1. Pələi gwa pɛli kwɛli hwilɛn ɉii la Yálá ɓa a nɛlɛɛ, gbɛɛ ɓə a pɛli nɛi guɔ ?

KALAN damaa da mo diɛ ma da Yálá maateɲa kalan. Kəlaa yili hwa pɛli kɛi maahɔlɔɓo di wɔ kalan-nwooɠaa kulaai gee mu yɛ hwilɛn na Yálá ɓa, da pələi Yálá kaa la bɔ guɔ kwɛli hwilɛn na ma. Pələi gwa pɛli kwɛli hwilɛn ɉii la Yálá ɓa a nɛlɛɛ gwa pɛli gɔlɔn ɉii ləi ? Zehova yaa tɔnɔ gbən ɓə a pɛli yili lɛi guɔ.

2. Pələi da Zehova ɓatoo la a nɛlɛɛ gwa pɛli bələ kɔlɔn ɉii ləi ?

² Zehova ə Biblə tɛɛ gu pɔ, ə gɛ pələi gwa pɛli kwɛli hwilɛn ɉii la ma a nɛlɛɛ guɔ pɛli gɔlɔn ɉii. Yili ɓa, Biblə kalan. Zehova kaa pai kpɔnmaa tɛɛi ə́ pɔ ə́ Biblə ŋɔ kalan-nwooɠaa ɲaakaa, maahɔlɔɓo ə́ wɛli kaa ma kpɔ a neelee (Izai 48:17, TMN).

3. Lə ɓə Yálá kaa bɔ gu gɛ ?

³ Gaa nutaɠaa kwəi diɛ kalan gəlee lɛlɛɛi Yálá ɲɛi ɓa, kəlaa yili hwəi Zesu ə mo. Zesu ə mo yɛ ma : “ Nuai da kɛ máá : ‘ Námu, Námu ’ gəlee hwəi pai lɔi Yálá taa tɔɔlaa hu. Hwɛɛ yiiɠaa da Nán Yálá yii gaa yələi, niiɓa kɛ. ” Yili ɓai tii, maanɛɛ yii Yálá kaa bɔ gu gɛ, gu kɛ a gɔlɔnŋaa ə lɛɛ guɔ gɛ. Mɛni wala-wala katii, maahɔlɔɓo nua di hwa lɛɛ Yálá woo mu, Zesu ə di kɔɔn ‘ mɛniɲɔngɛnua ’ diɛ (Matie 7:21-23).

4. Lə ɓə Zesu ə mo yii hwilɛn na Yálá liiɓa kɛ pələ ɓa ?

⁴ Zesu ə mo ŋɔ kalan neai diɛ, yɛ diɛ Yálá liiɓa kɛ mɛni ho pai kɛi a mɛni yii gɛ laa nɛɛ. Yili ɓə gɛ ə mo ŋɔ kalan neai diɛ, yɛ diɛ : ‘ Ka lɔ bɛlɛ laaləi logolo ɓa. Maahɔlɔɓo, bɛlɛ laaləi kɛnɛ kaa yɛ pələ yii ɉu hiɛɓo laa nɛɛ. Kəlaa, yɛ  nu lɔ nwun napili hu ; naa bələ ɓə nu tamaa da li la. Bɛlɛ laaləi logolo nwɛi, gaa yɛ pələ lon, yii ɉu hiɛɓo laa ho nɛɛli, ə lɛɛ, yɛ li a nu yiipoo hu. Nu tɛi-tɛi ɓə da bələ yili kaa ’ (Matie 7:13, 14). Bələ lon, yii a Yálá ɓatoo pələ lɛlɛɛ, a yiipoo tɛɛ nu pɔ yii hwa kpɛɛ. Bələ kɛnɛ, yai a Yálá ɓatoo pələ ɲɔnwɔɔ, a nu nwun napili. Zehova ho bɔ nuta lɔpee nwun na ho pili. Yili maamɛni ɓa, Zehova a maalaa tɛɛ nu kəlee pɔ ə gɛ di gɔlɔnŋaa maakwɛli (Piɛli veelɛnaa 3:9).

