong gid sa kaayuhan.” Halimbawa, luyag mo nga magtilipon kamo sang pila ka abyan sa kongregasyon. Ang maayo nga pagplano magaluwas sa imo sa daku nga kabalaka. Pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Sin-o gid bala ang agdahon? San-o ko luyag nga mag-abot sila? San-o ko luyag nga maghalin sila? Daw ano kadamo ang kinahanglan ko nga pamahaw? Ano ang pila ka makalilipay nga aktibidad nga maluyagan sang tanan?’ Kon ginabinagbinag mo sing mas maayo ang mga butang, mangin mas madinalag-on ang inyo pagtilipon.

Apang, magakabalaka ka kon himuon mo ang mga butang nga mas masibod. Ginhatag ni Jesucristo ini nga laygay sa isa ka babayi nga nagpalibog sa kon ano gid ang kinahanglan sa pag-atipan sa iya bisita: “Apang, pila ka butang ang kinahanglan, ukon isa lamang.” (Lucas 10:42) Gani pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Ano gid bala ang importante agod mangin madinalag-on ini nga pagtilipon?’ Ang paghupot sini nga simple mahimo makabulig agod mabuhinan ang imo kabalaka.

Ang isa pa ka butang nga mahimo kabalak-an amo ang imo kaluwasan sa eskwelahan. Mahimo nga diutay lamang ang mahimo mo agod mabag-o ang kahimtangan didto. Apang makahimo ka sing praktikal nga mga tikang agod maamligan ang imo kaugalingon. “Maalamon ang isa nga nakakita sang kapahamakan kag nagapanago,” siling sang Hulubaton 22:3. Ang paglikaw sa delikado nga mga lugar​—⁠indi lamang ang nabaw-ing nga mga lugar kundi ang wala man sing bantay nga mga lugar diin nagatipon ang mga batinggilan​—⁠makabuhin sang imo kahigayunan nga madalahig sa gamo.

Ang mga hilikuton sa eskwelahan mahimo man bangdan sang kabalaka. Ayhan madamo ka sing importante nga asaynment nga himuon sa balay kag nabalaka ka nga indi mo ini matapos sing temprano. Ang prinsipio sa Filipos 1:10 makabulig: ‘Pat-ura ninyo ang mas importante nga mga butang.’ Huo, tun-i nga himuon una ang mas importante nga mga butang! Hibalua kon ano nga asaynment ang mas hilingagawon, kag himua ini una. Nian, himua ang masunod. Amat-amat nga magabatyag ka nga kontrolado mo ang kahimtangan.

Mangayo sing Laygay

Sang pamatan-on pa si Aaron, nabalaka gid sia sing tuman nga makapasar sa final exam amo nga nagasakit ang iya dughan. Naghinumdom sia: “Ginhambal ko ang akon mga ginikanan, kag ginpadoktor nila ako. Nakita niya gilayon nga wala sing diperensia ang akon tagipusuon kag ginpaathag kon paano maapektuhan sang kabalaka ang lawas. Sang ulihi ginbuligan ako sang akon mga ginikanan sa paghangop nga ginhimo ko na ang tanan nga masarangan ko sa paghanda para sa pasinawan kag ang labi nga dapat kabalak-an ko karon amo ang akon kaugalingon. Ang akon kabalaka nahaw-asan, ang sakit sang dughan nadula, kag  mataas ang akon nakuha sa akon mga eksam.”

Kon nagabatyag ka nga nabug-atan sang kabalaka, indi ini pagtagua. Ang Hulubaton 12:​25, nga ginbalikwat sing bahin sa nauna nga bahin, nagasiling sa kabug-usan: “Ang kabalaka sa tagipusuon sang isa ka tawo magapakuko sini, apang ang maayong pulong nagapasadya sini.” Kon ipakighambal mo lamang ang imo “kabalaka” makatigayon ka sing “maayong pulong” sang pagpalig-on!

Una, mahimo mo ipakighambal ini sa imo mga ginikanan; mahimo sila makahatag sing pila ka panugda. Ang mga hamtong sa espirituwal sa inyo lokal nga Cristianong kongregasyon isa pa ka ginhalinan sang suporta. Ang 15-anyos nga si Janelle nagpanaysayon: “Nabalaka ako sa pag-eskwela sa hayskul, nahadlok sa pag-atubang sa tanan nga butang​—⁠droga, sekso, kasingki​—⁠tubtob nakighambal ako sa isa ka gulang sa kongregasyon. Ginhatagan niya ako sing madamong praktikal nga panugda. Gilayon nga nag-ayo ang akon pamatyag bangod narealisar ko karon nga masarangan ko na atubangon ang kahimtangan.”

