1. Ojlẹ tẹ mẹ wẹ mí to gbẹnọ te todin?

MÍ TO gbẹnọ to ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ mẹ. Biblu ylọ ojlẹ he bẹsọn 1914 dọ “azán godo tọn lẹ.” To “ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ” ehelẹ mẹ, ninọmẹ he ylan taun lẹ wẹ wá aimẹ, ehe gbẹtọvi lẹ ma ko pehẹ pọ́n jẹnukọnna owhe ayidego tọn enẹ. (2 Tim. 3:1-5) Humọ, aihọn lọ na to yinylan zọnmii, na dọdai Biblu tọn lẹ dohia dọ “omẹ ylankan lẹ po mẹblutọ lẹ po na to yinylan deji dogọ.”—2 Tim. 3:13.

2. Ayidedai tẹlẹ wẹ gbayipe to aihọn lọ mẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

² Na nuhe dù ayidedai lẹ, mẹsusu wẹ nọ pọ́n kavi nọ doalọ to nuhe Biblu ylọdọ danuwiwa, fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn, afinyọnnuwiwa, kavi walọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ to aliho delẹ mẹ. Di apajlẹ, Intẹnẹt, televiziọn, sinima lẹ, owe lẹ, po hosọ linlinwe lẹ tọn po nọ saba do danuwiwa po fẹnnuwiwa po hia taidi nuhe ma ylan. Podọ walọyizan he nọ yin pinpọnhlan to dai taidi nuhe ylan lẹ ko yin alọkẹyi sọgbe hẹ osẹ́n to lẹdo delẹ mẹ. Ṣigba, enẹ ma dohia dọ Jiwheyẹwhe kẹalọyi walọyizan mọnkọtọn lẹ gba.—Hia Lomunu lẹ 1:28-32.

3. Nukun tẹwẹ gbẹtọ lẹ nọ yí do pọ́n mẹhe nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo Owe-wiwe tọn lẹ?

 ³ To owhe kanweko tintan whenu, hodotọ Jesu tọn lẹ dapana ayidedai mawé lẹ. Mọwiwà gọna walọ dagbe he yé nọ dohia lẹ zọ́n bọ mẹdevo lẹ vlẹ yé kò bosọ dohomẹkẹn yé. Apọsteli Pita wlan dọmọ: “Na mì [Klistiani lẹ] ma gbẹ́ pò to wezundo hẹ yé to aliho ehe ji jei abàbá walọ gblezọn tọn dopolọ mẹ, e nọ paṣa yé bọ yé nọ to mì zun mapote.” (1 Pita 4:4) To egbehe lọsu, aihọn lọ nọ pọ́n mẹhe nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ hlan to aliho agọ̀ mẹ. Humọ, “mẹhe to jijlo nado nọgbẹ̀ po mẹdezejo na Jiwheyẹwhe po to kọndopọ mẹ hẹ Klisti Jesu lẹpo na yin homẹkẹndo ga.”—2 Tim. 3:12.

4. Etẹwẹ Owe-wiwe lẹ na mí ayinamẹ ma nado wà na aihọn ehe?

⁴ Owe-wiwe lẹ na ayinamẹ mẹhe jlo na wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma nado yiwanna aihọn ehe po nuyiwa etọn lẹ po. (Hia 1 Johanu 2:15, 16.) Satani Lẹgba he yin “yẹwhe titonu ehe tọn” nọ yinuwado sinsẹ̀n lẹ, whẹho tonudidọ tọn, ajọwiwa aihọn ehe tọn, po linlinnamẹnu lẹ po ji. (2 Kọl. 4:4; 1 Joh. 5:19) Enẹwutu taidi Klistiani lẹ, mí dona payi gbẹdido mítọn lẹ go. Ohó gbọdo Jiwheyẹwhe tọn do nugbo titengbe ehe hia dọmọ: “Yè klọ mì blo. Gbẹdido ylankan lẹ nọ hẹn walọ dagbe lẹ gble.”—1 Kọl. 15:33.

5, 6. Mẹnu lẹ wẹ mí ma dona dogbẹ́ hẹ, podọ etẹwutu?

⁵ Eyin walọ dagbe mítọn ma na yin hinhẹngble, mí ma dona jihọntọn pẹkipẹki hẹ mẹhe nọ wà nuylankan lẹ. E ma yin ylanwatọ he yin mayisenọ lẹ kẹdẹ wẹ mí dona dapana gba, ṣigba mí sọ dona dapana mẹhe nọ ylọ yede dọ sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn bo ka nọ gbà osẹ́n etọn sọn ojlo mẹ lẹ lọsu. Eyin omẹ mọnkọtọn he nọ ylọ yede dọ Klistiani lẹ waylando sinsinyẹn bo ma lẹnvọjọ, mí nọ doalọtena gbẹdido hẹ yé.—Lom. 16:17, 18.

