1, 2. Taro cava mo na vakasamataka ni o sa vakanadakui lotu lasu? Cava e bibi kina qo?

NA CAVA o na cakava ke o qai kila ni sa vagagai na memudou wainigunu? Sega ni vakabekataki ni o sa na vaqara sara ga e dua na ivurevure ni wai vou mo dou na gunu tale kina. E dina ni o sa na kunea e dua na nomudou ivurevure ni wai savasava, o se lomaleqa tiko ga. De dua sa kakana oti tiko vei kemudou na ca ni wai dou a gunuva!

² E via va qo na ituvaki e rawa ni yacovi keda ena vuku i lotu lasu. E kaya na iVolatabu ni sa vagagai tu o lotu lasu ena ivakavuvuli lasu kei na ivalavala tawasavasava. (2 Korinica 6:17) Oya na vuna e bibi kina mo lako tani mai vei “Papiloni na Ka Levu” na lotu lasu kece e vuravura. (Vakatakila 18:2, 4) O sa cakava qo? Ke vaka kina, sa dua na ka totoka. Ia e sega ni veirauti mo tawasei iko ga se mo vola na nomu ivola ni vakacegu vei lotu lasu. E bibi mo na vakasamataka tale ga na tikina qo: ‘Se kabiti au tiko eso na vakabauta e vu mai na lotu lasu?’ Raica mada eso na kena ivakaraitaki.

3. (a) Na cava e kaya na iVolatabu me baleta na vakayagataki ni ivakatakarakara? Cava e dredre kina vei ira eso mera ciqoma na rai ni Kalou? (b) Na cava mo cakava ena veika o taukena era dau vakayagataki ena sokalou lasu?

³ Eso sa dede sara na kena tu vei ira eso na ivakatakarakara, itaba, se veika tale eso e dau vakayagataki ena nodra sokalou. Vakacava o iko? De dua ena ka vou vei iko mo masu vua na Kalou o qai sega ni vakayagataka e dua na ivakatakarakara. Eso vei ira na ivakatakarakara qori era sa tiki ni nomu bula, era sa nomu iyau vakamareqeti. Ia e vakaraitaka vakamatata na iVolatabu ni dodonu me lewa ga mai na Kalou na sala meda qaravi koya kina, qai sega ni vinakata o koya meda vakayagataka na ivakatakarakara. (Wilika Lako Yani 20:4, 5; Same 115:4-8; Aisea 42:8; 1 Joni 5:21) O rawa ni tutaka na sokalou dina ena nomu vakarusa na veika o taukena e dau vakayagataki ena sokalou lasu. E dodonu mo raica na veika qo me vakataki Jiova—ni “sevaka” o koya.—Vakarua 27:15.

4. (a) Eda kila vakacava ni tawayaga na noda saga meda vakalomavinakataki ira na wekada sa mate? (b) Na cava e vakaroti ira kina na Isireli o Jiova mera kua ni vakaitavi ena veimataqali vakacuru kece ga?

⁴ Levu na lotu lasu era dau vakalomavinakataki ira na  wekadra sa mate. Ni bera nira vulica na iVolatabu eso na lewenilotu, era vakabauta tu nira bula voli na yalo ena dua tale na vuravura tawarairai, qai rawa nira vakaleqai ira na bula tiko. De dua o dau oga vakalevu ena nomu saga mo vakamarautaki ira na wekamu sa mate. Ia me vaka o sa vulica ena Wase 6 ni ivola qo, o ira na mate era sega ni lai bula tale tiko ena dua na vanua. O koya gona, ena sega wale ga ni yaga na noda saga meda veitaratara kei ira. Ke mani dua na itukutuku e rairai lako mai vei ira na wekada era sa mate, e dodonu meda nanuma tiko ni itukutuku qori era vakavuna na timoni. Oya na vuna e vakaroti ira kina na Isireli o Jiova mera kua ni saga mera veitaratara kei ira na mate se vakaitavi ena veimataqali vakacuru kece ga.—Wilika Vakarua 18:10-12.

