Masalbar Pa Bala ang mga Espesyi sa Duta?

“HALIN sa mga amu pakadto sa mga albatross pakadto sa mga tumbaktumbak, madasig nga ginapapas sang mga tawo ang iban nga mga tinuga amo nga ginabutang naton sa katalagman ang aton mismo pagluntad,” siling sang The Globe and Mail sa Canada. Komento ini sang pamantalaan tuhoy sa 2000 IUCN Red List of Threatened Species, nga ginbalhag sang World Conservation Union (IUCN) sa Geneva, Switzerland. Ang Red List nagapaandam nga kapin sa 11,000 ka espesyi sang mga tanom kag kasapatan ang yara sa daku gid nga katalagman nga mapapas sing bug-os. Nalakip ang mga mamalya sa mga yara sa pinakadaku nga katalagman. “Halos isa sa apat ka sahi sang mamalya nga buhi sa Duta karon​—⁠ukon 24 porsiento⁠​—⁠​ang yara sa katalagman nga mapapas,” report sang Globe.

Ano ang balasulon sa sini nga krisis? Ginatudlo sang mga sientipiko ang internasyonal nga pagnegosyo sing ginaanta nga mga sapat, ang longline (masangkad ang ginasakupan) nga pagpangisda, kag ang pagkadula sang nagakaigo nga ilistaran nga amo ang kabangdanan sang nagadasig nga pagkadula sini nga mga espesyi. Kag, samtang dugang pa nga mga dalan ang ginahimo agod mamulod sing mga kahoy sa mga kagulangan nga wala pa mahingalitan sang tawo, “mas madamo nga ilahas nga kasapatan ang masumalang sang mga tawo nga indi anay malab-ot. Ginapatay nila ini kag ginakaon. Kon pirme ini ginahimo, mapapas ang mga espesyi.”

Ang mga sientipiko nagapaandam nga nagakahulugan man ini sing katalagman sa mga tawo. “Ginaguba naton ang sistema nga nagasakdag sang aton kabuhi samtang ginapapas naton ang mga espesyi,” siling ni David Brackett, ang tsirman sang komisyon sang World Conservation Union para sa pagsalbar sa mga espesyi. “Indi makalampuwas ang aton planeta kon ang lainlain nga mga espesyi yara lamang sa mga zoo.”

Ang report sang IUCN nagapalig-on sa bug-os kalibutan nga katilingban sa paghulag, kag nagasiling nga “dapat gamiton ang mga tawo kag ang kuwarta sing 10 tubtob 100 ka beses nga kapin pa sa ginahimo karon agod malubad ini nga krisis.” Apang, makapasubo nga ang kakagod masami nga nagabalabag sa sinsero nga mga panikasog agod tipigan ang duna nga manggad sang aton planeta.

Masalbar pa bala ang mga espesyi sa duta? Ang una nga mga tawo kag ang ila mga anak amo ang gintulinan sa pag-atipan sa nanuhaytuhay nga sahi sang kabuhi sa aton planeta. “Ginkuha ni Jehova nga Dios ang tawo kag ginbutang sia sa hardin sang Eden agod pangumahon ini,” siling sang Biblia, “kag atipanon ini.” (Genesis 2:15) Bisan pa wala mahimo sang tawo ang iya obligasyon, amo gihapon ang katuyuan sang Dios sa duta. Nagaulikid sia sa aton planeta, kag indi niya pahanugutan nga malaglag ini bangod sa pagpatumbaya ukon kakagod. (Bugna 11:18) Ang iya Pulong nagasaad: “Ang mga matarong magapanag-iya sang duta, kag magapuyo sila sing dayon sa sini.”​—⁠Salmo 37:29.

[Picture Credit Line sa pahina 31]

U.⁠S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./J.D. Pittillo