5. Nua da Yálá ɓatoo a nɛlɛɛ gwa pɛli di kɔlɔn ɉii ləi ?

⁵ Zesu ə mo yɛ ma nua da Yálá ɓatoo a nɛlɛɛ, gwa di kɔlɔn di túwɔ́ pələ da di wɔ Yálá ɓatoo pələ hu. Ə mo yɛ ma : “ Ka di kɔlɔn nɔ pai kɛi a di túwɔ́ pələ. ” Ə pənə ə mo yɛ ma : “ Wulu lɛlɛɛ, ma lɛlɛɛi ” (Matie 7:16, 17). Pələi ma nɛŋɛn gaa la Yálá ɓatoo nua leeleeɠaa diɛ, da mɛni kəlee kɛ Yálá liiɓa kɛ mɛni hu. Nua da Yálá ɓatoo a nɛlɛɛ gu gaa kea pələi gwa pɛli di kɔlɔn ɉii la.

6, 7. Lə mɛni ɓa maanɛɛ Yálá ɓatoo pələ leelee yɛ həɠə Biblə hu, ə lɛɛ kɔɔmaa ləkɛɛ ɓə Zesu ə nɛɛ gu yəi ?

⁶ Maanɛɛ gu wɔ Yálá ɓatoo pələ yɛ həɠə Biblə hu. Biblə kaa moi yɛ : ‘ Yálá Lawoo hɛɓɛ hu woo kəlee ə həɠə Yálá yəi, a pɛli nu kalan ɉii a teɲa mɛni, yɛ nu kili la tee, yɛ mɛniɲɔn gulɔ nu yee pɔ, yɛ nu hutɔɔ təlimolaa hu, ə gɛ Yálá ŋɔ nu kɛ pələ ə kɛ a bɛliɛ mɛni lɛlɛɛ kəlee kɛi ’ (Timɔtə veelɛnaa 3:16, 17). Apɔtɛlɛ Pɔli ə hɛɓɛ pɛɛn kilistalea diɛ, yɛ diɛ : ‘ Ɓɛlowai ku Yálá Lawoo laa həli la kaa, ka ka wəli tɔɔ a nɛlɛɛ, ka ka yee hee mu, ka ho kɛ ka yee hee li mu yɛ nu hwaa woo, kəlaa, ka ka yee hee mu yɛ Yálá Lawoo ’ (Tesalonikə dɔlɔɔ 2:13). Yili ɓa, teɲa kalan-nwooɠaa da ɉu yii ɓo pələɠaa di hwa kulɔ nua kiliŋahiɛ pələ hu, awala kɛtii nua yii pələ hu. Kəlaa da kulɔ Yálá Lawoo hu, yai da kɛ ma Biblə.

 ⁷ Zesu ŋɔ kalan-nwoo kəlee ə kɛi həɠə Yálá Lawoo hu (Záán 17:​17 ɓo). Kɛlɛ-kɛlɛ hu ə kɛi mo yɛ kɛ ma : Ɓɛɛn Yálá Lawoo hɛɓɛ hu, yɛ ma (Matie 4:4, 7, 10). Háákələi Yálá ɓatoo nua leeleeɠaa, da gɛ lɔ yɛ pələi Zesu ə kɛi gɛ lai. Da di wɔ kalan-nwoo kəlee həɠə Biblə hu.

