Enyi nǔɖogbɛ e ɖó akán lɛ é kpo nǔɖogbɛ xumɛ tɔn ɖevo lɛ kpo tɛ́ cí fí e nɔ gbɔn sin mɛ ɖò batóo lɛ wu é bo vun kan ɔ, é nɔ vɛwǔ tawun nú batóokuntɔ́ lɛ. Adɔ̌ enɛ e ye nɔ xò dó batóo lɛ glɔ́ bɔ è nɔ ylɔ́ ɖɔ biofouling é nɔ zɔ́n bɔ batóo lɛ nɔ sixu kánwezun ganji ǎ, nɔ nu ami hugǎn. Enɛ nɔ byɔ ɖɔ xwè we gudo tɛgbɛ ɔ, batóo lɛ na gɔn tomɛ bonu è na klɔ́. Bo na dó ɖeɖɛ ninɔmɛ enɛ ɔ, nǔnywɛ xwitixwitizɔ́watɔ́ lɛ ɖò nǔɖiɖó lɛ wu kpɔ́n nǔ dó wɛ.

Ðǒ ayi nǔ elɔ wu: Dobanúnǔ ko xlɛ́ ɖɔ baleine-pilote awa gaganɔ ɔ (Globicephala melas) sín anyǔ ɖó nǔwukpíkpé bo nɔ klɔ́ éɖée. Xwi lɛ́ɛn ɖé lɛ nɔ gbɔn anyǔ tɔn mɛ bɔ è nɔ ylɔ́ ye ɖɔ nanostries; xwi enɛ lɛ hwe tawun bɔ nǔɖogbɛ e ɖó akán lɛ é vǔ tíwúntíwún lɛ tlɛ sixu xwɛ cí swe tɔn lɛ mɛ ǎ. Ali e ɖò xwi lɛ́ɛn enɛ lɛ mɛ é ɔ, ami ɖé nɔ ɖ’emɛ bo nɔ fun ahwan xá nǔ e sixu d’azɔn ɛ lɛ é. Nú baleine-pilote ɔ kɔ́n anyǔ ɔ, é nɔ tún ami yɔyɔ̌ ɖevo.

Nǔnywɛ xwitixwitizɔ́watɔ́ lɛ ba na bló bɔ fí e nɔ gbɔn sin mɛ ɖò batóo lɛ wu é na nɔ klɔ́ yeɖée, lee baleine-pilote sín anyǔ nɔ bló gbɔn é. Ðayǐ ɔ, ye nɔ sá sɛn ɖé dó batóo lɛ glɔ́ b’ɛ nɔ tɔ́n ahwan nǔ e tɛ́ cí glɔ́ lɛ é. Amɔ̌, sɛn mɔhun e ye nɔ zán hugǎn lɛ é ɔ, è gbɛ́ agaɖanu dìn ɖó sɛn enɛ lɛ ɖó aɖǐ e na hu nǔɖogbɛ e ɖò xumɛ lɛ é é wutu. Gbeta e kɔn ye wá ɖò nǔdobiba yetɔn gudo é wɛ nyí ɖɔ ye na bló nǔ gan sín aja ɖɔhun ɖé dó fí e nɔ gbɔn sin mɛ ɖò batóo lɛ wu é wu, b’ɛ na cyɔn dò e ɖò tito jí lɛ é nu, bɔ ami e ma na hu nǔ sú dó ǎ é ɖé na nɔ tɔ́n sín mɛ. Nú ami enɛ kpo xusin kpo kplé ɔ, é nɔ kpɛn kɔ́lu kpinkpɛn ɖɔhun, bo nɔ bló anyǔ ɖé nú akpáxwé batóo ɔ tɔn e nɔ gbɔn sin mɛ é bǐ. Hwenu ɖò yiyi wɛ ɔ, anyǔ enɛ e tlí nú 0,7 millimètres mɔ̌ é nɔ gblé bo nɔ wá yì, bɔ nǔɖogbɛ e sixu ko tɛ́ cí wu lɛ é nɔ zɔn wu bo wá yì. Enɛ gudo ɔ, wlɛnwín enɛ e ye sɔnǔ na é nɔ lɛ́ bló kɔ́lu kpinkpɛn yɔyɔ̌ ɖevo b’ɛ nɔ cyɔn fí e nɔ gbɔn sin mɛ nú batóo ɔ é bǐ.

Nǔdo e è ba d’eji lɛ é ko xlɛ́ ɖɔ wlɛnwín enɛ sixu bló bɔ adɔ̌ e nǔɖogbɛ xumɛ tɔn lɛ nɔ xò dó batóo lɛ glɔ́ é na ɖekpo ɖokpo ɖò kanweko jí. Lè ɖaxó ɖé wɛ enɛ na nyí nú ajɔ̌xwé batóo kunkun tɔn lɛ, ɖó enyi è na ɖè batóo ɖé wá agě jí bo klɔ́ ɔ, é nɔ ɖu akwɛ tawun.

Etɛ a ka lin? Nǔwukpíkpé e gbowelé e nɔ nyí baleine-pilote é sín anyǔ ɖó bo nɔ klɔ́ éɖée é ɔ, nǔkpédónǔnu wɛ à, alǒ dǎ wɛ è dá?