Nakoni kanoana

BUOKAN TE UTU | KAIKAWAAIA ATAEI

Aromi Kaaro n Aanga te Kairiri

Aromi Kaaro n Aanga te Kairiri

 Te bwai ae ko riai n ataia

 Ni katei tabeua ni boong aikai ao e kaan aia itoman ataei ma aia karo ao a aki toki ni kawariia aia karo ataei aikai ibukini kairiraia. Ni katei ake tabeua, a aki toki ataei ni kawariia raoraoia ibukin aia taeka n reirei.

 E oti bwa e karako riki karinean aia kairiri kaaro, irouia ataei ake a kawariia raoraoia ibukin aia taeka n reirei. Ni koauana, a na bae n namakinna kaaro bwa e aikoa manena kairaia natiia ngkana a a roko n te roro ae tebwi tabun te ririki. Ao e bon aki kakubanako anne! Ngkana a kabanea riki aia tai ataei ma raoraoia, ai aron ae a kaikawaaki irouia raoraoia, ao tiaki aia karo.

 Bukin tera bwa e bebete irouia ataei bwa a na kaan riki ma raoraoia nakon are a na kaan ma aia karo? Iangoi bukina aikai.

  •   Te tabo n reirei. Ngkana a kakabanea aia tai ataei ma raoia n reirei, a na boni karekea te reitaki ae kaan ao a nang moanna n irii riki aia iango raoraoia, nakoia aia karo. E na korakora riki aroia anne ngkana a roko n te roro are tebwi tabun te ririki.

    A riai ataei n irii riki aia iango aia karo, nakon aia iango raoia n reirei

  •   E karako te ikoikotaki. N utu aika mwaiti ao a na bae ataei n okira te mwenga ae akea kaaina, tao ibukina bwa e mwakuri temanna ke a kaai ni mwakuri ni kareketianti aia karo.

  •   Kateia ataei aika tebwi tabun aia ririki. Ngkana a a tabe n ikawairake te roro aei, ao ane e nang reke irouia iangoan te kan tatangiraki irouia tabonroroia ibukin teini kunnikaia, aroia n taetae, ao mwakuri riki tabeua. N angiin te tai ao e kakawaki riki aia iango tabonroroia irouia nakon aia iango aia karo.

  •   Katanoata ni karekemwane. A mwaiti bitineti ake a karaoi bwaai ao ni katanoatai bwaai ni kaakibotu ake a na tii anaaki iai nanoia rooro n rikirake, ao tiaki ikawai. Aei are e a kaangabuakaa riki te reitaki ae tamaroa i marenaia kaaro ma natiia. E korea ae kangai Dr. Robert Epstein: “A na mwaiti bitineti aika bubura aika a na ruuti, ngkana e bua kateia ataei aika tebwi tabun te ririki.” a

 Te bwai ae ko kona ni karaoia

  •   Kakorakoraa am itoman ma natim.

     E taekina aei te Baibara: “A riai ni mena i nanomi taeka aikai aika I tua nakoimi n te bong aei, ao kam riai ni karin i nanoia natimi ao n taekini ngkana kam tekateka i nanon ami auti, ao ngkana kam nakonako i nanon te kawai, ao ngkana kam wene, ao ngkana kam teirake.”​—Te Tua-Kaua 6:​6, 7.

     A kona n riki bwa raoraoia natimi tabonroroia, ma a aki riai raoraoia akanne ni karaoi tabemi ngkami kaaro. Aio te bwai ae kaunganano: A taekinna taan rabakau bwa angia ataei ma aika tebwi tabun aia ririki, a karineia aia karo ao a kani kakukureiia. Ngkana e kaan am itoman ma natim ao ane e na bati riki rotakia n am kairiri nakon aia kairiri tabonroroia.

     “Ko riai ni kabanea am tai ma natim, ni karaoi mwakuri ma ngaiia ni katoabong, n aron te kuuka, te kaitiaki, ao karaoan naba aia bwai n reirei. Kaakibotu ma ngaiia, n aron te takaakaro, matakuakinan taamnei, ke TV ma ngaiia. Tai iangoia bwa e a tau naba tii ‘reken am tai ma ngaiia’​—ni kabanea tabeua te aoa ngkai ao manga tabeua n are imwina. E aki kona ni kaan am itoman ma natim ngkana e aki tau mwaitin am tai ma ngaiia!”​—Lorraine.

  •   Tai kariaia natim bwa e na tii ikoikotaki ma tabonrorona.

     E taekina aei te Baibara: “Te nanobaba e nimta nanon te teei.”​—Taeka N Rabakau 22:15.

     A rauaki nanoia kaaro tabeman ngkana a nora natiia bwa e bati raoraona. Taratara raoi, bwa e ngae ngke e buokaki te teei n ana iraorao anne bwa e na kona n nakoraoi riki iai arona ma tabemwaang, ma e bon riai ni karekeia raoraona aika a kakaokoro aia ririki, bwa e aonga ni buokaki riki iai ni wanawana. A aki kona tabonrorona n anga te kairiri ma te kaetieti ae te kabanea n raoiroi, ma bon tii kaaro aika a kona ni karaoa anne.

     “Tao iai ongoia raoraon natim ni bwaai tabeua, ma a aki mwaatai ni bwaai nako, e karako aia atatai ao wanawanaia ni buokiia raoia n roro n rikirake bwa a na karaoi motinnano aika taiani kabanea n tamaroa. Ngkana a ongo n aia kairiri aia karo rooro n rikirake, ane a na rikirake bwa ataei aika a ataa te riai ni kaineti ma aia ririki.”​—Nadia.

  •   Anga te kairiri ae kawanawana te aba.

     E taekina aei te Baibara: “Ane e nakonako ma akana wanawana ao e na wanawana.”​—Taeka N Rabakau 13:20.

     Ngkana a a ikawai riki natim, ane a na boni bati kakabwaiaaia man arom ni kakabanea am tai ma ngaiia. Riiki bwa te banna ni katoto ae raoiroi nakoia.

     “Te banna ni katoto ae moanibaan te kakawaki irouia ataei bon aia karo. Ngkana a reiakinaki ataei aroia n tabeakinia ao ni karineia aia karo, ane a na kani katotongia ngkana a a ikawai.”​—Katherine.

a Man te boki ae Teen 2.0​—Saving Our Children and Families From the Torment of Adolescence.