“Ang Labing Matahom nga Pumuluyo sang Kagulangan”

I-PLAY

“Ang Labing Matahom nga Pumuluyo sang Kagulangan”

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA SWEDEN

UNA ko ini nakita sang isa ka adlaw sang Hunyo—“ang labing matahom nga pumuluyo sang kagulangan,” subong sang pagtawag sa sini sang iban diri. Ini amo ang great gray owl (isa ka sahi sang bukaw), ukon, nakilal-an kon kaisa, ang Lapland owl.

Ining makabibihag nga daku kaayo nga bukaw nagapuyo sa mga bahin sang Finland kag naaminhan nga Sweden subong man sa sidlangan pa sang Siberia, Alaska, kag Canada. Mahuyugon ini magpanago kag mabudlay ini makita kon wala mo matultulan ang pugad sini. Sa tion nga matultulan mo ang pugad, makita mo man nga maisog gid ang bukaw.

Pagtuon sa Mangangayam

Natun-an ko ang gintandaan nga sulog nga Lapland owl samtang nagapangita ini sing pagkaon. Gulpi ini nga nagalupad halin sa isa ka sanga kag nagatinguha nga makadagit sing ilaga. Nadagit bala niya ini? Abaw, huo! Nakita ko gid ang gamay nga ilaga nga nagakabit sa mga kuko sini samtang nagapaibabaw ini sing inanay kag nagalupad sing makadalayaw nga ang daku nga mga pakpak sini nahumlad sing 140 sentimetros.

Indi kaangay sang madamo pa nga bukaw, wala nagaboto ang Lapland owl sing tayuyon kada tuig. Gagmay lamang nga mga ilaga ang ginakaon sining daku kaayo nga bukaw, gani sa pila ka tuig, kon limitado lamang ang mga ilaga, bug-os nga nagauntat ang pagboto sini. Sa iban nga mga tuig, kon bugana ang pagkaon, mahimo nga may apat ukon kapin pa ka boto sa tagsa ka pugad.

Pagpili sing Paris

Ang tigpamulak amo ang tion sang pagkupahay sang mga bukaw, kag ginapili sing maayo sang munga ang iya paris, bisan pa nga ang kaambong sang nagapangaluyag sa iya indi ang una niya nga ginakabalak-an—nga mahimo amo ang ginapangita sang madamo nga babayi sang espesyi sang tawo. Suno sa mga pagtuon sang pila ka manugpanilag sang mga pispis, dapat ipakita sang sulog nga lantip sia nga mangangayam. Antes magplano sing isa ka pamilya, dapat sia mag-aman sing pagkaon sa munga.

Kon madamo ang ilaga kag ang sulog isa ka lantip nga “manug-aman,” ang ginahatag niya nga pagkaon sa munga magapadugang sang kabug-aton sini. Ini nga pagdugang sing kabug-aton isa ka sinyales sa iya lawas, nagapakita kon pila ka itlog ang maboto sini.

Responsable na karon sing bug-os ang sulog sa pagpangayam, nga nagakinahanglan sing daku nga kusog. Ginapalig-on sia sang nagapangabay nga huni sang munga, bangod ang tanan niya nga kusog nasentro sa pagpangitlog kag sa pag-atipan sa sining bilidhon nga mga butang.

Pagpangita sa Pugad

Paagi sa akon teleskopyo nakita ko ang matahom nga sulog samtang nagalabaylabay ini sa ibabaw nga dala ang nadagit. Sang ulihi, natultulan ko gid man ang pugad. Wala nagahimo sang ila kaugalingon nga pugad ang mga Lapland owl kundi masami nga sila ang nagabulos sa mga pugad nga human sa kahoykahoy sang iban nga mga pispis nga nagapuyo sa kagulangan. Kon wala sing pugad, mahimo gamiton sang bukaw ang laya nga tuod.

Sa pugad, nakita ko ang duha ka bulbulan nga piso nga nagahimutad sang tanan nga yara sa palibot nila. Tingob nga nagasiyak, nagatulok sila sa ila iloy, nga nagahapon malapit sa ila kag nagatan-aw. Ang pagpalapit sa mga boto sa sini nga tion mangin makatalagam. Kon sa pamatyag sang munga nabutang sa katalagman ang iya mga boto, mahipos ini nga magalupad kag sampukon ang nagapasilabot paagi sa iya matalom nga mga kuko. Gani importante nga mangin mainandamon kag tun-an ang mga bukaw sa hustuhan lang nga kalayuon.

Pagpakaon kag Paghanas

Sa pagsampot sa pugad, ginsaylo sang sulog ang nadagit halin sa iya mga kuko pakadto sa iya tuktok kag ginhatag ang ilaga sa isa ka boto. Ang pagpakaon sa isa ka boto ginaupdan sing mabaskog nga pagsiyak sang boto nga masunod nga pakaunon.

Sa tapos makakaon ang isa ka boto sang ginapalanatan niya nga pagkaon, nagapakita ini sing makahalam-ot nga pagbag-o sing batasan. Ang hitsura sini, nga tubtob sa sina nga tion mapagsik, hinali nga nagabag-o, kag ang boto nagahulag nga daw hubog! Ang tanan sini nga kusog natuon sa pagtunaw sang pagkaon, kag wala madugay napukan ini sa mahumok nga mga balahibo. Apang amat-amat nga nagasanag ang mata sang boto nga tupad sini kag buot na maulian sa makapahubog nga epekto sang katapusan nga pagkaon sini.

Amo sini ang nagakatabo tubtob sa tungatunga sang Hunyo. Sa sini nga tion apat ka semana na ang mga boto kag makakapakapa na sang ila mga pakpak halin sa ila pugad, nga ginapalig-on sang pagpanawag sang ila iloy. Sa primero, nagalibotlibot sila sa mga kahoy, nga may kalantip. Indi sila didto mahalitan sang mga nagapanukob nga mga sapat indi kaangay kon sa duta sila.

Sa ulihi, nagataboktabok na ang mga boto sa mga sanga nga nagagamit sang ila mga pakpak, sa amo nagahanas sa paglupad. Pagligad sing pila ka tion, napalambo nila ang kaugalingon nga ikasarang sa paglupad kag pagpangayam. Nagabag-o man ang ila hitsura, amo nga makabig man sila nga ‘matahom nga mga pumuluyo sang kagulangan.’

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 28]

[Ginkuhaan sang laragway sa pahina 29]

MAGMATA!