5. Na cava mo cakava ke sa tiki tu mai ni nomu bula na vakayagataki ni ivakatakarakara kei na nodra vakalomavinakataki na mate?

⁵ Na cava mo cakava ke sa tiki tu mai ni nomu bula na vakayagataki ni ivakatakarakara ena sokalou, kei na nodra vakalomavinakataki na mate? Wilika qai vakasamataka na veitikinivolatabu era vakamacalataka na rai ni Kalou me baleta na veika qo. Dau masuti Jiova e veisiga me vukei iko ena nomu saga mo tutaka tiko ga na sokalou dina, kei na nomu moica na nomu vakasama me salavata kei na ka e vinakata.—Aisea 55:9.

6, 7. (a) Na cava e dau vakabauti tu me baleta na Kirisimasi? Vakacava era dau soqova qori na imuri i Jisu ena imatai ni senitiuri? (b) O cei ga era dau soqova na siganisucu ena nodra gauna na tisaipeli taumada i Jisu?

⁶ E rawa ni vakadukadukalitaki na nona sokalou e dua ena veika e vauca na olodei kilai levu. Kena ivakaraitaki na Kirisimasi. E dau vakabauti tu ni Kirisimasi e vakananumi kina na sucu i Jisu Karisito, qai voleka ni lotu kece era kaya nira lotu vaKarisito era dau soqova. Ia e sega vakadua ni cavuti nira vakananuma e dua na olodei va qo na tisaipeli i Jisu ena imatai ni senitiuri. E kaya na ivola na Sacred Origins of Profound Things (iTekitekivu ni so na iVakavuvuli Lelevu):  “Ena loma ni ruanadrau na yabaki me tekivu mai na gauna e sucu kina o Karisito, e vica wale sara era kauaitaka mera kila na tikinisiga e sucu kina o Jisu, na iwiliwili levu ga ni kawatamata era sega ni kila na tikinisiga ya, se ra sega ni kauaitaka mera kila.”

⁷ Ke ra kila mada ga na tisaipeli na tikinisiga e sucu kina o Jisu, era na sega ga ni vakananuma na siga ya se vakayacora na kena soqo. Ena vuku ni cava? E kaya na World Book Encyclopedia ni o ira na lotu vaKarisito taumada era raica ni “o ira ga na lotu butobuto era dau vakananuma na siga e sucu kina e dua, ra qai vakayacora na kena soqo.” E rua ga na soqo ni siganisucu e volatukutukutaki ena iVolatabu, na nodrau siganisucu e rua na iliuliu erau sega ni qaravi Jiova. (Vakatekivu 40:20; Marika 6:21) E dau vakayacori tale ga na nodra soqo ni siganisucu na veikalou ni lotu butobuto. Kena ivakaraitaki, ena 24 ni Me, era dau soqova kina na kai Roma na nona siganisucu na nodra kalou yalewa o Diana. Ena siga e tarava, era dau soqova tale kina na siganisucu ni nodra kalou matanisiga, o Apollo. O koya gona, na vakananumi se soqovi ni siganisucu e ivalavala ni lotu butobuto, e sega ni ivalavala ni lotu vaKarisito.

8. Vakamacalataka se rau okati vata vakacava na siganisucu kei na vakasama vakatevoro.

⁸ E tiko e dua tale na vuna era sega kina ni vakananuma na siganisucu i Jisu na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. De dua era kila na nona tisaipeli ni vakananumi ni siganisucu e vu mai na vakasama vakatevoro. Kena ivakaraitaki, e levu na kai Kirisi kei na kai Roma ena gauna makawa era vakabauta ni dau lai tiko e dua na yalo ena gauna kece e sucu kina e dua na gone, na yalo ya ena taqomaka tiko na gone ena vo ni nona bula. E kaya na ivola The Lore of Birthdays (Na iTukutuku Makawa Baleta na Siganisucu): “Na yalo ya erau veivolekati kei na kalou, e vakabauti ni nona siganisucu tale ga na siga e sucu kina na gone ya.” Ena sega sara ga ni vinakata o Jiova me vakananumi o Jisu ena dua na ka e semati vata kei na vakasama vakatevoro. (Aisea 65:11, 12) Ia na cava e vakananumi raraba tu kina nikua na Kirisimasi?

