“KEVAKA e dua na ka au rawa ni cakava, qai tukuna ga mai.” E vuqa vei keda eda dau kaya oqo vua e dua na noda i tokani se wekada e lolosi tiko. Io, e vu dina mai lomada ni da kaya oya. Eda sa tu vakarau me da cakava na cava ga me da veivuke kina. Ia e vakacava, ena dau lakovi keda beka mai o koya e rarawa tiko me mai kaya: “Au sa qai vakasamataka oqo na ka o rawa ni vukei au kina”? Ena sega ni vaka sara kina. E laurai e ke ni dodonu me da vakaliuliu sara ga o keda, me rawa ni da qai vu ni vakacegu dina vei koya e lolosi tiko.

Ena i Vola Tabu, e kainaki vaka oqo ena dua na vosa vakaibalebale: “A ka sa vosataki taudonu sa vaka na moli koula e na kato siliva.” (Vosa Vakaibalebale 15:23; 25:11) E ka vakayalomatua me da kila na vosa e dodonu me da cavuta kei na vosa me da kua ni cavuta, na ka e dodonu me da cakava kei na ka me da kua ni cakava. Oqo e vica na vakasama vaka i Vola Tabu era sa vakadinata na kena yaga e so era lolosi.

Vakarorogo: Mo “kusarawa . . . [ni] vakarorogo,” e kaya na Jemesa 1:19. E dua na sala o rawa ni vu ni vakacegu dina kina vua e lolosi tiko oya na nomu rogoci koya. E so era bikai tu ena rarawa, era na rairai vinakata me ra kauti koya cake mai na wekadra voleka sa mate ena nodra veivosaki, me ra veivosakitaka na vakacalaka se tauvimate a vu ni nona mate, se na ka mada ga era veinanuyaka tu e lomadra. Mo taroga gona: “E vakacava, o via tukuna kina e dua na ka?” Me ra qai vakatulewa ga o ira. E kaya e dua na cauravou ena gauna sa leqa kina na tamana: “Sa dua na ka vinaka na nodra vakatarogi au na so me baleta na ka sa yaco, oti oya me ra sa qai vakarorogo.” Vakarorogo sara vakayalovinaka, kua ni sa laki vakananuma sara e so na i wali ni leqa. Laiva vei ira me ra vakamacalataka mada mai na ka e tu e lomadra.

Vakaceguya na lomadra: Tukuna vei ira ni ra a sega ni vakawelewele (se cava tale o kila ni dina, e yaga tale ga). Tukuna vei ira ni i vakarau ni lomadra ena gauna oqo—na lomararawa, yalokatakata, na nodra via beitaki ira ga, se mani vakacava tale tu na lomadra—e sega ni ka me kurabuitaki. Talanoataki ira o kila era sa vosota rawa mai na gauna rarawa vaka oya. Na “vosa vinaka [vaka oya] sa bula kina na sui,” e kaya na Vosa Vakaibalebale 16:24.—1 Cesalonaika 5:11, 14.

Mo lomasoli: Mo soli iko vakarawarawa, me kua ni vica ga na siga mai na gauna ni leqa ni ra se tiko e le levu, ia me na vaka tale ga kina ke sa mani oti e vica sara na vula na nodra suka ki na nodra dui vale na weka i koya e lolosi tiko kei na nona i tokani. Ena sala oqo o sa na vakaraitaka kina ni o sa “i tokani dina,” ni o dua o na sega ni biuta na nomu i tokani ena gauna sara mada ga ni “rarawa.” (Vosa Vakaibalebale 17:17, NW) E kaya o Teresea, a mate na luvena ni coqa na motoka a vodo tiko kina: “Era dau raica na neirau  i tokani me keirau osooso tu ga ena veibogi, me kua kina ni keirau tiko taurua ga vakalevu e vale. Ena vuku ni ka oya, keirau sega soti kina ni galili vakalevu.” Ke sa mani sivi e vica sara na yabaki, ena se gauna dredre tiko ga vei ira na bula tiko ni sa yaco mai na tikinisiga era nanuma lesu kina na siga ni vakamau se na siga a mate kina. Vakacava mo toqa toka na tikinisiga vaka oya ena nomu i volanivula, mo rawa ni tu vakarau ni veivuke kevaka e gadrevi vaka kina?

