I bungiaki n 1935 i Darlaston, ae aonon te Black Country i Engiran. E reke aran te tabo aei anne ibukina bwa a bati kambwana ni karaobwai aika bubura iai n te aro are e korakora te bubu ao te baareka iai. Ngke tao ai aua au ririki, ao a a moana aia reirei n te Baibara au karo ma Ana Tia Kakoaua Iehova. Ao ngke 15 au ririki, I a kakoauaa bwa bon te koaua te Aro aei ngaia are I a bwabetitoaki n 1952 ngke 16 au ririki.

N te tai naba anne, I a kataneiai ni mwakuri n te tabo ni karaobwai ae bubura. A kakaraoaki iai bwaai ni mwakuri ao bwain taiani kaa. Ikanne are I a moana iai te kataneiai ibukin te mwakuri n tia koroboki, ao I rangi ni kimwareirei iai.

Ma e ngae n anne, I a riai ni karaoa au motinnano ae kakawaki bwa e kaoai te mataniwi ae mwamwananga bwa N na kaira te Reirei n te Baibara n te Ekaretia are te botaki n te wiki, n au ekaretia i Willenhall. Ngaia are I a riai ni karaoa au motinnano ae kangaanga. N te tai anne, I iriri n taromauri n ekaretia aika uoua. I nanon te wiki, I ira te taromauri n te ekaretia ae kaan ma au tabo ni mwakuri i Bromsgrove, ae tao 32 te kiromita (20 te maire) raroana mani mwengau. Ao n te wikeen, ngkana I a okira mwengaia au karo, I irira te taromauri n te ekaretia i Willenhall.

I rangi ni kani boutokaa ana botaki Iehova, ngaia are I a butimwaea ana kakao te mataniwi ae mwamwananga, e ngae naba ngke N nang kitana iai au mwakuri are I rangi n tangiria. Akea uringaabau n au motinnano aei bwa e a kauka te mataroa nakoiu Iehova nakon te mwakuri ae moan te kakukurei.

Ngke I irira te taromauri n te Ekaretia are i Bromsgrove, ao I a kakaitiboo ma te tari te aine ae baaraoi mani korakora ana onimaki ae Anne. Ti mare n 1957, ao ti kaai ni karaoa te bwaiania ae katoatai, te bwaiania ae okoro, te mwakuri ni mwamwananga, ao te beku n te Betaera. Bon nibwani kimwareireiu Anne i nanoni maiu.

 N 1966, ti a kaea te ka-42 ni koraki n te Kuura ni Kireata, ao ti rangi ni kukurei iai. Ti mwiokoaki bwa ti na beku i Malawi, are e taekinaki bwa a rangi n akoi ao ni kakairuwa kaaina. Ma ti aki ataia ae ti na aki kariaiakaki n tiku ni beku iai i nanon te tai ae maan.

Ti roko i Malawi n Beberuare 1, 1967. N ara moan namwakaina, ti kabanea angiin ara tai n reiakina te taetae iai ao imwina ti a moana ara mwakuri ni mwamwananga. Ti kakamanena te Kaiser Jeep, te aeka ni kaa are a taku tabeman bwa e kona ni buti n taabo nako ao ni karaanga naba. Ma ti noria bwa ti tii kona ni buti n te tabo ae ora. N tabetai ti maeka n te auti ae rauna te bokaboka ae kainnanoaki iai te taborein n tain te kakarau. E karawawata moanakin ara mwakuri ni mitinare, ma ti bon kukurei naba iai!

Inanon Eberi ao I a ataia ae ti nang aitara ma te kangaanga man te tautaeka. I bon ongora n te rerio ana taeka te beretitenti i Malawi ae Dr. Hastings Banda. E taekinna bwa a aki kakabwakai aia taekiti Ana Tia Kakoaua Iehova ao a a karikii kangaanga nakon te tautaeka. A boni kairua bukibuki aikai. Ti ataia ae oin te kabuakaka aei, boni man teira i nuka ao rawara ni kabooi kaati ibukini kaainakin te tautaeka.