8. Lə ɓə Zesu ə mo guɔ yɛ hwilɛn na, kwɛli hwilɛn mɛni ɓa Zehova ɓa ?

⁸ Zehova yaa kɔu tɔnɔ lɔ ɓə maanɛɛ guɔ kwɛli hwilɛn ma. Somə 83:​18 (TMN) kaa kɛi ma : “ Ə gɛ nua di kɛ a gɔlɔnŋaa diɛ yɛ́i da kɛ ə́ laa ɓaa Zehova, yɛ́ tɔnɔ gbən lɔ ɓə hɛn gəlee mɛi, lɔi mɛi naa kəlee. ” Zesu ə kɛ bɔ nua di Yálá kpɔkpɔ kɔlɔn. Ə Yálá kpɔkpɔ laa lɛ nua diɛ (Záán 17:​6 ɓo). Zesu ə mo yɛ ma : “ Kwɛli hwilɛn Námu Yálá [“ Zehova ”, TMN] yaa kɔu tɔnɔ ɓa, ə́ maawiɛ tɛɛ bɔ ” (Matie 4:10). Yálá ɓatoo nua leeleeɠaa, da gɛ lɔ yɛ pələi Zesu ə kɛi gɛ la. Zehova yaa kɔu tɔnɔ gbən lɔ ɓə da kwɛli hwilɛn ma. Diɛ dəli a naa ə lɛɛ da Yálá leelee maamɛni hukulɔ nua diɛ, di kpɔnmaa tɛɛ di pɔ Yálá laa da niiɓa kɔlɔn mɛni ɓa.

9, 10. Gwa gu wɔ wɛlikɛmaalaa kɛ ləi gu kee ni lowai ?

⁹ Maanɛɛ guɔ nua wɛlilakɛ a gu kwəi kwɛlɛɛ. Zesu ə mo ŋɔ kalan neai diɛ, yɛ ma di di kee ni wɛlilakɛ (Záán 13: 35 ɓo). Maanɛɛ guɔ gu kee ni wɛlilakɛ ə ma kɛ gu ho ɓaa huwu tɔnɔ, ə ma kɛ nwɔnɔ gu yii pələ ho tanɔn. Guɔ gu kɛ a wali namənaa, guɔ nwɔnɔ gu kɛ a yeehowolonua, maanɛɛ lɔ guɔ gu kee ni wɛlilakɛ. Maanɛɛ gu wɔ wɛlikɛmaa ə gu yee lɔ gee, ə lɛɛ maanɛɛ guɔ ɓo a nonnii leelee (Kɔlɔsə 3:​14). Yili ɓa, gu hwa nu paa, gu hwa nwɔnɔ li kɔ ɓa. Biblə kaa moi yɛ kɛ ma : ‘ Mɛnii a Yálá lonnii da Ɓilihi lonnii di lowai tɔɔ la ya ka, nui hwa təlimolaa kɛ da nui hwa gaayɔɠɔ wɛlilakɛ, akɛtii Yálá lon vəli ’. Biblə a mo nwɔnɔ yɛ ma : ‘ Gu gu kee ni wɛlilakɛ. Gu ho kɛ yɛ Kain yii kɛ a mɛni-ɲɔn non, ə lɛɛ ə nəɠə paa ’ (Záán dɔlɔɔ 3:10-12 ; 4:20, 21).

 ¹⁰ Gwa gu wɔ lowai həɠə ɉu da gu hwaŋa, ə lɛɛ gu yəi hɛngɔuɠaa, guɔ gu kee ni hwaŋalɔ, ə lɛɛ guɔ kpɔnmaa tɛɛ gu kee ni pɔ (Hebulu 10:24, 25). Gwa “ mɛni lɛlɛɛ kɛ nu kəlee ɓa ” (Galatə 6:10).

