To ovu whenu, ovi towe gán mọdọ mẹdelẹ nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ to aliho agọ̀ mẹ na sinmẹ agbasa tọn kavi akọ̀ he mẹ yé wá sọn wutu. Nawẹ a gán gọalọna ovi towe nado dapana akọ̀-ṣinṣinyan gbọn dile mẹdevo lẹ nọ wà do? Etẹwẹ a sọgan wà eyin yè yinuwa hẹ ẹ to aliho agọ̀ mẹ, na sinmẹ agbasa tọn etọn wutu?

To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo nuhe bọdego lẹ ji:

•  Lehe a gán dọhona ovi lẹ gando akọ̀-ṣinṣinyan go do

•  Lehe a gán basi zẹẹmẹ akọ̀-ṣinṣinyan tọn na ovi lẹ do

•  Lehe a gán ze apajlẹ dagbe de dai do

•  Eyin yè yinuwa hẹ ovi towe po nuvẹun po

 Nuhe a gán dọ lẹ. Awusọhia agbasa tọn voovo gọna aṣa lẹdo tọn voovo lẹ wẹ tin lẹdo aihọn pé bọ yé sọ jiawu taun. Vogbingbọn ehe ko zọ́n bọ mẹdelẹ nọ yinuwa hẹ mẹdevo lẹ to aliho agọ̀ mẹ na awusọhia yetọn po lehe yé nọ yinuwado po wutu.

 Amọ́, Biblu plọnmẹ dọ mẹjitọ dopolọ wẹ ji gbẹtọvi lẹpo. To hogbe devo mẹ, hagbẹ whẹndo tọn dopolọ lẹ wẹ mí yin.

 “Mí mọdọ eyin ovi mítọn lẹ nọ nọ̀ pọ hẹ mẹhe wá sọn akọ̀ voovo mẹ lẹ, yé gán mọdọ yé dona do owanyi po sisi po hia dopodopo yetọn.”—Karen.

 E yá wẹo kavi e dẹn wẹo, ovi towe na wá sè linlin lẹ gando nuyiwa wangbẹna tọn wunmẹ voovo lẹ kavi whẹho akọ̀-ṣinṣinyan tọn go. Nawẹ a gán basi zẹẹmẹ nuhe to jijọ lẹ tọn na ẹn gbọn? Owhe he do ovi towe te wẹ na magbe nuhe a na dọ na ẹn lẹ tọn.

•   Ovi pẹvi he ṣẹṣẹ to wehọmẹ bẹ. Doto de he nọ yin Allison Briscoe-Smith dọ to linlinwe lọ Parents mẹ dọmọ:“Ovi flinflin lẹ nọ yawu doayi nuhe sọgbe po nuhe ma sọgbe po go. Dotẹnmẹ dagbe de wẹ enẹ yin nado dọho na ẹn do walọ ylankan gbẹtọ lẹ tọn ji.”

•   Ovi he ma ko biọ aflanmẹ lẹ. Ovi he to gblagbla owhe 6 jẹ 12 tọn mẹ lẹ nọ dín tlintlindo bosọ nọ kàn kanbiọ gigẹdẹ lẹ sè to whedelẹnu. Hẹn ẹn diun dọ a na gblọndo kanbiọ lọ lẹ tọn ganji. Dọho hẹ ovi towe lẹ gando nuhe yé nọ mọ to wehọmẹ podọ to televiziọn po Intẹnẹt ji po lẹ go, bo yí dotẹnmẹ hundote enẹlẹ zan nado dohia yé dọ akọ̀-ṣinṣinyan ma yọ́n.

•   Jọja aflanmẹ lẹ. Jọja whenu yin ojlẹ de he mẹ jọja lẹ nọ yawu mọnukunnujẹ ninọmẹ gigẹdẹ lẹ mẹ te. Enẹwutu, dotẹnmẹ hundote dagbe de wẹ eyin na we nado nọ dọho hẹ ovi towe do linlin akọ̀-ṣinṣinyan tọn lẹ ji whenue e gbẹ̀ po to aflanmẹ.

 “Mí nọ dọho hẹ ovi mítọn lẹ gando akọ̀-ṣinṣinyan go, na yé sọgan wá pehẹ ẹ to whedepopenu mahopọnna fihe yé te. Eyin yè ma dọhodo hosọ ehe ji hẹ yé to whégbè, yé gán wá jẹ nuvẹun tindo ji di mẹdevo lẹ. Eyin e ma yinmọ, nudọnamẹ agọ̀ susu lẹ wẹ na yin zizedonukọnna ovi mítọn lẹ bọ yè nasọ klọ yé dọ nugbo wẹ”—Tanya.

 Ovi lẹ nọ plọnnu sọn apajlẹ lẹ mẹ, enẹwutu taidi mẹjitọ, nujọnu wẹ e yin nado nọ lẹnnupọn whẹpo do dọho kavi wà nude. Di apajlẹ:

•   Be a nọ kò mẹhe wá sọn akọ̀ devo mẹ lẹ kavi zùn yé wẹ ya? “Flindọ ovi towe lẹ to nuhe wà a te lẹ mọ bosọ nọ sè nuhe a nọ dọ lẹ podọ yé na jlo na hodo apajlẹ towe,” dile Institut américain de pédopsychiatrie dọ do.

