« E NDER Afrik, ko meere lanndagol si ɲanneeɓe no woodi maa si ɓe alaa », ko ndee deftere inneteende African Traditional Religion wi’i ɗun. Nde wi’i kadi : « Kala noone Afriken no anndi fii ɲanneyaagal. » Hooliiɓe fii mbileyaagal, ɲanneyaagal e ndureyaagal ko jannguɓe moƴƴa e ɓe janngaa few. Hooreeɓe diinaaji ɗin wano islaam e kretien kadi no hoolii fii mun.

2. Wano no yimɓe ɓen hoolorii non, ko honto mbileyaagal e ndureyaagal iwri ?

² Yimɓe buy no hoolii goɗɗun ko en yi’ataa, ruuhu dolnuɗo no woodi. Allah no huurude ɗun. Malaa’ikaaɓe bonɓe e maamiraaɓe ɓen no huutorde ɗun. Yimɓe goo kadi no huutorde ɗun fii waɗugol ko moƴƴi maa ko boni.

3. Ko honɗun woni mbileyaagal e ndureyaagal, e ko honɗun yimɓe ɓen hoolii fii mun ?

³ Yimɓe ɓen no huutora mbileyaagal e ndureyaagal fii waɗugol ayɓe maɓɓe ɓen ko boni. Ɓee wonuɓe e huutorde ɗun no waawi imminde bilibili junniti, colli, cooƴi e kulle goo fii waɗugol yimɓe ko boni. Yimɓe buy no hoolii ko mbileyaagal e ndureyaagal woni sabu gereeji, rewɓe ɓe jiidotaako, ɲabbeeli e mayde.

4. Ko honɗun yimɓe buy hoolii fii ɲanneeɓe ɓen e ko honɗun woɓɓe seluɓe ɲanneyaagal ɓen sifii ?

⁴ Ko tawti ɗun ko ɲanneyaagal. Yimɓe ɓen no wi’a, ɲanneeɓe ɓen yaltay ɓalli maɓɓe ɗin ɓe wiira fii tawtugol ɲanneeɓe goo maa fii ɲaamugol yimɓe. Fii ko ɓalli ɲanneeɓe ɓen lutata ɗaanaade kon ka danki, ko ɲanneeɓe nanngaaɓe maa seluɓe ɲanneyaagal woni e qirraade ɗun. E piide misal, surnal Afrik goo holluno seluɓe ɲanneyaagal ko yewti (ɓuruɓe e maɓɓe ko jiwɓe), ɓe wi’i : « Mi warii yimɓe 150 e nder aksidan. » « Mi warii paykoy jowoy e siiɓagol ƴiiƴan maɓɓe ɗan. » « Mi warii kelliraaɓe an tato ɓayri ɓe selii lan. »

5. Ko honno mbileyaagal e ndureyaagal wona e huutoreede ?

⁵ Woɓɓe no huutorde mbileyaagal e ndureyaagal ɓayri hiɓe hoolii ɗun dannday ɓe fii ko boni. Ɓee waɗooɓe ɗun wattoto kurundaaje maa mulle ko wondi  e piɓi. Ɓe yaray nasi maa ɓe wuja ɓalli maɓɓe ɗin. Ɓe iray maa ɓe suuɗa piiji ka cuuɗi maɓɓe ɓayri hiɓe hoolii ɗun dannday ɓe. Hiɓe hoolori talki wonduɗi e winndanɗe Alqur’aana on maa Deftere Allah nden.

6. Ko honɗun Seytaane e jinnaaji mun ɗin waɗunoo ɓaawo ɗoo, e ko honno yiiruɗen mbawdi majji ?

⁶ Hiɗen anndi ko Seytaane e fedde mun nden woni ayɓe bonɓe banii-Aadama. Seytaane e fedde mun nden no mari mbawdi murtingol yimɓe ɓen, e ko feƴƴunoo jinnaaji ɗin jokkuno hay yimɓe e kulle (Matta 12:43-45). Fii kala en haanaa hayfinde mbawdi jinnaaji ɗin, kono wonaa yo en mabbin ɗun kadi.

