ENỌKU ko nọgbẹ̀ na ojlẹ dindẹn. E sọgan vẹawuna mí nado yise, amọ́ dawe enẹ nọgbẹ̀ na nudi owhe 365—yèdọ hugan whla ẹnẹ tedidi gbẹninọ mítọn egbehe tọn! Amọ́, e ma ko whẹ́n mẹho gbau, yijlẹdo lehe gbẹtọ lẹ nọ dọ́jì do to ojlẹ etọn mẹ go. To owhe kanweko donu 50 linlán die, gbẹtọ lẹ nọ dọ́jì taun. Adam, yèdọ sunnu tintan lọ ko nọgbẹ̀ na owhe 600 linlán whẹpo Enọku do yin jiji, podọ Adam sọ nọgbẹ̀ na owhe 300 dogọ! Delẹ to ovivi Adam tọn lẹ mẹ tlẹ dọ́jì hú mọ. Enẹwutu, to whenue Enọku tindo owhe 365, e sọgan gbẹ́ pò to jogún-jogún bo gán gbẹ́ nọgbẹ̀ dẹn. Ṣigba, nulẹ ma wá yì domọ.

Ogbẹ̀ Enọku tọn tin to owù sinsinyẹn mẹ. Yí nukun homẹ tọn pọ́n dile e to hinhọ̀nbẹ, na nuyiwa mẹhe ewọ ṣẹṣẹ lá owẹ̀n Jiwheyẹwhe tọn na lẹ tọn wutu. Yé ylan nukunmẹ bo to adán ji. Mẹlọ lẹ gbẹwanna ewọ po owẹ̀n he lá e te po bo vlẹ Jiwheyẹwhe he do e hlan kò. Yé ma sọgan wà nude na Jiwheyẹwhe Enọku tọn, yèdọ Jehovah, ṣigba yé sọgan yangbé Enọku tọn! Enọku sọgan ko to nuhà eyin e na vọ́ whẹndo etọn mọ. Be onú asi etọn po viyọnnu etọn lẹ po tọn kavi visunnu etọn Mẹtusela kavi ovivi etọn Lamẹki tọn wẹ to ahunmẹduna ẹn ya? (Jenẹsisi 5:21-23, 25) Be etọn vọ̀ niyẹn ya?

Biblu ma dọ nususu gando Enọku go. Wefọ Biblu tọn atọ̀n poun wẹ dọho gando e go. (Jenẹsisi 5:21-24; Heblu lẹ 11:5; Juda 14, 15) Etomọṣo, wefọ lọ lẹ na nudọnamẹ gigọ́ gando dawe he tindo yise ayidego tọn enẹ go. Be a to nukunpedo whẹndo de go wẹ ya? Be e ko vẹawuna we pọ́n nado yiavùnlọna nuhe a yọnẹn dọ e sọgbe de ya? Eyin mọwẹ, a sọgan plọn nususu sọn yise Enọku tọn mẹ.

Ninọmẹ gbẹtọvi lẹ tọn ko ylan taun to whenue Enọku yin jiji. Enọku yin whẹndo ṣinawetọ sọn Adam ji. Na nugbo tọn, gbẹtọvi lẹ ma dẹn do pipé-yinyin to agbasa-liho, ehe Adam po Evi po tindo wayi bo hẹnbu. Abajọ, gbẹtọ lẹ do nọ dọ́jì taun to ojlẹ enẹ mẹ. Etomọṣo, yé tin to ninọmẹ ylankan mẹ to walọyizan-liho podọ to gbigbọ-liho. Danuwiwa gbayipe. Nuyiwa enẹ ko bẹjẹeji sọn whẹndo awetọ ji, whenue Kaini hù nọvisunnu etọn Abẹli. Etlẹ taidi dọ dopo to ovivi Kaini tọn lẹ mẹ doawagun dọ emi yin danuwatọ bo nọ víhlọ̀n hú Kaini! To whẹndo atọ̀ntọ lọ mẹ, wunmẹ ylanwiwa tọn devo sọ wá aimẹ. Gbẹtọ lẹ jẹ oyín Jehovah tọn ylọ ji, amọ́ e ma yin po sisi po nado basi sinsẹ̀n hlan ẹn. Yé to oyín Jiwheyẹwhe tọn yizan po mẹmasi po bosọ to masin kọndo oyín lọ go.—Jenẹsisi 4:8, 23-26.