9. E mai digitaki tu vakacava na 25 ni Tiseba me siganisucu i Jisu?

⁹ Ni oti e vica vata na drau na yabaki mai na gauna a bula voli e vuravura o Jisu sa qai tekivu me vakananumi na nona siganisucu ena 25 ni Tiseba. Ia e sega ni sucu o Jisu ena tikinisiga ya, kena irairai ni a sucu ena Okotova. * E qai kau ga mai vei na 25 ni Tiseba? E muri, eso era kaya nira lotu vaKarisito era sa qai “vinakata me vakananumi vata na siga ni sucu i Karisito kei na dua na nodra soqo na kai Roma lotu butobuto, era dau vakananuma kina na ‘siganisucu ni matanisiga qaqa.’” (The New Encyclopædia Britannica) Ena vulaibatabata, ni vaka me gogo na matanisiga, era dau qai soqovata na lotu butobuto mera kerei koya na ivurevure ni rarama kei na katakata qo me lesu mai ena nona ilakolako yawa. Era vakabauta ni 25 ni Tiseba e sa itekitekivu sara ga ni nona lesu mai. Ena nodra saga na iliuliu ni lotu mera vakalotutaki ira na lotu butobuto, era vakayagataka kina nodra soqo makawa ya, ra qai veisautaka me kena irairai ni soqo ni “lotu vaKarisito.” *

10. Na cava era sega ni vakananuma kina na Kirisimasi ena gauna sa oti eso?

¹⁰ Sa kilai raraba ni yavutaki mai na lotu butobuto na Kirisimasi. Ni sega ni yavutaki ena iVolatabu, e dau vakatabui kina na Kirisimasi mai Igiladi kei na veikoloni kei Merika ena ika17 ni senitiuri. Ke dua mada ga e sega ni via lako i cakacaka ena siga ni Kirisimasi, ena totogitaki vakailavo. Sega ni dede sa matau tale na  itovo sa vakanadakui, eso tale na kena ivakarau vovou e kuri kina. Mani yaco tale na Kirisimasi me dua vei ira na olodei e taleitaki vakalevu me yacova mai qo. Ia me vaka ni tauyavu na Kirisimasi ena yavu kei na vakasama kece ni lotu butobuto, o ira era vinakata mera vakamarautaka na Kalou era na sega ni via vakaitavi ena kena soqovi se vakananumi. *

11. Na cava e dau soqovi kina eso na olodei? Cava e dodonu me ka bibi duadua vei keda?

¹¹ Era nanuma eso ni sega ni cala na nodra soqova na olodei me vaka na Kirisimasi, e dina nira sa kila ni tauyavu mai na lotu butobuto. Era kaya nira sega ni lai vakaitavi tiko ena sokalou butobuto nira soqova na olodei va ya. E gauna vinaka ga vei ira mera veivolekati kina vakavuvale. Na cava o nanuma, e dina na rai ya? Ke vaka kina, de dua e vakadredretaka na nomu tutaka na sokalou dina na nomu kauaitaki ratou na lewe ni nomu vuvale, sega ni nomu kauaitaka na lotu lasu. Nanuma tiko ni a tauyavutaka na vuvale o Jiova, qai vinakata mo marautaka na nomu veimaliwai kei ratou na lewe ni nomu vuvale. (Efeso 3:14, 15) Ia e rawa mo vaqaqacotaka nomudou ivau ni veiwekani vakavuvale ena sala e vakadonuya na Kalou. Na cava e dodonu me ka bibi duadua vei keda? E kaya o Paula: “Vakadeitaka tiko ga na ka e vakadonuya na Turaga.”—Efeso 5:10.

