1, 2. (a) Na cava era sega ni rawata kina na le 24,000 na Isireli na nodra ivotavota totoka? (b) Na cava e yaga kina vei keda na ivakaraitaki qori?

NIRA voleka ni butuka na Vanua Yalataki na Isireli, era ‘veiyacovi tawadodonu kei ira na goneyalewa ni Moapi’ e vica vata na udolu na tagane. E vakarusai ira kina e le 24,000 o Jiova. Vakasamataka mada—sa voleka mera taukena na Isireli na nodra ivotavota totoka era waraka tu mai vakabalavu, ia era sega ni rawata nira rawai ena veitemaki.—Tiko 25:1-5, 9.

² E volai na ivakaraitaki ca oya me “ivakasala vei keda eda bula donuya na icavacava ni veika vakavuravura.” (1 Kor. 10:6-11) Nida sa bula tiko qo ena icavacava ni “iotioti ni veisiga,” eda sa tu na dauveiqaravi ni Kalou ena ilago ni vuravura vou ni yalododonu. (2 Tim. 3:1; 2 Pita 3:13) Ka ni rarawa ni so na dauveiqaravi i Jiova era sega ni qaqarauni. Era rawai ena ivalavala dukadukali ra qai tamusuka na kena ca. Qo ena rawa ni tarova na nodra vakalougatataki tawamudu.

3. Na cava me dusimaki qai taqomaki ira kina na veiwatini o Jiova? (Raica na iyaloyalo e cake.)

³ Ni takalevu tu ena gauna qo na ivalavala dukadukali, e bibi me dusimaki qai taqomaki ira na veiwatini o Jiova me  kua kina ni guce nodra sasaga mera taqomaka na nodra vakawati. (Wilika Same 127:1.) Eda na veivosakitaka qo se rawa nira vakadeitaka vakacava na veiwatini na nodra vakawati nira taqomaka na lomadra, volekata na Kalou, tokara na tamata vou, vinaka tiko ga nodra veivosaki ra qai solia vei kedra isa na ka e dodonu me nodra.

4. Era coriti vakacava ena ivalavala dukadukali eso na lotu vaKarisito?

⁴ E rawa ni temaki vakacava e dua na lotu vaKarisito ena ivalavala dukadukali? Dau tekivu ena mata na ivalavala dukadukali. E kaya o Jisu: “O koya e vakaraica tiko ga na yalewa ena nona garosa, e sa veibutakoci oti kei na yalewa ya e lomana.” (Maciu 5:27, 28; 2 Pita 2:14) Levu na lotu vaKarisito era vakayacora na ivalavala dukadukali nira sega ni muria tiko ga na ivakatagedegede savasava, era raica na iyaloyalo vakasisila, wilika na ivola veivagarogaroi, se sarava ena internet na ka e vakabulabulataka na gagadre ni veiyacovi. Eso tale era sarava na iyaloyalo, vakatasuasua, kei na porokaramu ena tivi e vakaraitaki kina na itovo vakasisila. Eso era lako ena valenidanisi, vanua ni veivakalasai era dau luvaiwale kina eso, se na vale ni veimasi veivagarogaroi.

5. Na cava meda taqomaka kina na lomada?

⁵ Eso era sikalutu ena veitemaki ni cala na vanua era kere vakacegu kina. Nida bula tu qo ena vuravura e sega kina na lewa matau qai bukana na ivalavala dukadukali kece, e rawarawa sara ni malele na lomada veivakaisini vua e dua e sega ni watida. (Wilika Jeremaia 17:9, 10.) A kaya o Jisu: “E vu mai na loma ni tamata na vakanananu ca, na laba, na veibutakoci, na veidauci.”—Maciu 15:19.

6, 7. (a) Na cava ena rairai cakava e dua ni veivakaisini na lomana? (b) Na cava meda cakava meda kua kina ni valavala ca?