11. Lə mɛni ɓa maanɛɛ gu Zesu kɔlɔn a gu nwunmaaɓomun ?

¹¹ Maanɛɛ gu lɛɛ Zesu woo mu maahɔlɔɓo ɉaalai ɓə gwa pɛli nwunmaaɓo hɔlɔɓoi la. Biblə a mo yɛ kɛ ma : ‘ Yaai tii naa hu ɓə nwunmaaɓo ə hɔlɔɓo la, maahɔlɔɓo, yɛnɛɛ naa kəlee piliɛ gee mɛi, Yálá ho kɛ nu takpɛli tɛɛ li yii gwa nwunmaaɓo hɔlɔɓo ɉaalai ’ (Túwɔ́ pələ 4:12). Yɛ pələi gu gaa la ɉɛɓɛi ŋɛi ɲaakwɛlɛi 5 hu, Zehova ə Zesu tɛɛ lɔi mɛi ə gɛ ə ŋɔ yɛnɛɛ kulɔ a halaa lɛɛnwoomunua nwunmaaɓo mɛni ɓa (Matie 20:28). Ə lɛɛ nwɔnɔ Zesu ɓə Zehova ə ɉəɠə ɉu a ŋɔ Tɔɔlaa hu Tɔɔmun, yii pai yɛnɛɛ kəlee ŋaawooɓoi. Yili maamɛni ɓə a gɛ Biblə yɛ kɛ guɔ, akɛ gu kaa bɔ gu yiipoo yii kpɛɛ ho ma hɔlɔɓo, maanɛɛ gu lɛɛ Zesu woo mu (Záán 3:36 ɓo).

12. Lə mɛni ɓa gu hwa gu laa too politikə mɛni hu ?

¹² Maahonɛɛli gu ho gu laa too politikə mɛni hu. Zesu laa ho kɛ politikə mɛni hu. Ɓɛlowai Rɔmu nua di wɔ guvɛnɛɛli Pilatə ə kɛi Zesu kiti tee la, Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Ŋɔ́ tɔɔlaai ho a yɛnɛɛ ɓɛ tɔɔlaa ’ (Záán 18:36 ɓo). Yɛ pələi lɔ Zesu ə gɛ la, maanɛɛ gu lɛɛ a gu təlimoɔ Yálá ŋɔ Tɔɔlaa ɓa yai gaa yələkɔlɔn ɉu. Gu ma kɛ lɔi lɔpee gəlee hu, gu hwa gu laa too politikə mɛni hu. Yálá Lawoo a mo guɔ yɛ diɛ, gu “ nwun namənaa woo hon ” diɛi di kaa a nɔi ŋaawooɓonua (Rɔmu 13:1). Nɔi gu kaa ɉu, gwa naa ŋɔ tɔnŋaa maawiɛ. Kəlaa nwun namənaa da kɛ Yálá ɓatoo nua leeleeɠaa diɛ di Yálá ŋɔ tɔn-nwoo maakala, da gɛ yɛ pələi apɔtɛlɛɠaa di gɛ la, di mo diɛ ma “ maanɛɛ nu ə Yálá woo hon ə tɛɛ nu woo ɓa ” (Túwɔ́ pələ 5:29 ; Malikə 12:17).

13. Lə ɓə gwa kɛ moi nua diɛ yii hwilɛn na Yálá ŋɔ Tɔɔlaa ɓa ?

 ¹³ Gu laana, guɔ ma Yálá ŋɔ Tɔɔlaa yaa tɔnɔ gbən ɓə pai nukanŋaa di wɔ mɔnɔɠaa kpɛɛi. Zesu ə mo yɛ ma : ‘ Yálá ŋɔ tɔɔlaa yii gaa pai, ho kɛ li maawɛlɛɛ lɛlɛɛ ’ laa ə həli yɛnɛɛ naa kəlee (Matie 24:14 ɓo). Yii Yálá ŋɔ Tɔɔlaa kaa pai gɛi nukanŋaa diɛ, yɛnɛɛ tɔɔɓəlaa ta lɔpee hwa pɛli ɲɔŋɔma kɛi (Somə 146:3, TMN). Zesu ə gu maakwɛli Yálá hwɛliɛ ɓa, Dɔɔlaa maahəɠɛɛ tii maamɛni ɓa. Ə mo yɛ ma : “ Ə́ wɔ tɔɔlaa ə pa. Ə́ lii ɓa ə kɛ lɔi mɛi yɛ bələi gaa kɛi la yələkɔlɔn ɉu ” (Matie 6:10). Yálá Lawoo ə mo yɛ ma, Yálá ŋɔ Tɔɔlaa tii yələkɔlɔn ɉu gaa pai yɛnɛɛ tɔɔlaaɠaa kəlee ŋaa yɛɛi, yaa kpinii ə “ lɛɛ kea laa a yələ kəlee ” (Daniyɛli 2:44).

