Ano Na ang Natabo sa “Trabaho Tubtob-Buhi”?

SI Graham * nagtrabaho sing 37 ka tuig sa isa ka daku nga kompanya sang Australia. Sang manugsesenta na ang iya edad, hinali sia nga gin-abisuhan sa sulod lamang sang mga pila ka semana nga indi na kinahanglan ang iya serbisyo. Mahangpan naton ang iya pagpalibog, nga nagapakita sang katingala kag daku nga kabalaka sa iya palaabuton nga kaayuhan. ‘Ano na ang natabo sa akon “trabaho tubtob-buhi,” nga abi ko masaligan tubtob magretiro na ako?’ palibog ni Graham.

Sa pagkamatuod, ang madulaan sing trabaho indi na talagsahon, ukon isa ini ka butang nga bag-o. Apang, ang kadamuon sang nagakadulaan sing trabaho sa bug-os kalibutan bag-o para sa sining ulihi nga kaliwatan sang mga empleyado. Wala sing duhaduha nga madamo ang rason agod madulaan sing trabaho, apang ang pinakapanguna gid daw amo ang ginatawag nga downsizing.Ano ang downsizing, kag paano ini nagaluntad?

Ang Nagabag-o nga Ulubrahan

Ang mga ekonomiya sa karon labi pa nga nangin bug-os kalibutan. Narealisar ini ilabi na sa Estados Unidos sang talipuspusan sang katuigan 1970 sang natalupangdan sang mga kompanya nga madamo pa nga konsumidor ang nagabakal sing mga salakyan, mga electronic, kag madamo pa nga produkto halin sa mga pungsod sa luwas.

Sa panikasog nga makakompetensia kag mabuhinan ang mga gastos sa produksion, ginbuhinan sang Amerikano nga mga kompanya ang kadamuon sang mga mamumugon kag ginpauswag ang mga metodo kag kagamitan. Ang teknik nga gingamit agod buhinan ang mga mamumugon nakilal-an subong downsizing. Ang proseso ginalaragway subong “pagbuhin sa kadamuon sang mga mamumugon sang isa ka organisasyon, sa masami paagi sa kombinasyon sang pagpahalin, mga insentibo para sa maaga nga pagretiro, pagsaylo, kag kinaugali nga pagpamuhin.”

Sa sulod sang mga pila ka tuig ang blue-collar (nagagamit sing kamot ukon kusog) nga mga mamumugon amo gid ang naapektuhan sang pagpamuhin (downsizing). Apang sang talipuspusan sang katuigan 1980 kag sang maaga nga bahin sang katuigan 1990, ining proseso naglakip man sa madamong white-collar (de-opisina) nga mga mamumugon, ilabi na ang middle management (pagdumalahan sa ulot sang mga superbisor kag mga administrador). Ang tanan nga industriyalisado nga pungsod naapektuhan sang ulihi sini nga huyog. Kag samtang ang pinansial nga kapiutan nagapadayon, ang mga gobierno kag ang iban pa nga mga manug-empleo nagpangita sing mga paagi agod mabuhinan ang gastos paagi sa dugang pa nga pagpamuhin.

Para sa madamo nga mamumugon, wala na nagaluntad ang kasiguruhan sa trabaho. Ang isa ka opisyal sang labor union nagsiling: “Nakita sang mga tawo nga naghinguyang sing 10, 15, 20 ka tuig sang mainunungon nga serbisyo ang paggisi sang ila wala-sing-kondisyon nga kontrata kag hinali sila nga ginpahalin.” Sa iya libro nga Healing the Downsized Organization, si Delorese Ambrose nagapaathag nga sang 1956 ang termino nga “organization man” (isa ka tawo nga masinulundon gid sa pagsulundan sang isa ka organisasyon) napatok agod ilaragway ang tipiko nga empleyado. Nagsiling pa sia: “Nagapamugon man sia subong isa ka mamumugon sang unyon ukon subong isa ka manedyer, ginatugyan niya ang iya ekonomiko nga kaayuhan, sosyal nga kabuhi, kag pag-unong sa organisasyon bilang baylo sa kasiguruhan​—⁠sa isa ka trabaho tubtob-buhi. Sing maathag, ini nga kasugtanan ginlapas sang moderno nga korporasyon.”

