Sining karon lang nga mga tinuig, ang mga sientipiko kag mga imbentor literal nga nagtugot sa mga tanom kag kasapatan nga tudluan sila. (Job 12:7, 8) Ginatun-an kag ginailog nila ang desinyo sa nagkalainlain nga mga tinuga—ginatawag ini nga biomimetics. Ginahimo nila ini kay gusto nila nga makahimo sing bag-o nga mga imbension kag mapauswag pa ang mga naimbento na. Samtang ginabinagbinag mo ang masunod nga mga halimbawa, pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Sin-o ang nagakabagay nga dayawon sa sini nga mga desinyo?’

Ano ang matun-an sang mga manugdesinyo sang eroplano sa balyena nga humpback? Tuman kadamo! Kon magdaku ini nga balyena, nagabug-at ini sing mga 30 toneladas—pareho kabug-at sang trak nga puno sing karga. Indi mahumok ang lawas sini kag may dalagku ini nga mga kapay nga daw mga pakpak. Ining 12 metros kalaba nga sapat daw nagapisik lang sa idalom sang tubig.

Natingala gid ang mga researcher nga daw kahapos lang magtiyog pabalik ining matig-a sing lawas nga sapat. Natukiban nila nga ang sekreto yara gali sa korte sang mga kapay sang balyena. Ang kilid sang iya mga kapay indi kaangay sang pakpak sang eroplano, bangod may kudolkudol ini nga ginatawag nga mga tubercle.

Samtang madasig nga nagalangoy ang balyena, nagadalhay lang ang tubig sa kudolkudol nga bahin sang iya kapay kag nagahatag ini sa iya sing buylo. Paano? Ginpaathag sang dyurnal nga Natural History nga ginapadasig sining kudolkudol ang pagdalhay sang nagabuyong nga tubig sa ibabaw sang kapay, bisan pa hinali nga magtumbo ang balyena paibabaw.¹⁰

Ano ang kapuslanan sini nga tukib? Ang mga pakpak sang eroplano nga ginsunod sa desinyo sang mga kapay sang balyena dapat nga may pila lang ka nagatakuptakop nga instrumento sa likod sang pakpak ukon iban pa nga mekanismo nga nagakontrol sa pagbunggo sang hangin. Ini nga mga pakpak mapag-on kag mas mahapos mentinahon. Nagapati ang eksperto sa biomechanics nga si John Long nga sa pila ka adlaw “mahimo gid nga ang tanan nga dalagku nga eroplano may mga pakpak na nga pareho sa mga kapay sini nga balyena.”¹¹

Siempre pa, ang mga pakpak sang eroplano gin-ilog na sa korte sang mga pakpak sang mga pispis. Pero, sining karon lang, gintinguhaan sang mga imbentor nga pauswagon pa gid ini. “Ang mga researcher sa University of Florida,” report sang New Scientist, “naghimo sing de-remote nga eroplano nga nagailog sa ikasarang sang seagull sa paglutawlutaw sa hangin, pagsurip kag pagtimbuok sing madasig.”¹²

Ang mga seagull daw nagaeksibisyon sa ila paglupad paagi sa pagkulokulo sang ila pakpak  sa mga lutalutahan sa siko kag abaga. Nagailog sang desinyo sining nagakulokulo nga pakpak, “ang 24-pulgadas nga eroplano nagagamit sing isa ka diutay nga motor sa pagkontrol sang nagasundanay nga mga metal rod nga nagapagiho sa mga pakpak,” siling sang magasin. Bangod sining bag-ong desinyo nga mga pakpak, ang magagmay nga eroplano makalupad kag makasurip sa ulot sang matag-as nga mga bilding. Interesado gid ang pila ka miembro sang militar sa paghimo sining mahapos maniobrahon nga eroplano para gamiton sa pagpangita sing kemikal ukon biolohiko nga mga hinganiban sa dalagku nga mga siudad.

Ang seagull wala nagakurog sa katugnaw bisan pa nagatindog ini sa yelo. Paano nahuptan sini nga pispis ang init sa iya lawas? Ang isa sa mga rason masapwan sa makahalawhaw nga desinyo sa pila ka kasapatan nga nagaistar sa matugnaw nga mga lugar. Ginatawag ini nga countercurrent heat exchanger.

Ano ang countercurrent heat exchanger? Para maintiendihan ini, hunahunaa nga may duha ka nagatupad nga tubo. Sa isa ka tubo nagailig ang mainit nga tubig kag sa isa naman, mabugnaw. Kon pareho ang direksion sang pag-ilig sang tubig, katunga lang nga kainit ang mahimo magsaylo sa mabugnaw nga tubig. Pero kon nagasugataay ang pag-ilig sini, magasaylo ang halos bug-os nga kainit sa mabugnaw nga tubig.