⁶ Eyin mí dogbẹ́ hẹ mẹhe ma nọ setonuna osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ, mí sọgan yin whiwhlepọn nado wà nuhe yé nọ wà lẹ na yé nido kẹalọyi mí. Di apajlẹ, eyin mí tindo haṣinṣan pẹkipẹki hẹ mẹhe nọ tindo mahẹ to fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn mẹ lẹ, mí sọgan yin whiwhlepọn nado doalọ to fẹnnuwiwa mẹ. Enẹ ko jọ do Klistiani he klan yede do wiwe delẹ go, podọ delẹ to yé mẹ yin didesẹ sọn agun mẹ na yé ma do lẹnvọjọ hia wutu. (1 Kọl. 5:11-13) Eyin yé ma lẹnvọjọ, ninọmẹ yetọn sọgan taidi dehe Pita basi zẹẹmẹ etọn.—Hia 2 Pita 2:20-22.

7. Mẹnu lẹ wẹ mí dona de taidi họntọn vivẹ́ mítọn lẹ?

⁷ Dile etlẹ yindọ mí nọ jlo na do homẹdagbe hia mẹlẹpo etlẹ yin mẹhe ma nọ setonuna osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn lẹ, mí ma dona tindo kanṣiṣa pẹkipẹki hẹ yé kavi yin họntọn vivẹ́ yetọn gba. Enẹwutu, e ma na sọgbe dọ Kunnudetọ Jehovah tọn tlẹnnọ de ni biọ họntọn mẹ hẹ omẹ mọnkọtọn de he ma ko basi klandowiwe bo ma yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe bo masọ nọ setonuna nujinọtedo yiaga Etọn lẹ. Tenọgligo-hinhẹn taidi Klistiani yin nujọnu taun hugan nado nọ jlo dọ mẹhe ma nọ setonuna osẹ́n Jehovah tọn lẹ ni kẹalọyi mí. Họntọn vivẹ́ mítọn lẹ dona yin mẹhe nọ wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Jesu dọmọ: “Mẹdepope he wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn, omẹ ehe lọ wẹ nọvisunnu, nọviyọnnu, po onọ̀ ṣie po.”—Malku 3:35.

8. Kọdetọn tẹwẹ gbẹdido ylankan hẹnwana Islaelivi hohowhenu tọn lẹ?

⁸ Islaelivi lẹ jiya kọdetọn vẹadi he gbẹdido ylankan nọ hẹnwa tọn. To whenue Jehovah whlẹn yé sọn kanlinmọgbenu to Egipti bo to anadena yé yì Aigba Pagbe tọn lọ ji, e na yé avase gando lehe yé na yinuwa hẹ tòmẹnu lọ lẹ do go dọmọ: “Hiẹ ma na dẹ́ hlan yẹwhe yetọn lẹ, kavi sẹ̀n yé, kavi wà hodo azọ́n yetọn  lẹ gba: ṣigba dọ hiẹ na tùn yé dlan gbidigbidi, bosọ wẹ́n dòtin yetọn lẹ [bo gídí yé]. Mìwlẹ bo na to OKLUNỌ Jiwheyẹwhe mìtọn lọ sẹ̀n.” (Eks. 23:24, 25) To godo mẹ, suhugan Islaelivi lẹ tọn wẹ ma setonuna anademẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. (Ps. 106:35-39) Na yé ma yin nugbonọ na Jiwheyẹwhe wutu, Jesu dọna yé dọmọ: “Mì pọ́n! Owhé mìtọn ko yin jijodai na mì.” (Mat. 23:38) Jehovah gbẹ́ Islaelivi lẹ dai, bo yí dona yetọn na agun Klistiani tọn he ṣẹṣẹ yin didoai lọ.—Owalọ 2:1-4.

9. Naegbọn linlinnamẹnu aihọn ehe tọn lẹ do yin owùnu?

⁹ Suhugan nuhe linlinnamẹnu aihọn ehe tọn lẹ nọ zedonukọnnamẹ lẹ tọn sọgan ze gbigbọnọ-yinyin Klistiani lẹ tọn do owù mẹ. Onú enẹlẹ ma nọ gọalọna mí nado wleawuna yise to Jehovah po opagbe etọn lẹ po mẹ. Kakatimọ, yé nọ do nuhe aihọn ylankan Satani tọn po yanwle etọn lẹ po yin hia. Enẹwutu, mí dona tin to aṣeji taun ma nado nọ pọ́n, hia kavi dotoaina nuhe sọgan fọ́n “ojlo aihọn tọn lẹ” dote to ahun mítọn mẹ lẹ.—Titu 2:12.

