MẸSUSU wẹ yọnẹn dọ Jesu tindo apọsteli 12. Ṣigba, yé sọgan nọma yọnẹn dọ yọnnu lẹ tin to devi he yin gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ mẹ. Dopo to yọnnu ehelẹ mẹ wẹ Joana.—Mat. 27:55; Luku 8:3.

Adà tẹwẹ Joana yiwà to lizọnyizọn Jesu tọn mẹ, podọ etẹwẹ mí sọgan plọn sọn apajlẹ etọn mẹ?

Joana yin ‘asi Kuza tọn, mẹhe yin nukunpedonugotọ Hẹlọdi tọn.’ Kuza na ko yin họ̀nkọnsi he nọ penukundo nutindo whégbè tọn Hẹlọdi Antipa tọn lẹ go. Joana yin dopo to yọnnu susu he Jesu hẹnazọ̀ngbọna lẹ mẹ. To pọmẹ hẹ yọnnu devo lẹ, Joana basi gbejizọnlin lẹ hẹ Jesu po apọsteli etọn lẹ po.—Luku 8:1-3.

Ju he yin labi lẹ nọ plọnmẹ dọ yọnnu lẹ ma dona nọ wanu dopọ hẹ sunnu he ma yin hẹnnumẹ yetọn lẹ, podọ humọ yé ma dona nọ basi gbejizọnlin hẹ sunnu lẹ. Na nugbo tọn, sunnu Juvi lẹ ma dona nọ yí whenu susu do dọhodopọ hẹ yọnnu lẹ. Mahopọnna aṣa enẹlẹ, Jesu na dotẹnmẹ Joana po yọnnu yisenọ devo lẹ po nado hodo ewọ po devi etọn lẹ po.

Joana hodo Jesu po apọsteli etọn lẹ po mahopọnna dọ gbẹtọ lẹ sọgan mọhodọdo e go. Mẹhe jlo na hodo Jesu lẹpo dona wleawufo nado nọ basi diọdo to gbẹzan egbesọegbesọ tọn yetọn mẹ. Abajọ Jesu do dọ gando hodotọ mọnkọtọn lẹ go dọmọ: “Onọ̀ ṣie po nọvisunnu ṣie lẹ po wẹ omẹ ehelẹ he nọ sè ohó Jiwheyẹwhe tọn bo nọ basi i.” (Luku 8:19-21; 18:28-30) Be e ma yin tulinamẹnu na we nado yọnẹn dọ Jesu nọ dọnsẹpọ mẹhe basi avọ́sinsan susu nado hodo e lẹ ya?

Joana po yọnnu susu devo lẹ po “nọ yí nutindo yetọn lẹ zan” nado yilizọn na Jesu po omẹ wiawe lẹ po. (Luku 8:3) Wekantọ de dọ dọ: “Nuhe dọ Luku te na wehiatọ etọn lẹ ma yindọ yọnnu lọ lẹ nọ dà núdùdù, nọ klọ́ panu lẹ, bosọ nọ yàn avọ̀ gba. Vlavo yé nọ wàmọ . . . , ṣigba e ma yin nuhe hodọ Luku te niyẹn.” E yọnbasi dọ yọnnu lọ lẹ nọ yí akuẹ yetọn, núzinzan kavi nutindo yetọn lẹ nado nọgodona gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ.

Jesu po apọsteli etọn lẹ po ma wà agbasazọ́n depope dile yé to gbejizọnlin basi nado dọyẹwheho. Enẹwutu, yé ma na ko tindo akuẹ nado họ̀ núdùdù gọna onú devo he yé omẹ 20 nkọ na tindo nuhudo  etọn lẹpo. Dile etlẹ yindọ gbẹtọ lẹ sọgan nọ do gbigbọ johẹmẹ tọn hia yé, nugbo lọ dọ Klisti po apọsteli etọn lẹ po nọ hẹn “apotin akuẹ tọn” dohia dọ yé ma nọ donukun johẹmẹ to whelẹponu. (Joh. 12:6; 13:28, 29) Joana po yọnnu devo lẹ po sọgan ko nọ basi nunina lẹ nado penukundo akuẹzinzan lẹ go.

