Pagbantay sa Kalibutan

Mga Nahul-an

“Halos katunga sang mga taga-Canada ang nagareklamo nga nagaeksperiensia sila sing haganhagan tubtob sa daku gid nga kahuol sa pagpanikasog nga balansehon ang ila mga trabaho kag ang ila pagkabuhi sa puluy-an,” report sang pamantalaan nga Vancouver Sun. “Doble ina sa kadamuon sang nagligad nga napulo ka tuig.” Ngaa nagdamo? Ang isa ka surbe nga ginpaguwa sang Conference Board of Canada nagpakita sing pagtaas sa porsiento sang taga-Canada nga mga mamumugon nga amo ang mga manug-atipan sang mga katapo sang pamilya. Mas madamo ang nagaanak sa naulihi nga bahin sang kabuhi, kag masami sila nagaatubang sing hangkat “sang pag-atipan sa mga anak kag sa mga ginikanan sing dungan.” Bisan pa 84 porsiento sang mga nagsabat sa surbe ang nagabatyag gihapon nga kontento sa ila mga trabaho, ang report nagasiling nga kon mangin problema ang pagbalanse sa mga kinahanglanon sa puluy-an kag sa trabaho, “ang kalabanan nagabuhin una sang ila tion para sa personal nga mga kinahanglanon, lakip ang tion sang pagtulog.” Ang Conference Board nagsiling: “Nagaresulta ang kahuol, kag nagakahalitan ang kapagros.”

Mga Recording Para sa Pagpakaon sa Kasapatan sa Uma

Natukiban sang mga sientipiko sa Canada nga ang mga buto sang kasapatan sa uma mapalig-on sa pagkaon paagi sa pagpatokar sing mga recording sa ila, report sang New Scientist. “Ginrekord namon ang huni sang munga kon makakita sia sing butang nga luyag niya nga kaunon sang iya mga piso,” siling ni Luis Bate sang University of Prince Edward Island. Kon ginapatokar ang mga recording sa mga loudspeaker nga malapit sa pagkaon, nagatuka ang mga piso bisan wala ang ila iloy. Apang dapat nga husto gid ang huni. Si Bate nagsiling: “Kon ipatokar namon ang huni sang munga sa tapos mabuto ang mga piso, nga sa akon palamatin-an pareho lang sa huni sa pagtawag sa pagkaon, nagapahimunong ang mga piso.” Tulumuron sang mga sientipiko nga padasigon ang pagdaku sang mga sapat, kag sa nauna nga mga eksperimento nagdaku ang mga piso sing halos 20 porsiento nga mas madasig sangsa normal sa tion sang ila una nga tatlo ka semana. Sa kaanggid nga mga eksperimento, ang mga piso sang pabo kag ang mga idik mapakaon man sing mas masunson.

Nagiyan sa Cola?

Ang mga Mexicano nagainom sing promedyo nga 40 ka galon sang mga ilimnon nga cola kada tawo sa kada tuig, report sang Mexican Association of Studies for Consumer Defense. Kada tuig, mas daku nga kuwarta ang ginagasto sa mga ilimnon nga cola sangsa napulo ka labing sadsaran nga pagkaon. Ang mataas nga pagkonsumo sining mga mahugmay nga ilimnon amo kuno ang ginasiling sang iban nga isa sang pangunang mga kabangdanan sang malnutrisyon sa Mexico. Ang pila ka ingrediente sang cola nagapugong sang pagtunaw sa calcium kag iron. Ang mga problema nga ginahunahuna man nga may kaangtanan sa pag-inom sing cola nagalakip sang daku pa nga posibilidad sang mga bato sa batobato, pagkaguab sang mga ngipon, sobra nga katambukon, kag mataas nga presyon sang dugo subong man sang insomniya, ulser sa tiyan, kag kabalaka. ‘Kita anay “makimais nga mga tawo,”’ siling sang Consumer’s Guide Magazine, ‘apang karon masiling ninyo nga kita “makicola” nga mga tawo.’

Makatalagam nga mga Reseta

“Ang mga bulong nagkutol sing mas madamo nga kabuhi sa Alemanya sang nagligad nga tuig sangsa mga aksidente sa salakyan,” report sang pamantalaan nga Stuttgarter Nachrichten. Mga 25,000 ka tawo kuno ang napatay sang 1998 bangod sa ginreseta sing sayop nga mga bulong. Tatlo ka pilo ini sang kadamuon nga napatay sa mga aksidente sa salakyan sa amo man nga hut-ong sang tion. Ikaduha lamang kuno ang pagmatumato sa pagbulong. Ang panguna nga problema daw amo ang kakulang sing impormasyon kag paghanas sa tunga sang mga doktor tuhoy sa mga bulong kag sa mga epekto sini. Nagsiling ang pharmacologist nga si Ingolf Cascorbi nga suno sa isa ka pagbanta, “sa Alemanya kada tuig, 10,000 ka kamatayon kag 250,000 ka kaso sang mga tawo nga nagaantos bangod sang serioso nga side effects ang nalikawan kuntani kon gingamit sing bug-os ang pagpanalawsaw kag paghanas,” siling sang report.

Sing kaanggid, ang Pranses nga magasin nga Sciences et avenir nagreport sang isa ka pagtuon sining karon lang sa Pransia nga nagapakita nga sa 150,000 ka reseta nga ginhatag sa mga tawo nga nagapangidaron sing labaw sa 70 anyos, mga 10,700 ang sayop ukon indi epektibo. Halos 1 sa 50 ang mahimo nga makatalagam bangod sang posible nga reaksion sini sa iban pa nga ginreseta nga mga bulong ukon sang iban pa nga mga katalagman. Sa Pransia nagahinguyang ang tigulang nga mga tawo sing ginabulubanta nga isa ka milyon ka adlaw kada tuig sa ospital subong resulta sang di-maayo nga reaksion sa bulong.