N Tebetembwa, ao ti wareka te beeba ni kaongora ao e bukinia iai taari te beretitenti bwa a karikii kangaanga n tabo nako. Ao e katanoataa n ana bwabwaro te tautaeka bwa e na waekoa ni katoka te kangaanga aei, ao e taekinna bwa e na katabuakaki aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova. Ao e riki anne n Okitobwa 20, n 1967. E aki maan imwina, a a roko ni kaina te aobiti n tararua bureitiman ao taan tutuo  ibukin te mwamwananga ao a kanakoia mitinare mai ikanne.

Imwini karabuutinakira tenua te bong, ao ti a kanakoaki nako Mauritius are mena i aani Buritan. Ma a aki kariaia naba taan tautaeka i Mauritius bwa ti na mitinare n aia tabo. Ngaia are ti a kanakoaki nako Rhodesia (Zimbabwe ngkai). N rokora ikanne, ti a aitara ma te tia tutuo ibukin te mwamwananga ae tuamatoa ao e rawa ni karinira, ao e taku: “Kam kanakoaki mai Malawi. Bwa a aki kariaia tikumi ikekei, ao kam a roko ikai bwa e nakoraoi ibukimi.” E rangi n nanokawaki Anne ao e a tang. E taraa n ae akea ae tangirira! Ngai naba n te tai anne, I a boni kan okira abau ae Engiran. N tokina, a a kariaia mataniwi ibukin te mwamwananga bwa ti na tiku n te aobiti n tararua n te tairiki anne ao n te bong are imwina ti na nakon kautun aia aobiti. Ti a rangi ni kua, ma ti teimatoa ni katikui ara kangaanga i nanoni bain Iehova. N te bwakantaai are imwina, ti a kariaiakaki n tiku bwa iruwa i Zimbabwe, ae te bwai ae ti aki kantaningaia. I aki kona ni mwaninga au namakin n te bong anne. Ma I kakoauaa raoi ae e boni kaira kawaira Iehova.

I mwiokoaki n te aobiti n tararua i Zimbabwe, bwa N na beku n te Aobiti Ibukin te Mwakuri, ao n tararuaa Malawi ao Mozambique. A boni bwainikirinaki n te aro ae kakaiaki taari i Malawi. Au mwakuri bon rairan aia ribooti mataniwi n te aono ae bubura i Malawi. N te tairiki teuana ngke I mwakuri ni kabwakanakotai ni katiaa te ribooti, ao I a bon tang ngke I wareka taekani bwainikirinaia ae kakaiaki taari mwaane ao aine. * Ma I bon rangi ni kaungaaki naba n aia kakaonimaki, nenen aia onimaki ao nanomwaakaia.—2Kor. 6:4, 5.

Ti karaoi bwaai nako ni katauraoi amwarake n taamnei ibukia taari ake i aoni Malawi ao taari naba ake a birinako nako Mozambique. Ao te tiim n rairai n te taetae n Chichewa, ae te taetae ae kakabonganaaki i Malawi, e a kamwaingaki nakon ana tabo te tari te mwaane i Zimbabwe. E tituaraoi teuaei bwa e katei auti ni matu ao te aobiti ibukia taan rairai. A a waakinaanako kaain te tiim aei rairani booki aika aanaki n te Baibara, ae te mwakuri ae moan te kakawaki.

Ti karaoi ara babaire bwa a na ira aia bwabwaro kaain Chichewa mataniwi n te aono ae bubura ni katoa ririki i Zimbabwe. N rokoia, a a kona ni karekei atuni kabwarabwara ibukin te bwabwaro. Ao ngkana a okira Malawi, a kona n tibwauaia ma taari ikanne. N te ririki teuana ngke a roko i Zimbabwe mataniwi aikai, ao ti a karaoa naba te Kuura ni Minita Ibukin te Tautaeka n Uea ibukini kaungaaia.