10. Etẹwẹ na jọ do owe po nupinpọn he ma sọgbe lẹ po go?

¹⁰ To madẹnmẹ, owe po nupinpọn he ma sọgbe lẹ po ma nasọ tin ba. Onú ehe lẹpo na yin didesẹ to whenue aihọn Satani tọn he mẹ yé tin te na yin vivasudo. Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọmọ: “Aihọn to jujuyi po ojlo etọn po ga, ṣigba ewọ he wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn na gbọṣi aimẹ kakadoi.” (1 Joh. 2:17) Mọdopolọ, Psalm-kantọ lọ jihàn dọmọ: “Na yè na sán ylanwatọ lẹ sẹ̀: ṣigba yé he nọtepọn OKLUNỌ lẹ wẹ na dugu aigba tọn. Ṣigba homẹmiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹn homẹhun yede to jijọho susu mẹ.” Kakajẹ whetẹnu? “Dodonọ wẹ na dugu aigba tọn, bo nasọ nọ nọ̀ e mẹ kakadoi.”—Ps. 37:9, 11, 29.

11. Nawẹ Jiwheyẹwhe nọ wleawuna núdùdù gbigbọmẹ tọn dagbe na omẹ etọn lẹ gbọn?

¹¹ To vogbingbọn mẹ na nuhe aihọn nọ zedonukọnnamẹ lẹ, nuhe titobasinanu Jehovah tọn nọ wleawuna to azán godo tọn ehelẹ mẹ lẹ nọ nọgodona walọ dagbe he nọ planmẹ yì ogbẹ̀ madopodo mẹ. To whenue Jesu to dẹ̀ho hlan Jehovah, e dọmọ: “Ehe wẹ ogbẹ̀ madopodo, dọ yé ni to vivẹnudo zọnmii nado yọ́n hiẹ Jiwheyẹwhe nugbo dopo kẹdẹ lọ, podọ mẹhe hiẹ dohlan, yèdọ Jesu Klisti.” (Joh. 17:3) Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn to awuwlena núdùdù gbigbọmẹ tọn he nọ jlọmẹdote susu lẹ gbọn titobasinanu etọn gblamẹ. Dona nankọ die na mí nado tindo linlinnamẹwe lẹ, alọnuwe lẹ, owe lẹ, video lẹ, po nọtẹn Intẹnẹt tọn de po he nọ ze sinsẹ̀n-bibasi nugbo daga! Titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn sọ nọ wleawuna opli lẹ to gbesisọ mẹ to agun he hugan 110 000 mẹ lẹdo aihọn pé. To opli enẹlẹ po plidopọ lẹ po ji, mí nọ gbadopọnna nudọnamẹ he sinai do Biblu ji lẹ, ehe nọ gọalọna mí nado wleawuna yise to Jiwheyẹwhe po opagbe etọn lẹ po mẹ.—Heb. 10:24, 25.

12. Basi zẹẹmẹ ayinamẹ he Biblu na mí nado nọ wlealọ “to Oklunọ mẹ kẹdẹ” tọn.

¹² Nujọnu taun wẹ e yin na Klistiani tlẹnnọ he jlo na wlealọ lẹ nado nọ payi mẹhe yé nọ dogbẹ́ hẹ lẹ go. Ohó Jiwheyẹwhe tọn na ayinamẹ he họnwun dọmọ: “Mì biọ zẹgẹ he ma sọzẹn de glọ hẹ mayisenọ lẹ blo. Na haṣinṣan tẹwẹ dodowiwa po sẹ́nhẹngba po tindo? Kavi mahẹ tẹwẹ hinhọ́n tindo hẹ zinvlu?” (2 Kọl. 6:14) Biblu na ayinamẹ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn he to alọwlemẹ dín lẹ nado wlealọ “to Oklunọ mẹ kẹdẹ,” enẹ wẹ nado dà mẹhe ko klan yede do wiwe lẹ kẹdẹ, yèdọ mẹhe ko yí baptẹm bosọ lẹzun sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn he nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nuplọnmẹ Owe-wiwe tọn lẹ. (1 Kọl. 7:39) Gbọn alọwiwle hẹ  yisenọ hatọ lẹ dali, Klistiani lẹ nọ duvivi gbẹdohẹmẹtọ he ko klan yede do wiwe na Jehovah bo na gọalọna yé nado hẹn tenọgli yetọn go lẹ tọn.