Sinsẹ̀n he ko yin hinhẹnflu enẹ wẹ gbayipe to ojlẹ Enọku tọn mẹ. To whenue Enọku whẹ́n, e dona basi nudide de. Be ewọ na yinuwa taidi mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ etọn mẹ lẹ wẹ ya? Kavi ewọ na dín Jiwheyẹwhe nugbo lọ, yèdọ Jehovah he dá olọn po aigba po mọ? Ewọ na ko yin whinwhàn nado plọnnu gando Abẹli go, yèdọ mẹhe yin hùhù, na e sẹ̀n Jehovah to aliho he mẹ Ewọ kẹalọyi te wutu. Enọku magbe nado yinuwa to aliho dopolọ mẹ. Jenẹsisi 5:22 dọmọ: “Enọku . . . zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ madoalọte.”  Hodidọ ayidego tọn enẹ do Enọku hia taidi sunnu jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn de to aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn de mẹ. Ewọ wẹ omẹ tintan he Biblu dọho etọn to aliho enẹ mẹ.

Wefọ lọ sọ dọ dọ Enọku zinzọnlin hẹ Jehovah madoalọte etlẹ yin to whenue e ji visunnu etọn Mẹtusela godo. Enẹwutu, Enọku lẹzun tatọ́ whẹndo tọn to whenue e tindo owhe 65. E tindo asi, amọ́ Biblu ma dọ yinkọ etọn, gọna sọha ‘visunnu po viyọnnu etọn lẹ po tọn.’ Eyin otọ́ de na zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe to whenue e to ovi lẹ plọn bosọ to nukunpedo whẹndo etọn go, e dona dovivẹnu nado wàmọ dile Jiwheyẹwhe jlo do. Enọku yọnẹn dọ Jehovah jlo dọ ewọ ni sẹbọdo asi etọn go bosọ yin nugbonọ na ẹn. (Jenẹsisi 2:24) Podọ e họnwun dọ e wà nuhe go e pé nado plọnnu ovi etọn lẹ gando Jehovah Jiwheyẹwhe go. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

Kandai gbọdo lọ ma na nudọnamẹ susu. E ma dọ nudepope gando yise visunnu Enọku tọn Mẹtusela tọn go, yèdọ mẹhe dọ́jì hugan to Biblu mẹ, bo kú to owhe he mẹ Singigọ wá aimẹ. Mẹtusela ji visunnu de he nọ yin Lamẹki. Lamẹki nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ baba-daho etọn Enọku na owhe kanweko linlán. Podọ Lamẹki whẹ́n bo do yise ayidego tọn hia. Jehovah gbọdo e nado dọ dọdai gando visunnu etọn Noa go, podọ dọdai enẹ mọ hẹndi to Singigọ lọ godo. Taidi baba-daho etọn Enọku, Noa zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe. Noa ma mọ Enọku pọ́n. Amọ́, Enọku jo ogú họakuẹ de dai na ẹn. Noa na ko sèhó gando ogú enẹ go sọn otọ́ etọn Lamẹki dè kavi sọn baba-daho etọn Mẹtusela dè kavi vlavo sọn Jalẹdi he yin otọ́ Enọku tọn dè, yèdọ mẹhe kú to whenue Noa tindo owhe 366.—Jenẹsisi 5:25-29; 6:9; 9:1.

Doayi vogbingbọn he to Enọku po Adam po ṣẹnṣẹn go. Adam yin mẹpipe, amọ́ e waylando do Jehovah bo jo ogú atẹṣiṣi po yajiji po tọn dai na kúnkan etọn lẹ. Enọku yin mapenọ, amọ́ e zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe bo jo ogú yise tọn dai na kúnkan etọn lẹ. Adam kú to whenue Enọku tindo owhe 308. Be whẹndo Adam tọn nọ aluẹmẹ na tọgbo ṣejannabinọ enẹ wẹ ya? Mí ma yọnẹn. To popolẹpo mẹ, Enọku “zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ madoalọte.”—Jenẹsisi 5:24.