12. O na vakatauvatana vakacava na vuna meda cata kina na ivalavala vakavanua se soqo e yavutaki mai na so na vanua tawasavasava?

¹² De dua o nanuma ni sega sara ga ni dua ena gauna qo e lai vakasamataka tiko na tauyavu ni veiolodei ena gauna e vakayacora kina na kena soqo. Vakacava e bibi meda kauaitaka sara na kedra itekitekivu? Io! Vakasamataka mada e dua na kena ivakaraitaki: Kaya mada ke o raica e dua na loli e lutu koto ena salasalaniwai. O na tomika mo gunuva? Sega! E duka na loli ya. Ena kamikamica beka me vaka na loli na veiolodei sa ra tu nikua, ia era “tomiki” mai na vanua dukadukali. Nida tutaka  na sokalou savasava, e dodonu me tiko vei keda na nona rai na parofita o Aisea ni kaya vei ira na qaravi koya dina tiko na Kalou: “Ni kua ni tara na ka e sega ni savasava!”—Aisea 52:11.

13. Na cava eso na ka ni veivakatovolei e rawa ni basika ni o sega ni vakaitavi ena soqo ni veiolodei?

¹³ Rawa ni ka ni veivakatovolei vei iko ena so na gauna na nomu vakatulewataka mo kua ni vakaitavi ena olodei. Me kena ivakaraitaki, era na rairai veinanuyaka eso ena nomu vanua ni cakacaka na vuna o sega kina ni vakaitavi ena so na ka e dau salavata kei na Kirisimasi se na olodei tale eso. Vakacava ke soli vei iko e dua na iloloma ni Kirisimasi? E cala ke o ciqoma? Vakacava ke drau sega ni vakabauta vata kei watimu? Na cava mo cakava mera kua kina ni lomalomani ira na luvemu ena vuku ni nodra sega ni vakaitavi ena soqo ni veiolodei?

14, 15. Na cava o rawa ni cakava ke dua e cavuta vei iko e dua na vosa ni vakanuinui vinaka ena gauna ni dua na olodei, se via soli iloloma vei iko?

¹⁴ E bibi na yalomatua mo rawa ni vakatulewataka kina na ka mo cakava ena dui ituvaki e basika. Ke matau me dau cavuti eso na vosa ni vakanuinui vinaka ena gauna ni olodei, e rawa ni o vakavinavinakataki koya e cavuta vei iko na vosa ya. Ia vakacava ke tukuna na vosa ni vakanuinui vinaka va ya e dua drau sota wasoma se drau cakacaka vata? Ena ituvaki qo, de dua o na via vakamacala vua. E bibi ena gauna va qo na yalomatua. E vakasalataki keda na iVolatabu: “Moni vosa ena yalovinaka ena gauna kece, me vakamasima, moni kila kina na ka moni tukuna vua na tamata yadua.” (Kolosa 4:6) Qarauna sara me kua ni veibeci na itautau ni nomu vosa. Mo maqosa ena nomu vakamacalataka na ka o vakabauta. Vakamatatataka ni o sega ni cata na soli iloloma se na soqo, o sega ga ni dau vakayacora qo ena veiolodei me vaka na Kirisimasi.

¹⁵ Vakacava ke dua e via solia e dua na nomu iloloma? Ena vakatau. De dua ena tukuna vei iko: “Au kila ni o sega ni vakaitavi ena soqo ni olodei. Ia au vinakata ga mo taura na iloloma qo.” De dua o na dikeva ni nomu ciqoma na iloloma  ena ituvaki ya e duidui mai na nomu vakaitavi ena olodei. Ke sega ni kila o koya e via soli iloloma vei iko na nomu vakabauta, o rawa ni tukuna vua ni o sega ni dau vakaitavi ena soqo ni olodei va ya. Qo ena vakarawarawataka nona raica na vuna o ciqoma kina na nona iloloma, ia o na sega ga ni soli iloloma lesu vua ena gauna vata ga ya. Ena sega tale ga ni vinaka meda ciqoma e dua na iloloma ke nona inaki o koya e solia me temaki keda kina meda kua ni dei ena noda vakabauta, se da sa ciqoma ena vuku ni noda vinakata na iyau.