13. Anademẹ he gando alọwle go tẹwẹ Jiwheyẹwhe na Islaelivi lẹ?

¹³ Jehovah yọ́n nuhe yin dagbe hugan na devizọnwatọ etọn lẹ, podọ ewọ ma ko diọ pọndohlan etọn gando alọwle go. Doayi gbedide he bọawu nado mọnukunnujẹemẹ he ewọ na Islaelivi lẹ gbọn Mose gblamẹ go. E na anademẹ Islaelivi lẹ gando akọta he lẹdo yé lẹ go, yèdọ mẹhe ma nọ sẹ̀n Jehovah lẹ, dọmọ: “Mọ hiẹ ma na basi alọwle lẹ po yé po gba; hiẹ ma na yí viyọnnu towe na hlan visunnu etọn gba, kavi na yí viyọnnu etọn hlan visunnu towe gba. Na ewọ na gọ̀ visunnu towe sẹ̀ sọn hihodo mi mẹ, na yé nido nọ sẹ̀n yẹwhe devo lẹ; mọ wẹ yè na hẹn adi OKLUNỌ lọ tọn jimiyọ́n do mì ji, ewọ bo nasọ và mì plaun.”—Deut. 7:3, 4.

14, 15. Etẹwẹ jọ do Sọlomọni go to whenue e dovọ́na anademẹ Jehovah tọn?

¹⁴ To whenue Sọlomọni visunnu Davidi tọn bẹ gandudu etọn jẹeji, jọja lọ hodẹ̀ nado tindo nuyọnẹn, podọ Jiwheyẹwhe na ẹn nuyọnẹn susugege. Enẹwutu, Ahọlu Sọlomọni wá diyin bo lẹzun gandutọ nuyọnẹntọ de podọ nulẹ to yìyì ganji to otò lọ mẹ. Na taun tọn, to whenue ahọsi Ṣeba tọn dla Sọlomọni pọ́n, awuji i bọ e dọmọ: “Ṣogan yẹn ma yí ohó ewlẹ lọ sè gba, kaka yẹn do wá, bọ nukun ṣie lẹ ko sọ mọ ẹn: bo, doayi e go, yè ma ko dọ odaa na mi gba: nuyọnẹn towe po nuyọ́nnamẹ po hugan linlin he yẹn sè.” (1 Ahọ. 10:7) Ṣigba to nukọn mẹ, Sọlomọni ze apajlẹ ylankan dai he do nuhe sọgan jọ hia to whenue mẹde dovọ́na gbedide Jiwheyẹwhe tọn ma nado wlealọ hẹ mayisenọ de.—Yẹwh. 4:13.

¹⁵ Mahopọnna nuhe Jiwheyẹwhe wà na Sọlomọni lẹpo, e wá dovọ́na gbedide Jiwheyẹwhe tọn bo wlealọ hẹ yọnnu akọta he lẹdo yé lẹ tọn, yèdọ mẹhe ma nọ sẹ̀n Jehovah lẹ. Sọlomọni “yiwanna yọnnu jonọ susu” podọ to godo mẹ, e tindo asi 700 gọna asimọwhlá 300. Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? To whenue Sọlomọni poyọnho, asi etọn he yin kosi lẹ “lẹ́ ayiha etọn do yẹwhe devo lẹ godo, . . . Sọlomọni sọ wà enẹ he yin oylan to nukun OKLUNỌ tọn mẹ.” (1 Ahọ. 11:1-6) Gbẹdido ylankan Sọlomọni tọn bẹpla nuyọnẹn he e tindo, podọ enẹ zọ́n bọ ewọ jo sinsẹ̀n-bibasi nugbo lọ do. Lehe enẹ yin avase de na Klistiani he sọgan to linlẹn nado wlealọ hẹ mẹhe ma yiwanna Jehovah lẹ do sọ!

16. Ayinamẹ Owe-wiwe tọn tẹwẹ gando devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn he tindo alọwlemẹ mayisenọ lẹ go?

¹⁶ Etẹwẹ dogbọn mẹhe ko wlealọ hẹ mayisenọ de whẹpo do lẹzun sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn de dali? Biblu dọmọ: “Mì asi lẹ ni nọ yin mẹmẹglọ hlan asu mìtọn titi lẹ, gbọnmọ dali, eyin mẹde ma setonuna ohó lọ, yé sọgan yin dindọn gbọn walọyizan asi yetọn lẹ tọn dali matin ohó depope didọ.” (1 Pita 3:1) Asi Klistiani lẹ wẹ ayinamẹ ehelẹ yin nina, ṣigba yé sọ gando asu he ko tindo asi mayisenọ de whẹpo do wá lẹzun sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn go. Ayinamẹ he Biblu na họnwun: Mì yin alọwlemẹ dagbe, bo nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo yiaga Jiwheyẹwhe tọn na alọwle. Alọwlemẹ susu he yin mayisenọ lẹ ko kẹalọyi nugbo lọ, na yé doayi lehe nuyiwa asu kavi asi yetọn tọn diọ do go to whenue e jẹ tonusena nubiọtomẹsi Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji godo.