7. Ko honɗun Seytaane faalaa yo en hoolo, e ko misal honngal holli ɗun ?

⁷ Ko Seytaane woni hooreejo fii janfagol. Himo ɗaynude yimɓe ɓen fii no ɓe sikkira himo mari mbawdi ɓuri ko o jogii kon. E piide misal : fewndo ko gere waɗaynoo e leydi Afrik goo, sooriiɓe ɓen waɗuno hito aalaaji fii hulɓingol ayɓe maɓɓe ɓen. Ado ɓe sakkaade ayɓe maɓɓe ɓen, ɓe fijinayno hito pinkaaje hulɓiniiɗe. Hiɓe faalanoo yo ayɓe maɓɓe ɓen anndu hiɓe mari aalaaji keluɗi buy fii gere. Ko wano non kadi, Seytaane no faalaa yo yimɓe ɓen hoolo mbawdi makko ndin alaa kattudi. Anniyee makko on ko fii hulɓingol yimɓe ɓen no ɓe waɗira faale makko on hara hinaa faale Yahuwah on. Ndaaren jooni penaale tati ko Seytaane faalaa yo yimɓe ɓen hoolo.

8. Ko fenaande honnde Seytaane woni e ɓantude ?

⁸ Fenaande aranere nden : bone waɗirtaa nii tun. Kala masiibo si wonaa goɗɗo woni sabu mun haray ko goɗɗun ko dolni woni ɓaawo mun. Miijitee, wano si paykun maayii e nawnaare jonte, neene makko haray no anndi ko sonsoli woni sabu mun. Kono o sikkay kadi ko ɲanneejo waylii sonsoliwii ari ŋati ɓiɗɗo makko on.

9. Ko honno Deftere Allah nden holliri wonaa Seytaane woni sabu boneeji ɗin fow ?

⁹ Fii kala Seytaane no waawi waɗude boneeji, kono en waawataa wi’ude himo waawi waɗude kala bone. Deftere Allah nden wi’i : « Ko fii yaawuɗo foolataa soono woo e dogudu, maa dolnuɗo foola ka gere, maa faamuɗo heɓa soono woo ɲaametee, maa maruɗo hakkil heɓa jawdi, maa ɓee wonduɓe e ganndal heɓa ɓantal, ɓayri saa’i e ko feƴƴata ko habbanooka heɓay fow » (Waajotooɗo on 9:11, TMN). Goɗɗo no doga ɓura dogooɓe goo, kono ɗun waɗataa mo o foola. Goɗɗun « ko habbanooka » wonay sabu o ronka foolude. No gasa o feggoto o yana maa o nawna maa koyngal makko ngal worgitoo. Ɗun heɓay mo kala. Wonaa Seytaane maa ɲanneeɓe ɓen wonata sabu ɗun wonnde, hino waɗa.

10. Ko honɗun yimɓe ɓen wowlata fii ɲanneeɓe ɓen, e ko honno anndirɗen ɗun ko fenaande ?

¹⁰ Fenaande ɗimmere nden : ɲanneeɓe ɓen yaltay ɓalli maɓɓe ɗin jemma, ɓe yaha fii yiidugol e ɲanneeɓe goo maa fii siiɓagol ƴiiƴan e warugol yimɓe. Jooni non lanndee hoore mon : si ɲanneeɓe ɓen no waawi waɗude ɗun, haray ko honɗun yaltata ɓalli maɓɓe ɗin ? Wano no janngirɗen non, wonkii kin ko aaden on tigi, wonaa goɗɗun ko iwata ka ɓanndu makko. Ko ruuhu on jonnata en doole fii waɗugol piiji ɗin  fow kono ruuhu on waawataa waɗude hay huunde ɓaawo ɓanndu ndun.

11. Ko honno anndirɗen ɲanneeɓe ɓen waawataa yaltude ɓalli maɓɓe ɗin, hiɗon hoolii ɗun ?

¹¹ Wonkii kin maa ruuhu on yaltataa ɓanndu ndun fii waɗugol goɗɗun, ko boni maa ko moƴƴi. Ko ɗun woni, ɲanneeɓe ɓen waawataa yaltude ɓalli maɓɓe ɗin. Tigi tigi on, ɓe waawataa waɗude piiji ko ɓe sikki hiɓe waawi waɗude maa ko ɓe miijii hiɓe waɗi.

12. Ko honno Seytaane waɗirta fii yo yimɓe ɓen hoolo ɓe waɗii piiji ko ɓe waɗaali ?

¹² Ko honno sifortoɗen ko ɲanneeɓe ɓen haali kon ? Seytaane no waawi waɗude yimɓe ɓen hooloo ɓe waɗii piiji ko ɓe waɗaali. E nder giiɗe, Seytaane no waawi waɗude yimɓe sikka ɓe yi’ii maa ɓe nanii maa ɓe waɗii piiji ko ɓe waɗaali. Seytaane no waɗude ɗun fii murtingol yimɓe ɓen ɓaawo Yahuwah e waɗugol ɓe miijoo ko Deftere Allah nden haali kon wonaa goonga.