Eyin a to nukunpedo whẹndo de go, doayi nuhe a sọgan plọn sọn yise Enọku tọn mẹ go. Nujọnu wẹ e yin nado wleawudaina whẹndo towe to agbasa-liho, amọ́ nuhudo gbigbọmẹ tọn yetọn wẹ yin nujọnu hugan. (1 Timoti 5:8) A na sú odò nuhudo enẹ tọn, e ma yin gbọn nuhe a nọ dọ kẹdẹ dali gba, ṣigba gbọn nuhe a nọ wà lẹ dali. Eyin a de nado zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe dile Enọku wà do, bo nọ dike nujinọtedo gbọdo Jiwheyẹwhe tọn lẹ ni deanana gbẹzan towe, hiẹ lọsu na jo ogú họakuẹ de dai na whẹndo towe, yèdọ apajlẹ dagbe hugan de he yé na hodo.

Enọku sọgan ko mọ ede to ṣokẹdẹ taidi dawe yisenọ de to aihọn he ma tindo yise de mẹ. Ṣigba, be Jiwheyẹwhe etọn, Jehovah doayi ewọ go ya? Gbau. To ojlẹ de mẹ, Jehovah dọho hẹ devizọnwatọ nugbonọ etọn ehe. Jiwheyẹwhe dowẹn de Enọku nado yì lá na gbẹtọ lẹ. Enọku gbọnmọ dali lẹzun yẹwhegán tintan he owẹ̀n etọn yin didehia to  Biblu mẹ. Mí yọ́n ehe, na Juda he yin nọvisunnu daa Jesu tọn, yin gbigbọdo nado kàn hogbe dọdai tọn Enọku tọn ehelẹ to owhe kanweko susu godo. *

Dọdai tẹwẹ Enọku dọ? E dọmọ: “Mì pọ́n! Jehovah wá po fọtọ́n donu ao angẹli wiwe etọn lẹ tọn po nado hẹn whẹdida ṣẹ do mẹlẹpo ji, podọ nado gblewhẹdo omẹ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹpo na walọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn yetọn lẹpo he yé ko zan to aliho jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn mẹ, podọ na ohó mẹhẹnjọsi tọn he ylanwatọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko dọ sọta ẹ lẹpo wutu.” (Juda 14, 15) Onú tintan he go a sọgan doayi wẹ yindọ Enọku dọ dọdai lọ to aliho de mẹ taidi dọ Jiwheyẹwhe ko wà nuhe dọdai lọ dọ wẹ nkọ. Dọdai susu wẹ wá yin didọ to aliho dopolọ mẹ. Linlẹn lọ wẹ yindọ: Yẹwhegán lọ kudo nuhe dọ e te ji sọmọ bọ e dọ ẹ to aliho de mẹ taidi e ko jọ wẹ nkọ!—Isaia 46:10.

Etẹwẹ na ko yin numọtolanmẹ Enọku tọn gando owẹ̀n enẹ he e jlo na lá na gbẹtọ lẹ go? Doayi lehe owẹ̀n lọ do huhlọn do go—whla ẹnẹ wẹ hogbe lọ “jijọ-madi-Jiwheyẹwhe” sọawuhia to e mẹ nado basi zẹẹmẹ gbẹtọ lọ lẹ, walọ yetọn lẹ po aliho he mẹ yé nọ yinuwa te po tọn. Dọdai lọ na avase gbẹtọvi lẹpo dọ aihọn he ko tin sọn whenue Adam po Evi po yin yinyan sọn Edẹni mẹ lọ ko gblezọn pete. Vasudo daho de na wá aihọn enẹ ji to whenue Jehovah na wá po “fọtọ́n donu ao angẹli wiwe” etọn lẹ tọn po, yèdọ awhànpa daho huhlọnnọ angẹli lẹ tọn he na và yé sudo. Enọku kẹdẹ wẹ yí adọgbigbo do lá avase Jiwheyẹwhe tọn enẹ! Vlavo jọja Lamẹki na ko doayi adọgbigbo baba-daho etọn tọn go, podọ enẹ yinuwado e ji. Eyin mọ wẹ, be e ma yin nupaṣamẹ de.