17, 18. Etẹwẹ gọalọna Noa po Klistiani owhe kanweko tintan tọn lẹ po nado lùn vasudo opodo titonu he mẹ yé nọgbẹ̀ te tọn tọ́n?

¹⁷ Nugbo wẹ dọ gbẹdido ylankan lẹ nọ hẹn walọ dagbe lẹ gble, ṣigba gbẹdido dagbe lẹ hẹn kọdetọn dagbe lẹ wá. Lẹnnupọndo apajlẹ Noa tọn ji, mẹhe nọgbẹ̀ to aihọn ylankan de mẹ, ṣigba bo ma jlo paali nado jihọntọn pẹkipẹki hẹ mẹhe ṣẹnṣẹn e nọ lẹ. To ojlẹ enẹ  mẹ, “OKLUNỌ sọ mọ kanyinylan gbẹtọ tọn sù gbau to aigba mẹ, podọ ayilinlẹn ayiha etọn mẹ tọn lẹpo oylan dodo wẹ to whepoponu.” (Gẹn. 6:5) Enẹwutu, Jiwheyẹwhe magbe nado và titonu ylankan enẹ po mẹhe to godonọna ẹn lẹ po sudo gbọn singigọ de dali. Ṣigba, “Noa yin dodonọ bo pé to whẹndo etọn lẹ mẹ: Noa sọ zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe.”—Gẹn. 6:7-9.

¹⁸ E họnwun dọ Noa ma dogbẹ́ pẹkipẹki hẹ gbẹtọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Ewọ po hagbẹ whẹndo etọn tọn ṣinawe lẹ po hẹn alọnu yetọn ján to azọ́n he Jiwheyẹwhe dena yé lọ mẹ, ehe bẹ aki de gbigbá hẹn. To ojlẹ dopolọ mẹ, Noa sọ yin “yẹwhehodọtọ dodo tọn.” (2 Pita 2:5) Dile Noa to yẹwhehodọ, bo to aki lọ gbá, bosọ to gbẹdo hẹ whẹndo etọn, enẹ zọ́n bọ alọnu etọn ján to nuhe nọ hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn lẹ wiwà mẹ. Taidi kọdetọn de, Noa po whẹndo etọn po lùn Singigọ lọ tọ́n. Mí dona dopẹna yé, na mímẹpo to egbehe wẹ yin ovivi mẹhe sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po enẹlẹ tọn, yèdọ Noa, asi etọn, visunnu etọn lẹ po asi yetọn lẹ po. Mọdopolọ, Klistiani owhe kanweko tintan tọn he yin nugbonọ podọ tonusetọ lẹ ma kọnawudopọ hẹ gbẹtọ jijọ-madi-Jiwheyẹwhe tọn lẹ, bọ gbọnmọ dali yé luntọ́n to whenue Jelusalẹm po titonu Ju lẹ tọn po yin vivasudo to 70 W.M.—Luku 21:20-22.

19. Eyin mí na tindo nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn, etẹwẹ mí dona wà?

¹⁹ Taidi sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ, mí dona hodo apajlẹ Noa po whẹndo etọn po tọn gọna Klistiani tonusetọ owhe kanweko tintan tọn lẹ tọn. Mí dona nọla na titonu ylankan he mẹ mí to gbẹnọ te, bo dín họntọn dagbe lẹ to mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn nugbonọ livi susu lẹ po ṣẹnṣẹn. Gbẹdido pẹkipẹki hẹ mẹhe nọ dike nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn ni deanana yé lẹ na gọalọna mí nado “lodo to yise mẹ” to ojlẹ awusinyẹn tọn ehelẹ mẹ. (1 Kọl. 16:13; Howh. 13:20) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n onú jiawu he mí to nukundo lẹ! Eyin mí payi gbẹdido mítọn go to azán godo tọn ehelẹ mẹ, dopodopo mítọn sọgan lùn opodo aihọn ylankan ehe tọn tọ́n bo na biọ aihọn yọyọ dodowiwa tọn Jehovah tọn he ko sẹpọ pete lọ mẹ!