Kua ni waraka sara mo kerei, mo lewa matua ga: E tiko beka e so na ka me laki voli mai? E vinakati li e dua me raici ira tiko na gone? E gadrevi beka e dua na vanua me ra moce kina na wekadra kei ira na nodra i tokani era veisiko mai? O ira era lolosi tiko, ena levu ni nodra rarawa, era na sega mada ga ni kila na ka e dodonu me ra cakava, ia sa na qai yawa sara na nodra tukuna vei ira tale na so se cava me ra cakava me ra veivuke kina. O koya gona kevaka o sa raica rawa ni gadrevi dina na veivuke, kua ni waraka tale mo kerei; cakava sara kina e dua na ka. (1 Korinica 10:24; vakatauvatana 1 Joni 3:17, 18.) E nanuma lesu e dua na marama a mate na watina: “Era kaya e vuqa, ‘Qai tukuna vei au kevaka e dua na ka au rawa ni cakava.’ Ia e dua na noqu i tokani, a sega ni taro tale. A gole vakadodonu ga i na rumu ni moce, dreta laivi na i sulu kece ni i mocemoce a vakadukara o watiqu, qai laki savata. E dua tale, a taura e dua na vokete wai kei na so na i yaya ni savasava, qai laki barasitaka na ibe ni valagi a luaca o watiqu. Ni oti tale e vica na macawa, a vakaisuwai mai e dua na qase ni i vavakoso, a kauta vata tu mai kei koya na nona i yaya ni cakacaka, mai kaya sara, ‘Au kila tiko ni dua na ka e dodonu me vakavinakataki. Na cava beka?’ E luluvu sara ga na lomaqu niu vakasamataka na nona mai vakavinakataka na noqu katuba sa ca tu na kena idi, kei na dua tale na cakacaka vakalivaliva!”—Vakatauvatana Jemesa 1:27.

Mo dau dolava na nomu vale: “Ni kakua ni guilecava mo ni dau dolava na nomuni vale vei ira na vulagi,” e tukuna vei keda na i Vola Tabu. (Iperiu 13:2, VV) Vakabibi oqo vei ira era lolosi tiko. Me kua ni tukuni wale ga, “qai gade yani,” e vinaka me lokuci sara ga na siga kei na gauna. Ke ra mani vakadarodaro, kua ni nanuma me sa rauta e kea. Veisureti tiko ga. De ra vakuakua baleta ni ra rivarivabitaka de ra na laki  tabaka tu na tagi ena matadra na so tale. Se na ca beka na lomadra ni ra vakasamataka ni se sega ni kena gauna vei ira me ra dau lakova na kana vata kei na veilasamaki. Nanumi koya na marama yalovinaka o Litia e talanoataki tu ena i Vola Tabu. Ni sa sureti o Luke me lako ki na nona vale, sa qai kaya, “A sa cikevi keitou sara ko koya.”—Cakacaka 16:15.

Dau yalovosovoso, dau veinanumi: Mo kua ni kidacala ena ka era na rairai tukuna vei iko o ira era lolosi tiko. Nanuma tiko ni na rairai curumi ira tu na yalokatakata kei na loma ca. Ke ra sa mani vosavosa vei iko, sa na gadrevi dina vei iko na rai vakayalomatua kei na yalovosovoso mo kua kina ni sauma lesu. Na i Vola Tabu e tukuna vei keda, “Mo dou qai vakaisulu . . . e na yalo dauloloma, e na yalovinaka, e na yalomalumalumu, e na yalomalua, e na dauvosota vakadede.”—Kolosa 3:12, 13.

Volavola: E dua na ka e sega ni dau raici tu vakabibi, oya na yaga ni i vola se card eda vakaraitaka kina vei ira na weka ni mate na noda duavata kei ira ena lolosi. Na cava na kena vinaka? E sauma o Cindy, a leqa na tinana ena kenisa: “E dua na i vola vinaka a vola mai vei au e dua na noqu i tokani. E vukei au dina oya baleta ni rawa meu wilika vaka vica vata.” Na i vola se card ni veivakauqeti vaka oya e rawa ni volai “ena vosa e vica walega,” ia me vu mai lomamu. (Iperiu 13:22) O rawa ni vakaraitaka kina na nomu kauwai, se vola e dua na ka o nanumi koya vakabibi kina sa mate, se o rawa ni vakaraitaka kina ni o vuli mai na so na ka o a raica vua.