•   Be a nọ yiwanna nado yí whenu zan hẹ mẹhe wá sọn otò devo mẹ lẹ ya? Alanna Nzoma, he yin doto yọpọvu lẹ tọn de dọmọ: “Eyin a jlo dọ ovi towe lẹ ni jihọntọn dagbe hẹ mẹhe he wá sọn akọ̀ voovo mẹ lẹ, yé dona mọdọ hiẹ lọsu nọ wàmọ ga.”

 “To owhe lẹ gblamẹ, whẹndo mítọn nọ yí jonọ he wá sọn awà aihọn lọ tọn lẹpo ji do whègbé. Mí plọn nado nọ dù núdùdù yetọn bosọ plọn ohàn yetọn bo tlẹ sọ nọ dó avọ̀ otò yetọn tọn lẹ. Mí nọ dọhona ovi mítọn lẹ gando gbẹtọ lẹ go, e ma yin gando akọ̀ yetọn lẹ go gba. Podọ mí nọ dapana goyiyi gando akọ̀ mítọn go.”—Katarina.

 Mahopọnna dọ zẹ́nsisọ nọ duahunmẹna gbẹtọ lẹ, akọ̀-ṣinṣanyan gbẹ́ gbọn kámẹ-gòmẹ. Ehe dohia dọ yè gán yinuwa hẹ ovi towe to aliho agọ̀ mẹ, titengbe eyin e nọ yin pinpọnhlan taidi mẹhe wá sọn akọ̀ devo mẹ. Eyin enẹ jọ janwẹ . . .

 Dindona nuhe jọ lọ. Be mẹlọ yọnẹn bo do yinuwa hẹ to aliho agọ̀ mẹ wẹ ya, kavi dọ e ma lẹnnupọn ganji whẹpo do wà nulọ? (Jakọbu 3:2) Be dandan wẹ dọ a ni dọn ayidonugo mẹlọ tọn wá nuhe e wà lọ ji ya kavi a na miọnnukundo poun?

 Nuhe họnwun wẹ yindọ, a dona yin lẹnpọn dagbenọ. Biblu na ayinamẹ nuyọnẹn tọn de dọmọ: “A yawu nado gblehomẹ blo.” (Yẹwhehodọtọ 7:9) Dile etlẹ yindọ a ma dona yí nukunpẹvi do pọ́n whẹho akọ̀-ṣinṣinyan tọn, eyin mẹde zùn we kavi yinuwa hẹ we to aliho agọ̀ mẹ, ma mọdọ akọ̀ towe wẹ zọ́n bọ e do yinuwa hẹ we domọ blo.

 Nugbo wẹ dọ ninọmẹ lẹ ma yin dopolọ, enẹwutu dindona nuhe jọ lọ ganji whẹpo do ze afọdide depope.

 To whenue a ko dindona nugbo lẹpo godo, kanse dewe dọ:

•   ‘Be e na wà dagbe na ovi ṣie eyin e nọ mọdọ mẹlẹ tindo nuvẹun kavi dọ yè nọ zùn emi na emi wá sọn akọ̀ devo mẹ wutu wẹ ya?’

•   ‘Be ayinamẹ Biblu tọn he dọmọ: “A dotó nuhe gbẹtọ lẹ nọ dọ lẹpo blo” gán hẹn ale wá na ovi ṣie ya?’—Yẹwhehodọtọ 7:21.

 Etẹwẹ lo eyin yè yọnẹn ganji whẹpo do yinuwa hẹ ẹ to aliho agọ̀ mẹ? Gọalọna ovi towe nado yọnẹn dọ nuhe e dọ lẹ gán hẹn ninọmẹ lọ pọnte kavi vantan dogọ. To whedelẹnu, mẹhe nọ kò mẹ, vannukundomẹ, kavi zùn mẹ de nọ jlo dọ omẹ awetọ ni yinuwa. To ninọmẹ mọnkọ mẹ, nuhe sọgbe hugan wẹ nado gbọṣi abọẹ.

 To alọ devo mẹ, eyin mọwiwà ma na yin owùnu na ovi towe, e gán dọhona mẹhe ṣinuwa do e lọ. Vlavo ovi towe gán dọ (po ogbè dẹẹdẹ po dọ), “N’ma lẹndọ nuhe a dọ (kavi wà) lọ yọ́n sọmọ.”

 Eyin a jlo na jẹwhẹ nujijọ lọ tọn lo? Eyin dagbemẹninọ ovi towe tọn to owù mẹ kavi na whẹwhinwhẹ́n devo lẹ wutu a mọdọ yè ma dona dovọ́na nuhe jọ lọ, ma whleawu nado dọhona mẹplọntọ wehọmẹ tọn etọn lẹ kavi ponọ lẹ blo.