1. Baikara aia konabwai aika okoro aomata ake e angania Iehova ngke e karikiia?

E KARIKIIA aomata Iehova ma aia konabwai aika okoro. E anganira te konabwai n iaiangoa katokan ara kangaanga ao karaoan ara babaire ibukin taai aika a na roko. (TaeRab. 2:11) E anganira korakorara are ti kona iai ni karaoi ara babaire ake a na karokoira n tiara. (IBir. 2:13) E karikira naba ma mataniwin nanora ae ti a ataa iai ae eti ao ae kairua, ao ti buokaki iai n rarawa ni bure ao ni kaetii ara kairua.—IRom 2:15.

2. N te aro raa ae e kantaningaira iai Iehova bwa ti na kamanenai ara konabwai?

² E kantaningaira Iehova bwa ti na kamanenai ara konabwai. Bukin tera? Ibukina bwa e tangirira, ao e ataia ae ti na kukurei ngkana ti kamanenai bwaintangira aikai. E okioki Iehova rinanon ana Taeka ni kaumakira bwa ti na kamanenai ara konabwai n te aro ae raoiroi. N te katoto, ti wareka aei n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera: “A na bon nakoraoi ana babaire te aomata ae mwakuri  korakora,” ao “bwaai nako ake e na karaoi baim, ao karaoia ma korakoram ni kabane.” (TaeRab. 21:5; TeMin. 9:10) Ti tuangaki aei n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti: “Ti na kakaraoa ae raoiroi nakoia aomata ni kabane ngkai ti anganaki ara tai,” ao ni ‘kabongana te aeka ni bwaintituaraoi are tibwaaki nakoira n tatabemanira nako n ara beku i marenara.’ (IKar. 6:10; 1Bet. 4:10) E mataata bwa e tangirira Iehova bwa ti na karaoa ae ti konaa ibukini kakabwaiaara ma tabemwaang.

3. Baikara tian aia konabwai aomata?

³ Ma e ataia Iehova ae iai tian aia konabwai aomata. Bon akea ara konaa ni katoka te aki kororaoi, te bure, ao te mate, ao akea naba ara konaa n tautaekania tabemwaang, bwa a bane n inaomata n rinea ae a na karaoia. (1Uea 8:46) Ao n aki ongeia bwa mwaitira ara atatai ke rabakaura, ma bon titeboo ngaira ma ataei ngkana ti kabotauaki ma Iehova.—Ita. 55:9.

4. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

⁴ Ti riai n onimakina ana kairiri Iehova ni bwaai nako aika riki nakoira, ti na kakoauaa raoi bwa e na boutokaira, ao e na karaoi baika ti aki kona ni karaoi ibukira. Ma ti riai naba ni karaoa ae ti konaa, ni karaoi bwaai ibukini katokan ara kangaanga, ao ni buokiia tabemwaang. (Wareka Taian Areru 37:3.) Ni kauarerekeana, ti riai n “onimakina Iehova ao [ni] kakaraoa ae raoiroi,” ao ni “bwaina te kakaonimaki.” Ni kaineti ma aei, ti bia iaiangoa te bae ti kona n reiakinna man aia katoto Noa, Tawita, ao ana toro riki Iehova tabeman aika kakaonimaki ake a onimakina Iehova ao ni karaoa ae a konaa. N aron ae ti na noria, e irekereke n aei ataakin te kaokoro i marenan te bwai ae a aki kona ni karaoia ma ae a kona ni karaoia, ao imwina a karaoa ae boraoi ma anne.

5. Kabwarabwaraa te baere e rinanona Noa.

⁵ E maiu Noa n te aonnaba ae “onrake n te iowawa” ao te aroaro ae aki riai. (KBwaai 6:4, 9-13) E ataia ae n tokina, e na boni kamauna Iehova te aonnaba ane buakaka anne. Ma e boni bae ni karawawataaki Noa ni baika bubuaka aikai. E ataia Noa ae iai bwaai tabeua ake e aki kona ni karaoi ao iai naba ake e kona ni karaoi.

6, 7. (a) Tera ae e aki kona ni karaoia Noa? (b) E kangaa n titeboo arora ma Noa?