Indi Magpabuyanbuyan

Kon kaisa may butang nga dapat naton himuon, apang ginapabuyanbuyanan naton bangod wala naton ini maluyagan. Ang 19-anyos nga si Shevone, halimbawa, may malain nga buot sa isa pa ka Cristiano. Nahibaluan niya nga dapat niya ini ipakighambal sa iya, apang nagpabuyanbuyan sia. “Samtang ginapabuyanbuyanan ko ini, labi ini nga nagatublag sa akon,” tu-ad niya. Nian nadumduman ni Shevone ang mga pulong ni Jesus sa Mateo 5:​23, 24, nga nagalaygay sa mga Cristiano nga lubaron gilayon ini nga mga problema. “Sang ginhimo ko ini,” hinumdom ni Shevone, “naumpawan ako.”

May ginapabuyanbuyanan ka bala​—⁠isa ka wala maluyagi nga asaynment ukon makasalaw-a nga pag-atubangay? Ti, atipana ini gilayon, kag mabuhinan ang imo kabalaka.

Serioso nga mga Kahimtangan

Indi tanan nga kahimtangan malubad sa gilayon. Binagbinaga ang pamatan-on nga si Abdur. Ang iya iloy may kanser, kag kinahanglan niya nga suportahan sila sang iya manghod nga lalaki. Natural lamang nga mabalaka si Abdur sa kahimtangan sang iya iloy. Apang sia nagsiling: “Nakakuha ako sing ideya sa mga pulong ni Jesus, ‘Sin-o bala sa inyo nga bangod sa pagkabalaka makadugang sing isa ka maniko sa kalawigon sang iya kabuhi?’ Sa baylo nga magpalibog, gintinguhaan ko nga binagbinagon ang kahimtangan kag hibaluon kon ano gid ang makahatag sing pinakamaayo nga resulta.”​—⁠Mateo 6:27.

Ang pagpabilin nga kalmado sa tion sang problema indi mahapos. Ang iban ginapung-awan sing daku amo nga ginapatumbayaan nila ang ila kaugalingon, kag wala nagakaon. Apang, ang libro nga Helping Your Teenager Deal With Stress nagapaandam nga kon dingutan mo ang imo kaugalingon sang kinahanglanon nga pagkaon, “labi pa nga indi [mo] masarangan ang halit nga tuga sang kahuol kag labi pa nga magbalatian.” Gani tatapa ang imo lawas. Magpahuway kag magkaon sing nagakaigo.

Labi gid nga makapaumpaw sa imo ang pagsunod sa laygay sang Biblia: “Ihaboy ang imo lulan kay Jehova, kag sia magaalay-ay sa imo. Indi gid sia magtugot nga malingkang ang matarong.” (Salmo 55:22) Si Shane, nga ginbalikwat sa umpisa, nabalaka anay sa iya palaabuton. “Nagkonsentrar ako sing labi sa Pulong sang Dios kag sa iya katuyuan,” hinumdom niya. Wala magdugay narealisar niya nga ang iya palaabuton mangin makalilipay kon gamiton niya ang iya kabuhi sa pag-alagad sa Dios. (Bugna 4:11) “Wala na ako nagakabalaka sa akon kaugalingon,” siling ni Shane. “May mas importante nga butang ako nga dapat hunahunaon.”

Gani kon masapwan mo ang imo kaugalingon nga nagakabalaka sing tuman, mangita sing mapuslanon nga mga paagi agod malubad ang imo problema. Mangayo sing laygay sa mga hamtong. Kag labaw sa tanan, itugyan ang imo mga kabalaka kay Jehova “kay sia nagaulikid sa imo.” (1 Pedro 5:7) Paagi sa iya bulig, mahimo nga indi ka na magakabalaka sing tuman.

[Retrato sa pahina 13]

Ipakighambal ang imo mga kabalaka sa imo mga ginikanan

[Retrato sa pahina 14]

Kon ginalubad mo gilayon ang imo mga problema, gilayon man nga indi ka na magkabalaka