Yise Enọku tọn sọgan whàn mí nado kanse míde eyin vlavo mí nọ pọ́n aihọn ehe hlan dile Jiwheyẹwhe nọ wà do. Whẹdida he Enọku yí adọgbigbo do lá lọ ma ko wá aimẹ fó; e na gbẹ́ wá aihọn ehe ji dile e yin do to azán Enọku tọn gbè. Sọgbe hẹ avase Enọku tọn, Jehovah hẹn Singigọ daho de wá aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn enẹ ji to azán Noa tọn gbè. Ṣigba, vasudo enẹ yin apajlẹ vasudo daho he na wá to madẹnmẹ de tọn. (Matiu 24:38, 39; 2 Pita 2:4-6) To egbehe, Jiwheyẹwhe po fọtọ́n donu ao angẹli wiwe etọn lẹ tọn po na hẹn whẹdida dodo wá aihọn jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn ehe ji. Mímẹpo dona hẹn avase Enọku tọn ehe do ayiha mẹ bo nọ lá ẹ na mẹdevo lẹ. Whẹndo po họntọn mítọn lẹ po sọgan gbẹ́ mí dai. Mí sọgan wá mọ míde to ṣokẹdẹ. Amọ́, Jehovah ma gbẹ́ Enọku dai; mọdopolọ e ma na gbẹ́ devizọnwatọ nugbonọ etọn lẹ dai to egbehe!

Nawẹ gbẹzan Enọku tọn wá vivọnu gbọn? E kú to aliho de mẹ he ma yin yinyọnẹn bosọ fọnjlodotenamẹ hugan gbẹwhenu etọn. Kandai Jenẹsisi tọn dọ poun dọ: “Enọku sọ zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ madoalọte. Enẹgodo, yè masọ mọ ẹn ba, na Jiwheyẹwhe ko yí i wutu.” (Jenẹsisi 5:24) Aliho tẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe yí Enọku te? Apọsteli Paulu wá basi zẹẹmẹ dọmọ: “Gbọn yise dali, Enọku yin tẹndiọna ma nado mọ okú, podọ e ma yin mimọ to fidepope na Jiwheyẹwhe ko diọtẹnna ẹn wutu; ṣigba whẹpo e do yin tẹndiọna, ewọ mọ kunnudenu yí dọ e ko hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn ganji.” (Heblu lẹ 11:5) Etẹwẹ hodidọ Paulu tọn lọ “yin tẹndiọna ma nado mọ okú” zẹẹmẹdo? Lẹdogbedevomẹ Biblu tọn delẹ dọ dọ Jiwheyẹwhe yí Enọku yì olọn mẹ. Amọ́, e ma sọgan yinmọ. Biblu dohia dọ Jesu Klisti wẹ yin omẹ tintan he yin finfọnsọnku do olọn mẹ.—Johanu 3:13.

Enẹwutu, nawẹ Enọku yin “tẹndiọna ma nado mọ okú” gbọn? E taidi dọ Jehovah diọ ogbẹ̀ Enọku  tọn zun okú to aliho de mẹ, na e ni mado mọ awufiẹsa okú tọn blo. Ṣigba jẹnukọn, Enọku mọ “kunnudenu yí dọ e ko hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn ganji.” Gbọnna? Ojlẹ vude jẹnukọnna okú etọn, Jiwheyẹwhe sọgan ko do numimọ de hia Enọku, vlavo ehe mẹ aigba na ko lẹzun paladisi te. To whenue Enọku ko mọ ohia ojlofọndotenamẹ tọn ehe gando nukundagbe Jehovah tọn go, e damlọn to okú mẹ. Apọsteli Paulu dọho gando Enọku go, gọna sunnu po yọnnu nugbonọ devo lẹ po dọmọ: “Omẹ ehe lẹpo yin nugbonọ kakajẹ okú.” (Heblu lẹ 11:13) To ojlẹ vude godo, kẹntọ Enọku tọn lẹ sọgan ko dín oṣiọ etọn, ṣigba e “ma yin mimọ to fidepope,” vlavo Jehovah sẹ̀ ẹ do, na e ma jlo dọ yé ni hẹn ẹn flu kavi yí i zan na sinsẹ̀n-bibasi lalo wutu. *