Minilyon ka mamumugon sa bug-os nga kalibutan ang nadulaan sing trabaho bangod sang pagpamuhin, kag wala sing grupo sang mga  empleyado ang wala maapektuhan. Sa Estados Unidos lamang, madamodamo nga empleyado ang naapektuhan, kag minilyon ang nadulaan sing permanente nga mga trabaho. Ang kaanggid nga pagpamuhin natabo man sa madamo pa nga pungsod. Apang ining wala nadampigan nga mga estadistika lamang wala nagapaalinton sang pag-antos sang mga tawo sa likod sini.

Ang Malain nga mga Epekto

Si Graham, nga ginsambit sa panugod sining artikulo, nagsiling: “Magaantos ka gid sing daku nga halit sa hunahuna.” Ginpaanggid niya ang pagpahalin sa iya sa “isa ka balatian ukon sa makapilas sa lawas nga engkuwentro.”

Kon ang pagkamainunungon wala ginapadyaan, ang mga tawo nagabatyag nga ginluiban bangod ang mga sakripisyo nga ginhimo nila para sa kompanya wala ginpabilihan. Ang pagsalig nagakadula, ilabi na kon ang madamong opisyales nga nagadumala nagabaton sing daku nga balos bangod sang pagpamuhin sa kompanya. Dugang pa, ang ikasarang sang isa nga wala trabaho sa pagbayad sa prenda, iban pa nga kautangan, pag-atipan sa panglawas sang mga katapo sang pamilya, kag mga balayran sa eskwelahan kag sa pagsuporta sa iya estilo sang pagkabuhi, mga kalingawan, kag personal nga mga pagkabutang ginabutang sa katalagman bangod sang hinali nga pagkadula sang regular nga kita. Nagaresulta ini sa pagbatyag sing pagkawalay paglaum kag pagkawalay kabilinggan.

Sanglit ang masaligan, makahulugan nga trabaho nagaamot sing daku sa pagbatyag sing personal nga kabilinggan, handurawa lamang ang makahalapay nga epekto sang pagkawalay palamugnan sa mga tawo nga baldado, wala sing ikasarang, ukon tigulang. Ginpakita sang isa ka surbe sa Australia nga ang mga tawo nga nagapangidaron sing 45 tubtob 59 amo ang mahimo gid nga ginapuntariya nga pahalinon. Apang, amo ini ang mga pangidaron nga nabudlayan gid sa pagpasibu sa pagbalhin.

May yara bala mga pililian? Ang pagpamugon sing part-time ukon pagtrabaho nga may mas manubo nga suweldo pat-od gid nga mas maayo sangsa walay palamugnan. Apang, mahimo ini magresulta sa mas manubo nga talaksan sang pagkabuhi. Kag natukiban man nga mga un-tersia lamang sang ginpahalin nga mga mamumugon ang nakakuha sang ulihi sing mga trabaho nga may pareho nga suweldo sangsa nagligad. Nagadugang ini sa kahuol sang pamilya.

Bisan ang karon nga trabaho mahimo nga wala nagahatag sing kalinong sa hunahuna. Ini bangod ang posibilidad nga madulaan sing trabaho sa ulihi may yara indi hilmunon apang makahalapay nga epekto. Ang libro nga Parting Company nagsiling: “Ang pagsigahom nga madulaan sing trabaho kaangay sang pagpili sing labing maayo nga paagi nga maipit sang trak. Talagsa mo lang matilawan bisan ang labing maayo nga mga ideya, bangod masami nga indi mo makita ang trak​—⁠ukon ang hinali nga pagpahalin sa trabaho​—⁠antes ini magahalit sa imo.”

Paano naapektuhan ang mga pamatan-on sang pagkawalay palamugnan? Pagkatapos sang isa ka surbe nga ginhimo sang departamento sang edukasyon kag siensia, amo sini ang ginkomento: “Ang isa sang pangunang naguwa nga mga pamatuod nga ang pagkahamtong nalab-ot na amo ang pagtigayon sing bug-os tion nga trabaho, nga nagapatimaan sang pamuno sang ‘matuod’ nga pagkahamtong, sa isa ka hamtong nga kalibutan kag suno sa mga talaksan sang mga hamtong, nga may pinansial nga kahilwayan.” Gani kon ginapatihan nga ang trabaho nagapatimaan sang pamuno sang matuod nga pagkahamtong, ang pagkawalay trabaho mahimo mangin makahalapay sa mga pamatan-on.