Masu vata kei ira: Kua ni raica vakamamada na yaga ni nomu dau masu kei ira era lolosi tiko, se mo masulaki ira. E kaya na i Vola Tabu: “Sa yaga vakalevu na nona masu gumatua na tamata yalododonu.” (Jemesa 5:16) Me vaka beka oqo, ena nodra rogoci iko ni o masulaki ira, sa na rawa ni vakalomavinakataki ira oya ena nodra na rairai beitaki ira tu ena vuku ni leqa e yaco.—Vakatauvatana Jemesa 5:13-15.

Kua ni vakayawaki iko baleta ni o sega ni kila na ka mo tukuna, se cakava: Eda na dau kaya lo beka e lomada, ‘Au kila ni ra vinakata me ra se kua soti ni vakasosataki.’ De rairai vuna dina ga eda vakayawaki ira tiko kina baleta ni da rivarivabi de lakolako e da na laki tukuna se cakava e dua na ka ena vakavuna na nodra rarawa. Ia na ka ga e sa na qai galili vakalevu kina o koya e lolosi tiko, me qai kuria ga na mosi oya, na nodra vakayawaki ira na nona i tokani, o ira na wekana vakayago, kei ira na wekana vakayalo. Nanuma tiko ni i vakaraitaki uasivi duadua ni noda yalololoma na kena eda vakaraitaka ena vosa rawarawa ga kei na ka lalai ga eda cakava. (Efeso 4:32) Na nomu basika mada ga yani e rawa ni vakauqeti koya. (Vakatauvatana Cakacaka 28:15.) E kaya o Teresea, ena nona nanuma lesu na siga a mate kina na luvena yalewa: “Ena loma tiko ga ni dua na aua, ra sa osota mai na rumu eda dau wawa kina e valenibula o ira na neirau i tokani; eratou tiko tale ga o iratou kece na qase kei na dui watidratou. E so vei ira na yalewa, a tu vakaca tu na drauniuludra ni se wavivi tu ena rola ni drauniulu, e so era se vakaisuwai tu ga ni cakacaka. Era a biuta tu ga yani na ka era cakava tiko, ra qai lako mai. E levu vei ira oya era tukuna vei keirau ni ra sega sara ga ni kila na cava me ra tukuna, ia a bibi ga vei keirau na nodra basika yani oya.”

Kua ni tarova nodra via tagi: Eda na via kaya beka vua e dua, ‘Raica, kua ni tagi.’ Ia ena rairai vinaka cake vua me tagi. Ena nona nanuma lesu na mate i watina, a kaya kina o Katherine: “E noqu nanuma ni vinaka cake me ra vakalaivi ga na lolosi tiko me ra tagi.” E vinaka mo kua ni tukuna vei ira tale e so me ra kua ni tagi. Me kua tale ga ni tiko vei iko na rai ni na vinaka cake mo kua ni tagi, baleta ni na sega ni laki tagi kina o ira era lolosi tiko. E kaya ga na i Vola Tabu ni dodonu mo “tagi vata kei ira era sa tagi.”—Roma 12:15.

 Kua ni via laki tukuna vei ira me ra biuta laivi na i sulu se i yaya tale e so i koya sa mate, vakavo ga ke ra sa tu vakarau kina: Eda na rairai nanuma ni na vinaka cake vei ira me ra biuta tani na i yaya e so i koya sa mate baleta ni na vakamosi yalo na kena raici tiko ga. Ia, ena i tuvaki oqo, ena sega beka ni yaga na nanuma oqo. De na vinaka cake vua e lolosi tiko me kua so ni vakatotolotaka na nona via guilecavi koya sa mate. Vakacava mada na i talanoa me baleti Jekope ena i Vola Tabu, ni sa mai lasutaki vua ni vakamatei Josefa e dua na manumanu kila. Ni sa soli vei Jekope na i sulu i Josefa e lomoci tu ena dra, sa qai “tagicaka na luvena [me] bogi vuqa. A ratou sa ia kece na luvena tagane kei na luvena yalewa kecega, me vakacegui koya; a sa bese ni vakacegui.”—Vakatekivu 37:31-35.