 ⁶ Te bwai ae e aki kona ni karaoia Noa: E ngae ngke e kakaonimaki Noa n tataekina ana kauring Iehova, ma e aki kona ni kairoroiia aomata aika buakaka ake i rarikina bwa a na butimwaea te kauring anne, ao e aki kona naba ni kawaekoaa riki rokon te Ieka. E riai Noa n onimakina Iehova bwa e na kakoroa bukin Ana berita ibukini kamaunaan te buakaka, ao ni kakoauaa ae e na boni karaoa anne n taina ae riai.—KBwaai 6:17.

⁷ Ti maeka naba n te aonnaba ae onrake n te buakaka, ao ti ataia ae e a tia ni beritana kamaunaana Iehova. (1Ioa. 2:17) Ma imwain rokon te tai anne, ti aki kona ni kairoroiia aomata bwa a na butimwaea “te rongorongo ae raoiroi . . . ae taekan te Tautaeka n Uea.” Ao ti aki kona ni karaoa te bwai teuana ni kawaekoaa iai moanakin te “rawawata ae korakora.” (Mat. 24:14, 21) N aron Noa, ti kainnanoa naba te onimaki ae nene ao ni kakoauaa ae e na aki baenikai te Atua ni kaetii bwaai. (TaiAre. 37:10, 11) Ti kakoauaa raoi bwa e na aki kariaia Iehova waakinakon te aonnaba ae buakaka aei tao tebongina n riaon are e a tia ni baireia.—Aba. 2:3.

8. E kangaa Noa ni kaatuua ana iango i aon te bwai ae e kona ni karaoia? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁸ Te bwai ae e kona ni karaoia Noa: E aki bwara nanon Noa ibukin te bwai are e aki kona ni karaoia, ma e kaatuua ana iango i aon te bae e kona ni karaoia. Ngkai “te tia uarongorongoa taekan te raoiroi” Noa, e kakaonimaki n tataekina te kauring are e anganaki. (2Bet. 2:5) Ni karaoan anne, e a buokaki iai ni kateimatoa nenen ana onimaki. E uarongorongo Noa, ao e kamanena naba marurungina ao wanawanana ni katiaa te mwakuri are e anganna te Atua, ae kabaan te aake.—Wareka Ebera 11:7.

9. Ti na kangaa ni kakairi n ana katoto Noa?

⁹ Titeboo arora ma Noa ae ti kakorakoraira “n ana mwakuri te Uea ni kamwaiti.” (1Kor. 15:58) E irekereke anne ma te mwakuri ni kateitei ao onobwaian taabo n taromauri, te anganano ibukin te ibuobuoki n ruunga ao bwabwaro, ke karaoani mwioko n te aobiti n tararua ke te aobiti n raitaeka ae raroa ma te aobiti n tararua. Ma ae moan te kakawaki, ti katabetabeira n te mwakuri n uarongorongo, ngkai ti ataia bwa e kamatoaaki iai ara kantaninga ibukin taai aika imwaira. E taku te tari  te aine temanna ae kakaonimaki: “Ngkana ko maroro ma tabemwaang ibukini kakabwaia man Ana Tautaeka n Uea te Atua, ko ataia ae bon akea aia kantaninga naake a ongora ao a iaiangoi aia kangaanga bwa akea tokia.” Eng, ngkana ti uataboa te mwakuri n uarongorongo, e a kamatoaaki iai ara iango ae raoiroi ibukin taai aika imwaira ao ara motinnano ae ti na nanomwaaka n te kabobirimwaaka ibukin te maiu.—1Kor. 9:24.

10. Kabwarabwaraa te bwai are e rinanona Tawita.

¹⁰ E kabwarabwaraaki te Uea are Tawita iroun Iehova bwa “te mwaane ae kakukureia [nanona].” (Mwa. 13:22) E boni kakaonimaki Tawita ni maiuna. Ma n te taina, e a karaoa te bure ae kakaiaki. E boni wene ni bure ma Batateba. Ma ae kakaiaki riki, e kataia ni karabaa ana bure ike e a bairea iai tiringani buun neiei ae Uria, n te buaka. E bon angan naba Uria bwa e na uota te reta ibukin aroni matena! (2Tam. 11:1-21) N tokina, e a ataaki ana bure Tawita. (Mareko 4:22) Tera arona ngke e riki anne?