⁶ Ni sa kadre na gagadre ca ena lomadrau veivakaisini e rua erau veivinakati, rau sa veivosakitaka na veika e dodonu me rau wasea ga vua na kedrau isa. Erau vaqara iulubale me rau sota kina, rau sota wasoma rau qai tukuna ni rau sota vakacalaka. Na kaukaua ni nodrau veivinakati e vakadredretaka nodrau cakava na ka dodonu. Erau kila ni cala na ka erau cakava tiko, ia e dredre me rau muduka ni rau sa rui veivolekati.—Vkai. 7:21, 22.

⁷ Erau dau veivosaki ga e liu, e vakawakana sara na gagadre ca, toso na gauna rau sa veitauriliga, rau veireguci, rau veiyamoci vakalevu, rau qai cakava eso tale na ivalavala ni veidomoni e dodonu me rau cakava ga vei kedrau isa. E kasura kina vakamalua na nodrau itataqomaki vakayalo, kena itinitini ni rau ‘bacani qai siwati ena nodrau gagadre ca.’ Ni sa matua na gagadre ca e ‘vakasucuma sara na ivalavala ca,’ oya na veiyacovi tawadodonu. (Jeme. 1:14, 15) Sa vakaloloma dina! Erau na sega ni valavala ca ke rau nuitaki Jiova me vakadeitaki rau me rau doka na vakawati. Ia ena caka vakacava qori?

8. E taqomaki keda vakacava mai na itovo dukadukali na veitokani kei Jiova?

⁸ Wilika Same 97:10. E bibi na veitokani kei Jiova meda taqomaki kina mai na itovo dukadukali. Nida vulica na itovo talei ni Kalou da qai saga meda ‘vakatotomuria na Kalou nida luvena lomani, meda veilomani tale ga,’  eda na vakaukauataki meda cata na “veidauci [se veiyacovi tawadodonu], na ka tawasavasava ena kena veimataqali.” (Efeso 5:1-4) Nodra kila na veiwatini ni “na lewai ira na dau veidauci [se veiyacovi tawadodonu] kei ira na veibutakoci na Kalou,” era na saga sara mera doka na nodra vakawati, me kua ni vakadukadukalitaki.—Iper. 13:4.

9. (a) E vorata vakacava o Josefa na veitemaki? (b) Na cava eda vulica ena ivakaraitaki i Josefa?

⁹ Eso na tamata yalodina ni Kalou era sega ni muria tiko ga na ivakatagedegede savasava nira veimaliwai kei ira era cakacaka vata era sega ni iVakadinadina i Jiova ni suka na cakacaka. Ena gauna mada ga ni cakacaka e rawa ni yaco na veitemaki. E liaca ena vanua ni nona cakacaka na cauravou matavinaka o Josefa ni taleitaki koya vakalevu na wati nona boso. E temaki koya ena veisiga. Kena itinitini e ‘taura na nona isulu, e kaya, “Me daru moce vata.”’ Ia e dro o Josefa. E dei vakacava na nona itataqomaki vakayalo o Josefa me vorata kina na veitemaki? E nakita dei me kua ni vakaleqa na nona veiwekani kei na Kalou, me savasava tiko ga qai yalodina. Ni dei ena nona vakatulewa, e sake kina mai na nona cakacaka qai bala e valeniveivesu, ia e vakalougatataki koya o Jiova. (Vkte. 39:1-12; 41:38-43) Ena vanua ni cakacaka se nida tiko taudua, eda na qarauna na lotu vaKarisito na ituvaki e rawa nida temaki kina kei na dua e sega ni watida.

10. E itataqomaki vakacava na noda tokara na tamata vou?

¹⁰ Na tamata vou e “buli me salavata kei na loma ni Kalou e vauci kina na yalodina kei na yalododonu,” e tiki bibi kina ni nodra itataqomaki vakayalo na veiwatini. (Efeso 4:24) O ira na tokara na tamata vou era “vakamatea” na gagadre ni veitikiniyagodra, oya na “veidauci [veiyacovi tawadodonu], na ivalavala tawasavasava, na garogaro, na gagadre ca, kei na kocokoco.” (Wilika Kolosa 3:5, 6.) Na vosa “vakamatea” e dusia ni gadrevi na sasaga meda vorata kina na gagadre ca vakayago. Eda na cata na ka kece e rawa ni vakavuna noda via veiyacovi kei na dua e sega ni watida. (Jope 31:1) Nida veisautaka na noda bula me salavata kei na loma ni Kalou, eda na “cata sara na ka ca” da qai “kabita matua na ka vinaka.”—Roma 12:2, 9.