Po whẹwhinwhẹ́n he sinai do Owe-wiwe ji ehelẹ po, mì gbọ mí ni yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe gbẹzan Enọku tọn na ko wá vivọnu do. Pọ́n nujijọ lọ, bo hẹn do ayiha mẹ dọ lehe e sọgan ko yì do ján niyẹn. Enọku to hinhọ̀nbẹ, bọ agbọ́ ko dibla pé e. Kẹntọ etọn lẹ wẹ to ogbé etọn yàn, bo to adi ji sinsinyẹn na owẹ̀n whẹdida tọn etọn wutu. Enọku họnbẹ do fide bo gbọjẹ vude, amọ́ e yọnẹn dọ emi ma sọgan họnbẹ na ojlẹ dindẹn. Okú miyọ́nawu de to tepọn ẹn. Dile e to gbigbọjẹ, e hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe etọn. Enẹgodo, e mọdọ ayiha emitọn jẹdò taun. E jẹ numimọ he taidi nujijọ jọnun de mọ ji.

Pọ́n lehe e na ko te na ẹn do to whenue e mọ aihọn de to numimọ mẹ he gbọnvo pete na dehe e yọnẹn. Aihọn lọ yọnwhanpẹ taidi jipa Edẹni tọn, amọ́ kelubimi de ma to finẹ he na glọnalina gbẹtọ lẹ nado biọ e mẹ. Sunnu po yọnnu lẹ po sù taun bọ yemẹpo tindo agbasalilo bo to jogún-jogún. Yé to jijọho mẹ. Ohia wangbẹna po homẹkẹn sinsẹ̀n tọn po he Enọku pehẹ ma to ṣẹnṣẹn yetọn paali. Enọku mọ kunnudenu jidevọnamẹ, owanyi po nukundagbe Jehovah tọn po tọn. E kudeji dọ finẹ wẹ emi na nọ; yèdọ owhé etọn titi. Dile Enọku gọ́ na jijọho, e miọn nukun bo bẹ amlọn yìkànmẹ sinsinyẹn de.

Finẹ wẹ e gbọṣi kakajẹ egbé—e damlọn to okú mẹ, bo tin to oflin Jehovah Jiwheyẹwhe tọn mẹ! To nukọn mẹ, Jesu dopà dọ azán lọ ja bọ mẹhe to oflin Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹ na sè ogbè Klisti tọn bo na tọ́n sọn yọdò mẹ, bo nasọ hùn nukun yetọn lẹ nado mọ aihọn yọyọ he yọnwhanpẹ bosọ gọ́ na jijọho de.—Johanu 5:28, 29.

Be e na jlo we nado tin to finẹ ya? Pọ́n lehe e na yọ́n do nado mọ Enọku. Lẹnnupọndo nujiawu he mí sọgan plọn sọn e dè lẹ ji! E sọgan dọna mí eyin nuhe mí lẹn gando vivọnu gbẹzan etọn tọn go lẹ yin nugbo. Ṣigba, nude tin he mí dona plọn sọn e dè bẹsọn din. To hodidọ do Enọku ji godo, Paulu dọmọ: “Matin yise, e ma yọnbasi nado hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn ganji.” (Heblu lẹ 11:6) Whẹwhinwhẹ́n dagbe nankọ die na dopodopo mítọn lẹ nado hodo apajlẹ adọgbigbo po yise Enọku tọn po!