14. Ə́ wɔ kili ɓa, gbɛɛ nua ɓə da kɛ kwɛli hwilɛn ɉii Yálá ɓa, a Yálá liiɓa ?

¹⁴ Mɛniɠaa ŋɛi gwaa di kaa, ə́ kiliŋahiɛ ma, ə lɛɛ ə́ ə́ kpɔɔ maaləngɛ yɛ́ ma : ‘ Kalan nəkɛɛ ɓə ŋɔ kalan-nwooɠaa kəlee da kulɔ Biblə hu ? Gbɛɛ nua ɓə da kɛ Yálá laa lɛi nua diɛ ? Gbɛɛ nua ɓə da kɛ wɛlikɛmaalaa kɛi yɛ pələi Yálá kaa la bɔi ə lɛɛ di laana diɛ ma Zesu ɓə Yálá ə dɔɔ gu nwun maaɓo mɛni ɓa ? Gbɛɛ nua ɓə di laa ho politikə mɛni hu ? Gbɛɛ nua ɓə da mo nua diɛ, diɛ kɛ ma Yálá ŋɔ Tɔɔlaa yaa tɔnɔ gbən ɓə pai nukanŋaa di wɔ mɔnɔɠaa kpɛɛi ? ’ Zehova ŋɔ Kəlaɠaa diɛ tɔnɔ gbən lɔ ɓə da kɛ mɛniɠaa tii kəlee kɛi (Izai 43:10-12 TMN).

15. Gwa kɛ bɔ guɔ kwɛli hwilɛn Yálá ɓa, ə lɛɛ Yálá yɛ ɲee hee mu, lə ɓə maanɛɛ gu gɛ ?

¹⁵ Nu a laa Yálá la, yili lɔ hwəi a gɛ nwɛli ə́ too Yálá ɓa. Ɲinɛnŋaa diɛ kpɛli di laai Yálá la, ə ma kɛtii di hwa Yálá liiɓa kɛ (Zaakə 2:19). Gwa kɛ bɔ guɔ kwɛli hwilɛn Yálá ɓa ə lɛɛ Yálá yɛ ɲee hee mu, maanɛɛ gu  laana guɔ ma Yálá kaa laa. Kəlaa yili lɔ hwəi. Maanɛɛ nwɔnɔ guɔ Yálá liiɓa kɛ.

16. Lə mɛni ɓa maanɛɛ gu kulɔ lɛɛkalan ɉu ?

¹⁶ Gwa kɛ bɔ guɔ kwɛli hwilɛn Yálá ɓa ə lɛɛ Yálá yɛ ɲee hee mu, maanɛɛ gu kulɔ lɛɛkalan ɉu. Yálá ŋɔ lolobomun Izai ə bɛɛn yɛ ma : “ Ka kulɔ di lowai, ka lɛɛ a ka maahəɠɛɛ ” (Izai 52:11, TMN ; Kɔlɛntə veelɛnaa 6:17). Yili ɓai tii, mɛniɠaa kpɔ vilɛnŋaa lɛɛkalan gɛ nua di wɔ kwɛli hwilɛn bələ ɓa, maanɛɛ gu gu maakwea diɛ.

17, 18. “ Babilɔnə taa Kɛnɛ ” mukulaa ɓaa lə, ə lɛɛ lə mɛni ɓa maanɛɛ gu kulɔ ɉu ɉaɉa ?