Mẹdelẹ ma kẹalọyi dọ yọnnu Juvi lẹ nọ tindo adọkun. Etomọṣo, kandai ojlẹ lọ mẹ tọn lẹ dohia dọ yọnnu Juvi de sọgan tindo adọkun to aliho susu mẹ: (1) taidi ogú eyin otọ́ etọn ma ji visunnu depope bo kú, (2) taidi nunina de he e mọyi, (3) taidi akuẹ he yin súsú i to whenue asu etọn basi gbẹdai hẹ ẹ, (4) gbọn nutindo asu etọn tọn he e mọyi to whenue e kú lẹ dali, kavi (5) gbọn vivẹnudido edetiti tọn dali.

Ayihaawe ma tin dọ hodotọ Jesu tọn lẹ nọ basi nunina he go yé pé. Yọnnu adọkunnọ lẹ na ko tin to hodotọ etọn lẹ mẹ. Na họ̀nkọnsi Hẹlọdi tọn sin asi wẹ Joana yin wutu, mẹsusu wá tadona lọ kọ̀n dọ ewọ yin adọkunnọ. Omẹ ewọ nkọ wẹ na ko na Jesu awù akuẹgegenu tọn de, he ma tindo titọ̀tẹn. Wekantọ de dohia dọ “asi whèhutọ de tọn ma sọgan họ̀” nutindo ehe nkọ.—Joh. 19:23, 24.

Owe-wiwe lẹ ma dọ tlọlọ dọ Joana basi nunina akuẹ tọn gba. Ṣigba, e wà nuhe go e pé, podọ mí sọgan plọn nude sọn apajlẹ etọn mẹ. Dopodopo mítọn wẹ na de nuhe mí na na nado nọgodona Ahọluduta lọ, podọ eyin mí na basi nunina kavi lala, nudide mílọsu tọn wẹ. Nuhe yin nujọnu to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ wẹ yindọ mí ni nọ yí ayajẹ do wà nuhe go mí pé.—Mat. 6:33; Malku 14:8; 2 Kọl. 9:7.

To whenue Jesu yin hùhù, e yọnbasi dọ Joana tin to finẹ po yọnnu devo lẹ po, yèdọ “mẹhe nọ saba zọnhẹ ẹ bo nọ yilizọn na ẹn dai to whenue e tin to Galili, gọna yọnnu susu devo lẹ he ko zọnpọ hẹ ẹ wá Jelusalẹm.” (Malku 15:41) To whenue oṣiọ Jesu tọn yin didesẹ sọn pòtin ji nado yin dìdì, “yọnnu he hodo e sọn Galili wá lọ lẹ lọsu yì pọ́n yọdò lọ podọ lehe oṣiọ etọn yin titẹ́ do; yé sọ lẹkọyi nado wleawuna nuwhẹ́nkun lẹ po amisisa owán gblingblinnọ lẹ po.” Luku dohia dọ yọnnu ehelẹ wẹ “Malia Magdaleni, Joana, po Malia onọ̀ Jakọbu tọn po,” podọ yewlẹ wẹ lẹkọyi yọdò lọ kọ̀n to gbọjẹzan godo bo mọ angẹli lẹ he dọhona yé gando fọnsọnku Jesu tọn go.—Luku 23:55–24:10.

E yọnbasi dọ Joana tin topọ hẹ devi lẹ, gọna onọ̀ Jesu tọn po nọvisunnu etọn lẹ po to Jelusalẹm to Pẹntikọsti 33 W.M. (Owalọ 1:12-14) Na asu etọn nọ wazọ́n na Hẹlọdi wutu, mẹdelẹ lẹndọ Joana wẹ sọgan ko na Luku nudọnamẹ tangan delẹ gando Hẹlọdi Antipa go, titengbe to whenue e yindọ Luku kẹdẹ wẹ yin Wẹndagbe-kantọ he donù yinkọ Joana tọn go.—Luku 8:3; 9:7-9; 23:8-12; 24:10.

Mí sọgan mọ nuplọnmẹ he hẹnmẹ lẹnnupọn delẹ yí sọn otàn Joana tọn mẹ. Ewọ wà nuhe go e pé lẹpo nado yilizọn na Jesu. Homẹ etọn na ko hùn taun eyin nunina he e basi lẹ gọalọna Jesu, omẹ wiawe lẹ, po devi devo lẹ po nado basi gbejizọnlin lẹ bosọ dọyẹwheho to pọmẹ. Joana yilizọn na Jesu bosọ yin nugbonọ na ẹn to whlepọn lẹ whenu. Mẹmẹyọnnu Klistiani lẹ na wà dagbe nado hodo apajlẹ jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn etọn.