Ni Beberuare 1975, ao I a mwananga ni kawariia taani Kakoaua ake a birinako mai Malawi nakon taiani kaembwa i Mozambique. A bon irii raoi kaetieti man ana botaki Iehova, n ikotaki ma te babaire ae boou ae katean te rabwata n unimwaane. Ao unimwaane aika boou aikai, a bairei mwakuri ibukini kakorakoraan te onimaki aika irekereke ma kabwarabwara ibukia aomata, maroroakinan te kibu ibukin te bong, Te Taua-n-Tantani, ao ruunga naba. A karaoi taabo ni kaembwa n aron are n te bwabwaro ao taabo ibukin te kaitiaki, tibwatibwaan te amwarake, ao tararuaan te mweraoi. A boni kakororaoi baika bati man ana kakabwaia Iehova, ao I kitania ma te ungannano ae moan te korakora.

N raabanen 1970, e a manga tararuaaki Malawi man te aobiti n tararua i Zambia. Ma n angiin te tai, I bon iaiangoi aia kangaanga taari ake i Malawi ao n tataro ibukia n ikotaki naba ma taari aika bati. Ngke I a riki bwa te Komete n te Aobiti n Tararua i Zimbabwe, I boni kaitiboo n tabetai ma taan tei mani kautun ara botaki, ao taari mwaane ake a mwiokoaki mai Malawi, Aberika Maiaki, ao Zambia. Ti katoatai n titirakinira ni kangai, “Tera riki te bwai ae ti kona ni karaoia ibukia taari ake i Malawi?”

Ni waakinakon te tai, ao e a kekerikaaki te bwainikirinaki. Taari ake a birinako ngkoa mai  Malawi, a a oki tabeman imwin tabeman, ao naake a bon tiku iai a a namakina te kabebeteaki teutana imwin teutana mani mwakuri n iowawa. Ao aaba ake i rarikia, a a kariaia Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a na uarongorongo ao ni bobotaki n taromauri ao ai akea baika a tukaki iai. E karaoa naba anne Mozambique n 1991. Ma ti bon iango naba ni kangai, ‘N ningai ae a nang kainaomataaki raoi iai Ana Tia Kakoaua Iehova i Malawi?’

Teutana imwin teutana ao a a riki bitaki n te tautaeka i aoni Malawi, ao n 1993 e a kariaiakaki aia mwakuri Ana Tia Kakoaua Iehova. E aki maan imwin anne, I a kakaraki ma temanna te mitinare are e titirakinai: “Ko na manga oki nako Malawi?” Ai 59 au ririki ngaia are I taku: “I a aki, bwa I a rangi ni kara!” Ma ni bon te bong naba anne, e a roko te rongorongo man te Rabwata n Tautaeka bwa ti na okira Malawi.

Ti kani mwakuri i Zimbabwe, ao bon te motinnano ae kangaanga iroura aei. Ti boni mwengaraoi n tikura ikai ao iai raoraora aika e rangi ni kaan ara iraorao ma ngaiia. Ma e bon akoi te Rabwata n Tautaeka bwa e tuangira bwa ti kona n tiku i Zimbabwe ngkana ti tangiria. E kona ni bebete iroura rinean ae ti na tiku i Zimbabwe. Ma I bon uringa Aberaam ma Tara ngke a kitana mwengaia are a mwengaraoi iai ngke a a boni kara bwa a aonga n ongeaba n ana kairiri Iehova.—KBwaai 12:1-5.

Ti a motikia bwa ti na ongeaba n te kairiri man ana botaki Iehova ao ti a okira Malawi ni Beberuare 1, 1995, ao n te tai aei ai 28 iai te ririki mai mwini moan rokora ikanne. E a kateaki te Komete n te Aobiti n Tararua ao kaaina ngai ao uoman riki taari mwaane, ao e aki maan imwina ao ti a moana naba baireani bwaai tabeua ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova.

Bon te kakabwaia mairoun Iehova waekoan rikiraken te mwakuri! Mwaitiia taan uarongorongo n 1993 tao 30,000, ma n 1998 * e a bon rikirake naba nakon 42,000 tabun. E kariaia te Rabwata n Tautaeka kainnanoan te aobiti n tararua ae boou are e na tabe ma te mwakuri ae rangi ni bati ake ti nang karaoi. Ti karekea te aba ae 12 te eka abwakina (30-ac) i Lilongwe, ao I rineaki bwa te komete ibukin te kateitei.