13. (a) Mbileyaagal e ndureyaagal no moƴƴi ? (b) Ko honɗun Deftere Allah nden haali fii mbileyaagal e ndureyaagal ?

¹³ Fenaande tataɓere nden : mbileyaagal e ndureyaagal ko danndata, ko haɗata ko boni, hino moƴƴi. Deftere Allah nden senndindiraa mbileyaagal e ndureyaagal ko waɗata ko moƴƴi maa ko boni. Allah no toŋi ɗun fow. Ndaaree sariyaaji ko Yahuwah jonnunoo Banii-Isra’iila’en fii mbileyaagal e ndureyaagal e fii waɗooɓe ɗun :

• « On haanaa [waɗude] mbileyaagal » (Sariyaaji lewiyankeeɓe ɓen 19:26, TMN).

• « Kala gorko maa debbo waɗoowo karamokoyaagal maa haaloowo fii ko arata no haani wareede » (Sariyaaji lewiyankeeɓe ɓen 20:27, TMN).

• « Hay gooto wonaa yo yi’e ka maa [...] kala waɗoowo ndarngal, kala waɗoowo mbileyaagal, kala ndaaroowo fii al’alaama, ɲanneejo, kala geroowo woɓɓe goo, kala yahoowo karamoko maa waɗoowo karamokoyaagal, maa kala tefoowo mayɓe » (Yaɲɲannde sariyaaji ɗin 18:10-14, TMN).

14. Fii honɗun Yahuwah jonnani sariyaaji fii mbileyaagal e ndureyaagal ?

¹⁴ Ɗii sariyaaji fow no holli Allah  faalanooka yo jamaa makko on waɗu mbileyaagal e ndureyaagal. Yahuwah jonnuno ɗii sariyaaji jamaa makko on ɓayri himo yiɗunoo ɓe e o faalanooka yo ɓe wonu kurkaaɓe kulol e waɗaaji. O faalanooka yo jinnaaji ɗin kurku ɓe.

¹⁵ Fii kala Deftere Allah nden hollaali piiji ɗin fow ko jinnaaji ɗin waawi maa waawataa waɗude kon, kono hinde holli Yahuwah no ɓuri Seytaane e jinnaaji ɗin mbawdi. Yahuwah raɗino Seytaane ka kammu (Feɲɲinannde 12:9). Annditee kadi, Seytaane torino fii yo o newnane fii ndaarugol gomɗinal annabi Ayyuuba ngal e o ɗoftino ko Allah haɗunoo mo kon fii wota o waru annabi Ayyuuba (Ayyuuba 2:4-6, TMN).

16. Ko hommbo haanuɗen fewtude fii yo en dannde ?

¹⁶ E nder Tindi 18:10 (TMN) Deftere Allah nden wi’i : « Innde Yahuwah nden ko suudu toowundu kelɗundu, feewuɓe ɓen dogay naata e mayru ɓe heɓa hijaabu. » Ko ɗun woni, ko Yahuwah tun haanuɗen fewtude fii yo o danndu en. Jiyaaɓe Allah ɓen wattotaako baakaaji e talki maa ɓe wujoo nasi fii danndugol hoore maɓɓe fii bone Seytaane e jinnaaji, maa ɓe hula ko ɲanneeɓe waɗata. Jiyaaɓe Allah ɓen no hoolii ko Deftere Allah nden wi’i kon : « Ko fii Yahuwah no laƴƴude gite e hoore leydi ndin fow fii hollugol doole makko ɗen fii ɓee ɓe ɓernde mun timmani mo » (2 Fillande taariika 16:9, TMN).

17. Ko hoolaare honnde Deftere Allah nden okki en nder Yaaquuba 4:7, e ko honɗun haanuɗen waɗude ?

¹⁷ Onon kadi on waaway heɓude ndee hoolaare si on rewii Yahuwah. Deftere Allah nden wi’i e nder Yaaquuba 4:7 : « Awa yankinanee Alla, dartoɗon Ibuliisa, ɗun o dogay, o woɗɗoo on. » Si on rewii Allah goongaajo on, ɗoftoɗon mo, hiɗon waawi fellitude o dannday on.