11. Ena vakadeitaka vakacava na vakawati na tamata vou?

¹¹ Na tamata vou e vakatotomuria na ‘iyaloyalo i koya e bulia,’ o Jiova. (Kolo. 3:10) Era na vakalougatataki na veiwatini nira vakadeitaka na nodra itataqomaki nira sulumaka na “yalo ni veikauaitaki dina, yalololoma, yalomalumalumu, yalomalua, kei na vosota vakadede”! (Kolo. 3:12) Ena dei tale ga nodra duavata vakaveiwatini nira vakalaiva me ‘lewa na lomadra na vakacegu i Karisito.’ (Kolo. 3:15) E totoka dina na nodra dau “veilomani” na veiwatini, ra qai “liu” ena “veidokadokai.”—Roma 12:10.

12. Na itovo cava o nanuma ni bibi me marautaki kina na vakawati?

¹² Ni tarogi o Seta ena vuna erau marautaka kina nodrau vakawati, e kaya: “Na itovo bibi duadua keirau dau saga me keirau vakaitovotaka na loloma. Keirau raica ni bibi tale ga na yalomalua.” E duavata kei koya o Sereana na watina qai kuria: “E yaga dina na yalovinaka. Keirau saga me keirau  dau yalomalumalumu ke mani dredre mada ga.”

13. Na cava me rau cakava na veiwatini me dei kina nodrau vakawati? Na vuna?

¹³ Ena dei tale ga na vakawati ni rau dau vosa vakayalovinaka na veiwatini. E vakaloloma dina ke dau veibeci nodrau veivosaki na veiwatini, ia erau vosa vinaka vei ira eso tale se na nodrau manumanu ni vale! Ni laurai vei rau na veiwatini na “yaloca, na cudrucudru, na yalokatakata, na karakara, na vosavakacaca,” erau vakaleqa na nodrau itataqomaki vakayalo. (Efeso 4:31) Me rau kua ni dau veivakalewai na veiwatini se tauca na vosa gaga ni na vakaleqa nodrau vakawati. Ia me rau vaqaqacotaka nodrau vakawati ena nodrau vosa vakayalovinaka, rau dau veinanumi qai veilomani.—Efeso 4:32.

14. Na cava me kua ni caka?

¹⁴ E kaya na iVolatabu ni tiko na ‘gauna meda tiko lo kina.’ (Dauv. 3:7) E sega ni kena ibalebale meda sa veigaluvi, qori ena vakaleqa na veivosaki. E kaya e dua na yalewa vakawati mai Jamani: “Ena ituvaki va qori ena rarawa o kemu isa ni o sega ni vosa.” Ena yasana adua e kaya: “E sega ni dau rawarawa meda lewai keda vinaka nida cudru, ia e sega ni vinaka tale ga meda yalototolo. O na tukuna se cakava kina na ka ena vakararawataki watimu, qori ena ikuri ga ni leqa.” Erau na sega ni walia na veiwatini na nodrau leqa ni rau karakara se rau veigaluvi. Ia erau na vakadeitaka nodrau vakawati ni rau saga totolo me rau walia na duidui e tiko, me kua ni lai tini sara ena veiba.

15. Ena vaqaqacotaki vakacava na vakawati ni vinaka na veivosaki?

¹⁵ E vaqaqacotaki na vakawati ni tiko na gauna me rau vakaraitaka kina na veiwatini na nodrau rai kei na lomadrau. E bibi ruarua na ka eda tukuna kei na kena itautau. Ni yaco gona na duidui, saga mo vosa vakayalovinaka ni o qarauna na kena itautau kei na vosa  o vakayagataka. Qori ena vakarawarawataka nona rogoci iko o kemu isa. (Wilika Kolosa 4:6.) Ena vaqaqacotaki na vakawati ni rau dau veivosaki vinaka na veiwatini, ni rau tauca na “vosa ga e vinaka qai veivakayaloqaqataki ena kena gauna, me vinaka” vei watidra.—Efeso 4:29.