16. O na vakaraitaka vakacava na yalomatua ena ka e vauca na olodei?

¹⁶ Vakacava ke da sega ni vakabauta vata kei ira na lewe ni noda vuvale? Ena vinakati tale ga e ke na yalomatua. E sega ni dodonu mo veibataka na veiolodei se soqo era digia na nomu lewe ni vuvale mera vakananuma. Doka na nodra vakatulewa, me vaka ga na nomu vinakata mera doka na nomu vakatulewa. (Wilika Maciu 7:12.) Qarauna me kua ni dua na ka o cakava mo lai okati kina ena vakananumi ni olodei. Ena dua tale na yasana, mo kua ni yalododonu tale vakasivia mo sa sega kina ni cakava eso na ka e rawa sara ga ni o cakava. Ia mo qarauna tu ga e veigauna me vinaka na nomu lewaeloma ena ka o cakava.—Wilika 1 Timoci 1:18, 19.

17. O na vukei ira vakacava na luvemu mera kua ni lomalomani ira nira raici ira eso tale na gone nira marautaka na veiolodei?

¹⁷ Na cava mo cakava mera kua kina ni lomalomani ira na luvemu nira sega ni vakaitavi ena veiolodei e veisaqasaqa kei na ka e tukuna na iVolatabu? E vakatau vakalevu qo ena veika o vakayacora ena veigauna tale eso ena loma ni yabaki. So na itubutubu e dau tiko eso na gauna mera soli iloloma kina vei ira na luvedra. Dua vei ira na iloloma talei o rawa ni solia vei ira na luvemu, ya nomu gauna kei na nomu veikauaitaki.

18. Ena vukei iko vakacava na soqoni vaKarisito mo tutaka na sokalou dina?

¹⁸ Ke o via vakamarautaka na Kalou, e dodonu mo cata na sokalou lasu, mo qai tutaka na sokalou dina. Na cava ena okati  kina? E kaya na iVolatabu: “Meda dau veinanumi nida veivakauqeti ena loloma kei na caka vinaka, meda kua ni biuta na noda soqoni vata me vaka e nodra ivalavala eso, ia meda veivakayaloqaqataki, vakabibi nida raica ni sa voleka mai na siga.” (Iperiu 10:24, 25) Na soqoni vakarisito e gauna marautaki, o na lai qaravi koya tale ga kina na Kalou ena kena ivakarau e vakadonuya. (Same 22:22; 122:1) Eda dau “veivakayaloqaqataki” vakamataveitacini ena soqoni va qori.—Roma 1:12.

19. Na cava e bibi kina mo tukuna na ka o sa vulica tiko ena iVolatabu?

¹⁹ Dua tale na sala o rawa ni tutaka kina na sokalou dina, ya nomu tukuna na veika o sa vulica mai na iVolatabu kei ira na iVakadinadina i Jiova. Levu era “rarawataka, era vutugutaka” na ka e yaco tu e vuravura nikua. (Isikeli 9:4) De dua o kila eso vei ira qo. Ena vinaka mo vakamacalataka vei ira na ka e yalataka tu na iVolatabu me baleta na veigauna se bera mai. Ni o soqoni tiko kei ira na lotu vaKarisito dina, o tukuna tale ga na veika dina mai na iVolatabu o sa vulica, o na vakila ni sa na seavu ga mai vakamalua na nomu taleitaka mo vakaitavi ena veika e vu mai ena lotu lasu. Kua ni guilecava ni o na marau, o na vakalougatataki tale ga ke o tutaka tiko ga na sokalou dina.—Malakai 3:10.