Kua ni tukuna, ‘E rawa ni dua tale na luvemu’: “Au sega sara ga ni taleitaka na nodra tukuna vei au e so ni rawa ni dua tale na luvequ,” e kaya e dua na tina a mate na luvena. Vua na i tubutubu e lolosi tiko,  ena vaka sara ga ni dua e ‘suaki koya ena i seleiwau,’ ni tukuni vua ni rawa ni dua tale na luvena, dina ga ni sega ni a nakiti me vaka kina na kena tauci na vosa. (Vosa Vakaibalebale 12:18) E sega ni dua na gone e sosomitaka rawa e dua tale. Ena vuku ni cava? Baleta ni rau na sega vakadua ni tautauvata.

Kua ni nanuma ni vinaka cake mo kua ni cavuti koya sa mate: E kaya e dua na tina: “E vuqa era sega sara ga ni via cavuta na yaca i Jimmy, na luvequ, se me ra talanoataki koya. E bau mosi toka vei au oya.” E sega gona ni tukuni mo laki veisautaka sara na ka e veivosakitaki tiko baleta wale ga ni sa cavuti mai na yaca i koya sa mate. Tarogi koya e lolosi tiko, se via talanoataki koya na wekana lomani vei iko. (Vakatauvatana Jope 1:18, 19 kei na 10:1.) E so era lolosi tu era dau taleitaka me ra rogoca ni ra talanoataka na nodra i tokani e so na i tovo guiguilecavi dredre i koya sa mate.—Vakatauvatana Cakacaka 9:36-39.

Kua ni dau totolo sara ni kaya, ‘E vinaka ga ni sa vakacegu o koya’: Ena sega so sara ni ‘veivakacegui vei ira era sa yalolailai,’ ena vuku ni nodra lolosi tiko, na nomu saga mo bau cavuta mada ga e so na vosa rogo vinaka me baleti koya sa mate. (1 Cesalonaika 5:14) E kaya e dua na goneyalewa ena nona nanuma lesu na mate i tinana: “Era kaya e so, ‘Sa qai oti na nona rarawa’ se, ‘Sa vinaka mada ga ni sa qai vakacegu.’ Ia au a sega ni via rogoca oya.” Na vosa vaka oya e vaka me tukuni tiko kina vei ira na bula tiko me ra kua so ni rarawa vakabibi, se ni sega sara ni bibi na leqa oya. Ia era na rairai rarawa dina baleta ni ra sa rui vakila sara ga na bibi ni nona sa takali na wekadra lomani oya.

Ena sega beka ni vinaka mo kaya, ‘Au kila na nomu rarawa’: E vakaevei, o kila dina? Me vaka mada ni mate e dua na gone, o rawa vakacava ni tukuna ni o kila na nona lomararawa na i tubutubu ke se sega mada ga ni yaco vei iko na leqa vata oya? Ia ke sa yaco tale ga vei iko oqori, mo nanuma tiko ni duidui na i vakarau ni lomada. (Vakatauvatana Lele i Jeremaia 1:12.) Ena yasana kadua, ke o raica ni veiganiti, de na yaga na nomu talanoataka se o vosota vakacava na nona mate na wekamu lomani. A vakayaloqaqataki e dua na marama a mate na luvena ni talanoataka vua e dua na marama a leqa tale ga na luvena na nona bula rawa mai na levu ni nona rarawa. E kaya: “Na marama, a mate tale ga na luvena oya, a sega ni tekivutaka na nona i talanoa ena nona kaya, ‘Au kila na nomu rarawa.’ E tukuna vei au na ka a yaco vua qai laiva ga vei au meu semasema na ka a yaco vua kei na ka au na rawa ni namaka me yaco vei au.”

Me rawa ni o vukei koya e lolosi tiko, sa na vinakati me tu vei iko na rai vakayalomatua kei na rai vakayalololoma. Kua ni o waraka me qai mai raici iko o koya. Kua ni kaya wale tu ga, “Ke dua na ka au rawa ni cakava . . . ” Qara ga vakataki iko na “dua na ka” oya, cakava sara.

E vica ga na taro e se vo tiko: Vakacava na i nuinui vaka i Vola Tabu me baleta na veivakaturi? Na cava o rawa ni namaka kina ena vukumu kei koya na wekamu lomani sa mate? Eda na kila vakacava ni dei na i nuinui oya?