Paglampuwas sa Pagkawalay Palamugnan

Ang pag-atubang sa pagkadula sing palamugnan ginpaanggid sa paglakat sa lugar nga madamo sing nakatanom nga bomba. Ginapakilala sang libro nga Parting Company ang labing masunson nga mga balatyagon nga nabatyagan subong sang kaakig, kahuya, kahadlok, kasubo, kag kaluoy sa kaugalingon. Mabudlay ini atubangon. Ang awtor nagkomento: “Ginhatagan ikaw sing isa ka mabudlay nga asaynment​—⁠ang pagpamat-od  sang imo palaabuton. Wala mo ginpangayo ini nga asaynment, ayhan indi mo mahibaluan kon paano ini himuon, kag sa hinali lamang mahimo ka magbatyag nga nagaisahanon gid lamang.” Kag ang pagpaathag sa ila pamilya sang hinali nga pagpahalin sa ila amo ang isa sang labing mabudlay nga mga problema nga ginaatubang sang wala sing palamugnan.

Apang, may pila ka praktikal nga mga paagi sa pag-atubang sa epekto sang pagpamuhin. Ang una nga tikang amo ang pagbag-o gilayon sang imo dalanon sang kabuhi paagi sa pagplano kag sa pagkabuhi sing mas simple sangsa naandan mo nga himuon sang nagligad.

Yari ang pila ka panugda nga mahimo makabulig sa imo agod malubad ang kahimtangan, bisan pa nga indi ini tanan malubad. Una, batuna nga ang wala ginapaabot nga pagkadula sing trabaho isa ka katunayan sa sining mga tion. Gani ano man ang imo edad kag eksperiensia, planuha sing una ina nga posibilidad sa kon paano ikaw nagakabuhi.

Ikaduha, maghalong nga indi mangutang sing daku para sa mga butang nga indi kinahanglanon para sa pagkaon kag panapton. Magkabuhi suno sa imo masarangan, kag indi maghunahuna nga mabayaran mo ang mga utang paagi sa ginapaabot nga kita gikan sa mga umento ukon regular nga mga pagsaka sang suweldo. Ang mensahe sang ekonomiya sa karon amo nga mahimo nga wala sing madugay nga palaabuton nga masaligan.

Ikatlo, mangita sing mga paagi agod mapasimple ang imo kabuhi kag mabuhinan ang karon nga mga utang. Nagalakip ina sang pagdula sang mga utang para sa mga butang nga indi kinahanglanon sa isa ka simple lamang kag makalilipay nga estilo sang pagkabuhi.

Ikap-at, repasuha ang imo mga tulumuron sa kabuhi, espirituwal man ukon sekular, kag ipahisanto ini sa tion. Nian matulutimbang mo ang tanan nga desisyon kon ipaanggid sa imo mga tulumuron kag mahibaluan mo kon ano ang epekto sang imo desisyon sa imo kabuhi.

Sa katapusan, indi pagtan-awa nga may nagalangot nga buot ang estilo sang pagkabuhi sang iban sa inyo komunidad nga nagakabuhi sing indi makinuton, sa kahangawa nga basi handumon mo ang mga butang nga ginapanag-iyahan nila kag masulay sang ila dalanon sang kabuhi.

Pila lamang ini ka panugda nga mahimo makabulig sa imo kag sa imo pamilya agod malikawan ang siod nga magsalig sa walay kapat-uran nga mga manggad sa wala gid sing kapat-uran nga kalibutan kag agod mahilway sa madamo sang mga kabalaka sang karon nga estilo sang pagkabuhi.

Si Felix Rohatyn, nga isa anay ka investment banker, ginbalikwat nga nagasiling: “May malain gid sa aton katilingban kon ang pagkawalay palamugnan sang isa nagaresulta sa pagmanggad sang iban.” Tuman gid kalain sining sistema amo nga sa dili madugay buslan ini sang isa ka kalibutan diin ang ekspresyon nga “trabaho tubtob-buhi” may kahulugan nga labaw sangsa ginahunahuna naton karon.​—⁠Isaias 65:17-24; 2 Pedro 3:13.

[Footnote]

 [Kapsion sa pahina 14]

“May malain gid sa aton katilingban kon ang pagkawalay palamugnan sang isa nagaresulta sa pagmanggad sang iban”

[Laragway sa pahina 15]

Mangita sing mga paagi agod mapasimple ang imo kabuhi