Kon magtindog sa yelo ang seagull, ang pagsaylo sang init sa batiis sini nagapainit sa dugo kon magbalik ini halin sa matugnaw nga tiil sang pispis. Bangod sini mahuptan ang init sa lawas sang pispis kag sa iya mga batiis. Si Arthur P. Fraas, isa ka mechanical kag aeronautical engineer, naglaragway sini nga desinyo subong “isa sa pinakaepektibo nga heat exchanger sa bilog nga kalibutan.”¹³ Maayo gid ini nga desinyo amo nga ginkopya ini sang mga imbentor.

Ang National Aeronautics and Space Administration naghimo sing robot nga madamo sing tiil nga nagalakat kaangay sang scorpion, kag ang mga imbentor sa Finland nakahimo na sing anom sing tiil nga traktora nga makataklad sa mga balabag pareho sang ginahimo sang dalagku nga insekto. Ang iban nga mga researcher nagdesinyo sing tela nga may gamay nga mga flap nga nagailog kon paano nagaabre kag nagakipot ang pinecone. Ini nga tela nagapauyon sa temperatura sa lawas sang nagasuksok sini. Ang isa ka pabrika sang mga salakyan nagahimo sing kotse nga gin-ilog sa daw nagadalhay lang sa tubig nga boxfish. Kag ginatun-an sang iban nga mga researcher ang kapag-on sang pakinhason nga sobrasobra (abalone), sa tuyo nga makahimo sing mas mamag-an kag mas mabakod nga armor.

Madamo gid sing maayo nga ideya ang makuha gikan sa kinaugali, amo nga ang mga researcher nagpasulod sa kompyuter sing listahan sang linibo ka pagtuon parte sa buhi nga mga tinuga. Sarang mausisa sang mga sientipiko ini nga rekord para makakita sing “mga solusyon gikan sa kinaugali para sa ila mga problema parte sa ila imbension,” siling sang The Economist. Ining mga rekord sang pagtuon parte sa buhi nga mga tinuga ginatawag nga biolohiko nga mga patente. Kinaandan na nga ang nagapanag-iya sang patente amo ang tawo ukon kompanya nga nagparehistro sang isa ka bag-ong ideya ukon makina. Tuhoy sining biolohiko nga patente, ang The Economist nagsiling: “Paagi sa pagtawag sining maalamon nga mga ideya nga ‘biolohiko nga mga patente’, ginapadaku gid sang mga researcher nga ang kinaugali amo ang nagapanag-iya sang patente.”¹⁴

Ngaa may amo sini ka maalamon nga ideya sa kinaugali? Ining maalamon nga mga desinyo nga makita sa kinaugali mahimo ipatungod sang madamo nga researcher sa ebolusyon nga natabo kuno sa sulod sang minilyon ka tuig. Pero, lain ang konklusion sang iban nga researcher. Ang mikrobiologo nga si Michael J. Behe nagsulat sa The New York Times sang Pebrero 7, 2005: “Ang mabakod nga pagluntad sang desinyo [sa kinaugali] nagahatag sang simple pero mabakod nga argumento: kon ang hitsura, paglakat kag huni pareho  sang pato, kag kon wala man lang sang nagasumpakil nga ebidensia, pat-od nga pato gid ini.” Ano ang iya konklusion? “Bangod may mga pamatuod sang desinyo, dapat gid naton batunon nga may nagdesinyo sini.”¹⁵

Pat-od gid nga ang imbentor nga nagdesinyo sa mapag-on kag mas maayo nga pakpak sang eroplano bagay gid dayawon bangod sang iya desinyo. Subong man, ang imbentor nga nagdesinyo sang mas komportable nga tela ukon mas maayo nga salakyan takus gid dayawon bangod sini. Ang matuod, kon ang isa ka tawo nagkopya sa desinyo sang iban, pero wala nagkilala ukon naglisensia sa desinyador, masiling nga nakalapas sia sa kasuguan.

Gani, binagbinaga ini nga mga kamatuoran: Ang eksperto nga mga imbentor nagailog sa desinyo sa kinaugali para masolbar ang ila mga problema sa ila imbension. Pero nagapati ang iban nga ang kaalam nga naghimo sa orihinal nga desinyo naghalin sa ebolusyon. Sa banta mo, makatarunganon bala ini? Kon ang kopya nagakinahanglan sing intelihente nga desinyador, kamusta naman ang orihinal? Sa pagkamatuod, sin-o ang nagakabagay nga dayawon, ang eksperto nga imbentor ukon ang estudyante nga nagailog lamang sang iya mga desinyo?

Sa tapos mabinagbinag ang ebidensia sang desinyo sa kinaugali, madamo nga tawo ang nagaugyon sa manunulat sang Biblia nga si Pablo, nga nagsiling: ‘Ang di-makita nga mga kinaiya [sang Dios], bisan ang iya dayon nga gahom kag pagka-Dios, maathag nga makita kutob sang pagtuga sa kalibutan, bangod mahantop ini sa mga butang nga gintuga.’—Roma 1:19, 20.