11, 12. (a) Tera are e aki kona ni karaoia Tawita imwini karaoan ae bure? (b) Ngkana ti rairi nanora imwin ara bure aika kakaiaki, tera ae ti kakoauaa bwa e na karaoia Iehova ibukira?

¹¹ Te bwai ae e aki kona ni karaoia Tawita: Akea ana konaa Tawita ni kaoka te bwai are e a tia ni karaoia. E na bon aitara ma mwin ana kairua. Ni koauana, tabeua mai buakon akanne, a na riki bwa iriani maiuna n taai nako. (2Tam. 12:10-12, 14) Ngaia are e riai n onimaki. E riai ni kakoauaa bwa ngkana e raira nanona ni koaua, e na kabwaraa ana bure Iehova ao ni buokia n nanomwaaka ni kaaitarai baike a riki nakoina imwin ana bure.

¹² Ti bane ni kakaraoa ae bure ibukina bwa ti aki kororaoi. A kakaiaki riki buure tabeua nakon ake tabeua. N taai riki tabeua, tao ti aki kona ni kaoka te urubwai are e riki man ara bure. Ti boni bae n taia uaan ara bure i nanoni maiura. (IKar. 6:7) Ma ti onimakina ana taeka te Atua ae ngkana ti rairi nanora, e na boutokaira Iehova n taai aika kangaanga e ngae naba ngkana a riki boni mairoura.—Wareka Itaia 1:18, 19; Mwakuri 3:19.

13. E kangaa ni manga oki ana iraorao Tawita ma Iehova?

¹³ Te bwai ae e kona ni karaoia Tawita: E butimwaea buokana Tawita mairoun Iehova ibukini manga kaokan ana iraorao ma ngaia. Te anga teuana are e karaoa iai anne, boni butimwaeani kaetana mairoun ana burabeti Iehova ae Natan. (2Tam. 12:13) E tataro naba Tawita nakon Iehova n taekini ana bure ao ni kaotia bwa e kani manga akoaki irouna. (TaiAre. 51:1-17) N oneani mwin are e na taonakinako n ana bure, e karekea reireiana mai iai. Eng, e aki manga karaoi buure akana kakaiaki akanne. E kakaonimaki Tawita n uaa matena imwin ririki aika bati, ao e ururingaki etin arona iroun Iehova.—Ebera 11:32-34.

14. Tera reireiara man ana katoto Tawita?

¹⁴ Tera reireiara man ana katoto Tawita? Ngkana ti karaoa te bure ae kakaiaki, ti riai n rairi nanora ni koaua ao n ukera kabwaraan ara bure iroun Iehova. Ti riai ni kaotii ara bure nakoina. (1Ioa. 1:9) Ti riai naba ni kawariia unimwaane bwa a kona ni manga kaoka ara iraorao ma Iehova. (Wareka Iakobo 5:14-16.) Ngkana ti butimwaei ana babaire Iehova, ti kaotia iai bwa ti onimakina ana berita are e na kamarurungira ao ni kabwarai ara bure. Irarikina, ti wanawana ngkana ti karekei reireiara man ara bure, ti teimatoa ni beku ibukin Iehova, ao ti kantaningai taai aika imwaira n aki nanokokoraki.—Ebera 12:12, 13.

15. Tera reireiara man ana katoto Anna?

¹⁵ Ko boni bae n iangoiia ana toro Iehova rimoa ake a onimakinna ao a karaoa ae a konaa ngkana a riki aia kangaanga. N te katoto, e aki kona n tokanikai Anna i aon ana kangaanga ae te kanoabo. Ma e onimakina Iehova  bwa e na kabebetea nanona, ngaia are e teimatoa n taromauri n te umwanrianna ae tabu ao ni bunra nanona n ana tataro. (1Tam. 1:9-11) Ai tamaroara te katoto anne ibukira! Ngkana ti kekeiaki ma aorakin rabwatara ke kangaanga riki tabeua aika riaon ara konaa, ti na kaaki raraomara i aon Iehova ao ni kakoauaa bwa e mumutiakinira. (1Bet. 5:6, 7) Ao ti karaoa ae ti konaa bwa ti aonga ni kakabwaiaaki mani bobotaki ni Kristian ao kaetieti riki tabeua aika katauraoaki man ana botaki Iehova.—Ebera 10:24, 25.