 Boni Brother Guy Pierce man te Rabwata n Tautaeka ae karaoa te kabwarabwara ni katabuan te kateitei ae boou aei ni Mei 2001. Bon uoua tenga tabun taani Kakoaua ikanne ake a roko, ao a a tia ni bwabetitoaki angiina n te maan ae 40 tabun te ririki. A bon nanomwaaka i aan te bwainikirinaki ae kakaiaki i nanon ririki aika bati n taini katabuakan aia mwakuri. E karako aia mwane ma e korakora aia onimaki. A a rangi ni kukurei ngkai n neweaba n aia Betaera ae boou. A anenei anenen te Tautaeka n Uea n taabo nako ake a nako iai n te Betaera n te taetae n Aberika ma katangitangina ae tangiraoi, ao e boni kakukurei riki te botaki anne nakon ae I a tia n nonoria. E oti iai bwa e boni kakabwaiaia Iehova naake a nanomwaaka i aani kataaki.

Imwini bobongan raoi te aobiti n tararua, I kukurei bwa I a manga mwiokoaki ni katabuan Taabo n Taromauri. A boni kakabwaiaaki ekaretia i Malawi ni baitiini katean Taabo n Taromauri n aaba ake a karako kaubwaia. A bobotaki rimoa ekaretia n auti aika karaoaki man te kai ae eucaIlyptus. A kamanenai taiani kie aika maunei ibukin raun aia auti, ao beera aika karaoaki man te bokaboka bwa aia kaintekateka. A mwakuri korakora taari mwaane n umuni buriki ao a katei taabo ni bobotaki aika kantara aika boou iai. A bon tangira riki te beera nakon te kaintekateka bwa e bati riki ae kona n reke iai tekatekana!

I boni kaungaaki n noran Iehova ni buokiia aomata bwa a na rikirake n ikawai n te onimaki. E ringaki naba nanou n noraia taari mwaane aika ataei riki, i Aberika n tatauraoi n anga ngaiia ibukin te mwakuri ao a waekoa ni mwaatai n te reirei man ana botaki Iehova ao mani karaoan te mwakuri. A a kona iai ni karaoi mwioko aika bati riki n te Betaera ao n ekaretia. A kaungaaki naba kaain te ekaretia irouia mataniwi n te aono aika boou, ake angia bon iai buuia. A motikia taanga aikai bwa a na kabwanina aia tai ni beku ibukin Iehova, ao a na aki karikiia natiia n te waaki ae ngkai n aki ongei aia katei ke aia kairoro aia utu.

Imwin au beku i Aberika i nanon 52 te ririki, ao a a riki aorakiu tabeua. E kariaia ana iango te Komete Ibukin te Aobiti n Tararua te Rabwata n Tautaeka are ti na manga mwakuri i Buritan. Ti bon nanokawaki ni kitana mwiokoara ae ti tangiria, ma a bon tabeakinira raoi te utu ni Betaera i Buritan n ara tai ni kara.

I kakoauaa raoi ae kariaiakan Iehova bwa e na kaira kawaiu ni maiu, bon te motinnano ae te kabanea n tamaroa. Ngke arona bwa I onimakina oin au ataibwai n rinea te mwakuri ae bubura boou iai, e na rangi ni kaokoro aroni maiu ma ae ngkai. Eng e atai bwaai ni kabane Iehova aika I kainnanoi ibukini ‘kanakoraoani maiuu.’ (TaeRab. 3:5, 6) N au tai n rorobuaka, I boni mimi n aron reiakinani baika bati n te mwakuri n te kambwana are bubura. Ma e a tia ana botaki Iehova ae katobibia te aonnaba ni katauraoa te mwakuri ae teimaan ni kaineti ma te onimaki ae karaunano riki nakoiu. Irou, te beku ibukin Iehova, e boni karekea te maiu ae teimatoa iai te raunnano!