16, 17. Na cava me kauaitaka kina e dua na loma i watina kei na nona gagadre ni veiyacovi?

¹⁶ Ena dei tale ga na vakawati ni rau sega ni nanumi rau ga na veiwatini rau qai vakaliuca na ka e baleti kedrau isa. (Fpai. 2:3, 4) Me rau kauaitaka na veiwatini na loma i kedrau isa kei na nodrau gagadre ni veiyacovi.—Wilika 1 Korinica 7:3, 4.

¹⁷ Ka ni rarawa ni so na veiwatini era sega ni veiyacovi kei watidra se vakaraitaka nodra taleitaki ira. Era nanuma tale ga eso na tagane ni sega ni itovo vakatagane mera dau veinanumi. E kaya na iVolatabu: “Kemuni na tagane vakawati, moni dau nanumi ira na watimuni oni bula vata.” (1 Pita 3:7, Phillips) E bibi me nanuma tiko o tagane vakawati ni nona solia na ka e dodonu me nei watina e sega ni vauci ga kina na veiyacovi. Ke dau vakaraitaka ena so tale na gauna o tagane ni lomani watina qai taleitaki koya, sega wale ga ena gauna ni veiyacovi, ena marautaka o yalewa na veitaleitaki vakaveiwatini. Ni rau dau loloma qai veinanumi ruarua na veiwatini, erau na vakaceguya na lomadrau kei na nodrau gagadre vakayago.

18. Erau na vaqaqacotaka vakacava na veiwatini nodrau vakawati?

¹⁸ E sega na iulubale ni veibutakoci, ia na nodrau sega ni veinanumi na veiwatini e rawa ni vakavuna me lai qara o kedrau isa e dua tale ena vakacegui koya. (Vkai. 5:18; Dauv. 9:9) E uqeti ira kina na veiwatini na iVolatabu: “Kua ni bureitaki iko vei watimu [ka e dodonu me nona], vakavo ga ke drau lomavata kina ena dua na gauna drau lokuca.” Na vuna? “Me kua ni temaki kemudrau tiko ga kina o Setani ena nomudrau sega ni lewai kemudrau rawa.” (1 Kor. 7:5) Sa na vakaloloma dina ke rau vakalaiva na veiwatini me rawai rau ena veibutakoci o Setani ni rau ‘sega ni lewai rau rawa’! E bibi gona me rau solia vakayalololoma na veiwatini ena gauna ni veiyacovi na ka e dodonu me nona na kedrau isa rau qai kua ni okata me itavi wale ga. Qori e vakaraitaka ni rau sega ni qara ‘na ka e yaga ga vei rau,’ ena vaqaqacotaka tale ga nodrau vakawati.—1 Kor. 10:24.

19. Na cava meda vakadeitaka meda cakava? Na vuna?

¹⁹ Eda sa tu qo ena ilago ni vuravura vou ni yalododonu. Oya na vuna ena rarawataki kina ke da rawai ena gagadre vakayago me vakataki ira ga na le 24,000 na Isireli ena Buca o Moapi. Ni vakamacalataki oti na ka vakamadua e yaco kei na kena itinitini vakaloloma, e veivakadreti sara na iVolatabu: “Me qaqarauni o koya e nanuma ni sa tudei tu, de qai bale.” (1 Kor. 10:12) E bibi kina meda vakadeitaka na noda vakawati nida yalodina tiko ga vua na Tamada vakalomalagi kei na keda isa. (Maciu 19:5, 6) E bibi sara ena gauna qo meda ‘saga me raici keda o koya nida sega ni tauvi duka, eda sega ni vakamelei rawa, eda bula veiyaloni tale ga.’—2 Pita 3:13, 14.