¹⁷ Lə ɓə da kɛ ma lɛɛkalan ? Lɛɛkalan kaa a kalan ɉuwui lɔpee gəlee, diɛi da nua tənəndɔɔ a Yálá ɓatoo pələ ta yii Biblə a tɔn dɔɔ ma. Biblə a lɛɛkalanŋaa kəlee laa hee a “ Babilɔnə taa kɛnɛ ” (Kulɔ ponoŋa 17:5). Lə mɛni ɓa ?  Maahɔlɔɓo ɲá-nwana tɛɛ pulu Nuwe ŋɔ lowai, Babilɔnə daai ɓə lɛɛkalan-nwoo tamaa ə gɔwɔtɔɔ laa. Nɛɛ-kalan-nwooɠaa tii ɓə háákələi daa taɠa-taɠa lɔi mɛi naa kəlee. Gwa gɔɔmaa həɠə, Babilɔnə nua di kɛi kwɛli hwilɛn haliɠaa diɛ, ɉaliɠaa tii taɠaa di kɛ ɉu haaɓa. Háákələi, kalan damaa da kɛ ma Yálá kaa ɉu haaɓa : Nan, da Non, da Nii maahəɠɛɛ. Kəlaa yii Biblə a galan ya ɓaa Yálá leelee kaa lɔ tanɔn gbən, diɛ kɛ naa ɓaa Zehova, ə lɛɛ Zesu Kilista yɛ ɓo a Non (Záán 17:3). Babilɔnə nua laai kɛ na diɛ ma, nu naa ta kaa ɉu diɛ kɛ ma nii, yɛ lɛɛ a vulu ɉaa pulu, ə lɛɛ yɛ pɛli mɔnɔ mɛɛi kpɔ kɛnɛ kɛɛnaa ta. Yili ho ɓaa teɲa. Giliŋahiɛɠaai ɉɛɓɛ hu woo kpəlai 14 naa da 17 naa hu kaa.

¹⁸ Yálá aa mo yɛ ɉu ho kea kwea li yɛ pa lɛɛkalanŋaa kəlee kalaɠalai. Naalowai hu ho kea kwea li (Kulɔ ponoŋa 18:8). Yaa gɔlɔn kea lə mɛni ɓa maanɛɛ ə́ kulɔ lɛɛkalan ɉu ɉaɉa ? Zehova Yálá kaa bɔ ə́ gɛ ɉaɉa, naalowai ho pa tɛɛ (Kulɔ ponoŋa 18:4).

19. Ya naa ə́ kwəi yɛ́ ma ə́ kaa kɛi a Zehova ɓatoomun, Zehova a kpɔnmaa tɛɛ ləi ə́ pɔ ?

 ¹⁹ Akɛ yaa naa ə́ kwəi yɛ ma ə́ kaa kulɔi lɛɛkalan ɉu ə lɛɛ ə́ kɛ a Zehova ɓatoomun, yili a pɛli gɛi ə́ ɓəlaa awala kɛtii ə́ yəi bɛlɛn nua taɠaa di di pulu tɔɔ yɛ́. Kəlaa Zehova nwɛi ho pai leai yɛ́. Ə́ kaa pai too ŋɔ nu huwui pɔ, diɛi háákələi a nu miliɔn damaa. Da wɛlikɛmaalaa leelee lɛ nu kəlee ɓa. Ə lɛɛ nwɔnɔ ə́ kaa pai yiipoo yii kpɛɛ ho ma, Yálá ŋɔ yɛnɛɛ ninɛ tii tinaa pai ɉu, ŋɔ kilitɔmaalaa hɔlɔɓoi (Malikə 10:28-30). Nuai lənə yɛ́ ə́ wɔ laanalaa maamɛni ɓa, di kaa kiɛ pai Biblə kalan ɉii, ə lɛɛ di kɛ a Zehova ɓatoonua.

20. Le mɛni ɓa Yálá ɓatoo mɛni a neelee kaa a mɛni yii maamɛni wala-walaa ?

²⁰ Ɉu ho kea kwea li, Yálá yɛ ɲɛnɛɛ ɲɔnwɔɔ ŋɛi kalaɠala, ə lɛɛ ŋɔ Tɔɔlaa ɓə pai lɔi mɛi ŋaawooɓoi (Piɛli veelɛnaa 3:9, 13). Yɛnɛɛ lɛlɛɛ katii pai ! Nu kəlee kaa pai kwɛli hwilɛn ɉii laa Zehova ɓa yɛ pələi Zehova kaa la bɔ. Yili ɓai tii, mɛni kəlee kɛ ə́ Zehova ɓatoo yɛ pələi gaa la bɔ.