16. Tera reireiaia kaaro n ana katoto Tamuera ae e a kara?

¹⁶ Ma tera aroia kaaro aika kakaonimaki ma a aikoa beku natiia ibukin Iehova? E aki kona Tamuera ae e a kara ni kairoroiia natina mwaane aika ikawai, bwa a na teimatoa ni kakaonimaki nakoni kaetieti aika raraoi ake e reireinia. (1Tam. 8:1-3) E riai ni katuka te kangaanga anne i nanoni bain Iehova. Ma e kateimatoa etin arona Tamuera ao ni kakukureia Tamana are i karawa ae Iehova. (TaeRab. 27:11) A bati kaaro aika Kristian aika namakina naba anne ni boong aikai. A kakoauaa ae n aron te karo are ni karakinan te nati ae bakatae, e tauraoi n taai nako Iehova ni butimwaeiia taani bure aika rairi nanoia ni koaua. (Ruka 15:20) Ao a mwakuri korakora kaaro akanne bwa a na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, ma kantaningaan ae a na kaungaaki natiia n aia katoto ao n okira Iehova.

17. E aera bwa e kaungaunga ana katoto te aine are kainnano are e a tia ni mate buuna?

¹⁷ Iangoa naba te aine ae kainnano ae e a tia ni mate buuna n ana bong Iesu. (Wareka Ruka 21:1-4.) Akea te bwai ae e kona ni karaoia neiei ibukini mwakuri ni babakanikawai i nanon te tembora. (Mat. 21:12, 13) Ao e bae n aki kona naba ni kanakoraoa ana karekemwane. Ma e ibuobuoki n anga ana bwaintangira “uoua te maibibi . . . ae ana bwai ni kabane ae booni maiuna.” E kaotia te aine ae kakaonimaki aei bwa e onimakina Iehova ma nanona ni kabane, bwa e ataia ae ngkana e moanibwai bwaai n taamnei, e na boni karekei baike e kainnanoi ibukini maiuna. E kairaki neiei n ana onimaki anne bwa e na boutokaa te babaire ibukin te taromauri ae koaua. N aron naba anne, ti kakoauaa ae ngkana ti ukoukora moa te Tautaeka n Uea, e na taraia raoi Iehova bwa a na reke baika ti kainnanoi.—Mat. 6:33.

18. Taekina ana katoto te tari te mwaane temanna ae bwaina te iango ae raoiroi.

¹⁸ A bati raora n te onimaki ni boong aikai aika a a tia naba ni kaotiota onimakinan Iehova ao ni karaoi mwakuri aika a konai. Iangoa te tari te mwaane ae Malcolm, are e teimatoa ni kakaonimaki ni karokoa matena n 2015. E beku teuaei ma buuna ibukin Iehova i nanon ririki aika bati ao a rinanon naba taai aika kakukurei ao aika bubuaka. E taku teuaei: “E bibitaki te maiu n tabetai, e karika te nanokokoraki, ao e kainnanoaki iai te kakorakora. Ma e kakabwaiaia Iehova naake a onimakinna.” Ma tera ana taeka n reirei Malcolm? “Tataroakinna bwa ko na taningamarau ao n uaana am mwakuri ngkai ko beku ibukin Iehova. Kaatuua am iango i aoni baika ko kona ni karaoi ma tiaki baika ko aki kona ni karaoi.” *

19. (a) Tera ara kibu ibukin te ririki 2017 ae tonu raoi? (b) Ko na kangaa ni maiuakina te kibu ibukin te ririki 2017?

¹⁹ Ni waakinakon te waaki ae ngkai ao e a ‘ririkirake riki te buakaka,’ ngaia are ti kona ni kantaningaia bwa ti na aitara ma kangaanga aika rikirake ni korakora riki. (2Tim. 3:1, 13) Ibukin anne, moan te kakawaki riki ngkai bwa ti na aki kariaia ae ti na taonakinako ni kangaanga akanne. Ma ti riai ni karikirakea onimakinan raoi Iehova ao ni karaoi baika ti kona ni karaoi. Ai tonura ara kibu ibukin te ririki 2017 aei: “Onimakina Iehova ao kakaraoa ae raoiroi”!—TaiAre. 37:3.