«تا مرگ ما را از هم جدا سازد»
«تا مرگ ما را از هم جدا سازد»
بسیاری از زنان و مردان در روز ازدواج‌شان با شور و شادی این سخنان را به زبان آورده‌اند. اما در آن زمان فکر نکرده‌اند که روزی مرگ آنان را از یکدیگر جدا سازد. کهولت و پیری، بیماری، تصادفات و اتفاقات سبب می‌شود زندگی عزیزی از دست رود و همسرش با تنهایی و غم و ماتم روبرو گردد. — جامعه ۹:۱۱؛ رومیان ۵:۱۲.
آمار نشان می‌دهد که نزدیک به نیمی از زنان ۶۵ سال به بالا همسر خود را از دست می‌دهند. از آنجایی که تعداد زنان بیوه سه برابر مردان بیوه است بسیاری تصوّر می‌کنند که ماتم و سوگواری برای همسر ازدست‌رفته مختص زنان است. در صورتی که مردان نیز از این ضایعه رنج می‌برند. واقعیت این است که میلیون‌ها نفر این فشار و سختی را متحمّل شده‌اند. آیا شما نیز در چنین شرایطی به سر می‌برید؟
اگر شما در سوگ و فقدان همسر خود هستید چه می‌توانید انجام دهید؟ آیا کتاب مقدّس می‌تواند در راه رویارویی با غم از دست دادن عزیزتان به شما یاری رساند؟ چگونه برخی از زنان و مردان بر فقدان مرگ عزیزشان فائق آمده‌اند؟ ما نمی‌توانیم یک راه حل مشخص را برای همهٔ داغدیده‌گان ارائه دهیم، اما آنان می‌توانند از اصول و پیشنهاداتی کمک گیرند.
با فقدان مرگ همسرمان روبرو شویم
بسیاری گریه و سوگواری را نشانهٔ ضعف می‌دانند و حتی آن را مضر می‌پندارند. دکتر روان‌شناسی به نام جویس بِرادِرز که خود بیوه است گریه کردن را راهی برای تسکین غم و اندوه خواند. در هنگام سوگواری گریستن امری طبیعی است و از غم و اندوه فرد داغدیده می‌کاهد. هیچ گاه از گریه کردن خجالت‌زده و شرمنده نشوید. ابراهیم نمونهٔ خوبی برای ماست که سرگذشت او در کتاب مقدّس ثبت شده است. او ایمانی استوار داشت و از این موهبت برخوردار بود که دوست خدا خوانده شود. اما زمانی که همسر عزیزش سارَه درگذشت، برای او ‹ماتم و گریه کرد.› — پیدایش ۲۳:۲.
طبیعتاً برخی می‌خواهند در چنین شرایطی گاهی تنها باشند. اما به یاد داشته باشید که نباید منزوی و گوشه‌گیر شوید. کتاب مقدّس به ما چنین هشدار می‌دهد: «شخص انزواطلب در پی اهداف خودخواهانهٔ خویش است.» (امثال ۱۸:۱، ترجمهٔ هزارهٔ نو) پس بجای گوشه‌گیری در طلب کمک‌های بستگان و دوستان همدل و مهربان‌تان باشید. جماعت مسیحی نیز بهترین جایی است که می‌توان از مردان باتجربه کمک گرفت. آنان می‌توانند با پندها و کمک‌های خود به شما یاری رسانند. — اِشَعْیا ۳۲:۱، ۲.
برخی به کارت‌ها و نامه‌های تسلیت دوستان و بستگانشان پاسخ داده‌اند و از این راه نیز تسلّی یافته‌اند. شما می‌توانید از خاطرات و لحظات خوب خود با همسرتان در نامهٔ خود یاد کنید. همچنین می‌توانید آلبوم خاطراتی از عکس‌ها، نامه‌ها و یادداشت‌های مربوط به او درست کنید که به غم و اندوه‌تان التیام بخشد.
طبعاً شخصی که به تازگی همسرش را از دست داده سردرگم و حیران است. با وجود این، پرداختن به برنامه‌ها و فعالیت‌های معمول زندگی مفید واقع خواهد شد. برای مثال، اگر برنامه و روال مشخصی برای خوابیدن، بیدار شدن، صرف غذا یا کارهای روزمرهٔ زندگی‌تان داشته‌اید سعی کنید آن را ادامه دهید. برای آخر هفتهٔ خود و روزهای به خصوصی همچون سالگرد ازدواج که فقدان عزیزتان را بیش از هر زمانی حس می‌کنید، از پیش برنامه‌ریزی کنید. از همه مهم‌تر باید به اموری بپردازید که شما را به خدا نزدیک‌تر سازد. — ۱قُرِنتیان ۱۵:۵۸.
زمانی که تحت فشار روحی هستید، تصمیم‌گیری کار آسانی نیست. ممکن است برخی با نیّت و انگیزهٔ نادرست بخواهند از موقعیت‌تان سوءاستفاده کنند. از این رو نباید عجولانه تصمیم بگیرید. برای مثال، خانهٔ خود را به معرض فروش بگذارید، در کاری سرمایه‌گذاری کنید، نقل مکان نمایید یا دوباره ازدواج کنید. در ضرب‌المثلی چنین آمده است: «زیرکی و کوشش، انسان را توانگر می‌کند، اما شتاب‌زدگی باعث فقر می‌شود.» (امثال ۲۱:۵، ترجمهٔ تفسیری) چنین تصمیم‌گیری‌های مهمی را باید به آینده موکول کرد؛ زمانی که شخص آرامش خاطر خود را بازیافته است.
جمع‌آوری وسایل شخصی متوفیٰ برای شخص داغدیده می‌تواند با فشار روحی بسیار همراه باشد، به خصوص اگر آنان مدت طولانی با یکدیگر زندگی کرده باشند. این امر نیز بخشی از سوگواری است. به تعویق انداختن این کار می‌تواند تشویش و نگرانی شخص داغدیده را طولانی سازد. (مزمور ۶:۶) برخی ترجیح می‌دهند که به تنهایی به این کار بپردازند. برخی دیگر مایلند که با یکی از دوستانشان به این کار مشغول شوند و خاطرات‌شان را در حین انجام این کار با او در میان بگذارند. همچنین می‌توانید برای انجام کارهای اداری از یکی از دوستان یا بستگانتان کمک بگیرید. برای مثال، گرفتن گواهی مرگ، مطلع ساختن ادارات دولتی، بانک و مؤسسه‌های مربوط به کارت اعتباری از مرگ همسرتان، تغییر نام در اسناد مِلکی، دریافت حق و حقوق اجتماعی و پرداخت مخارج دوا و درمان.
به یاد داشته باشید که ما در دنیایی فاسد و غیراخلاقی به سر می‌بریم. اکنون که شما تنهایید، تلاش‌هایتان برای دوری از هر ناپاکی در بوتهٔ آزمایش قرار می‌گیرد. در این خصوص سخنان پولُس رسول برای ما نیز یقیناً بیش از هر زمانی مفید است. او گفت: «هر یک از شما باید بداند که چگونه در پاکی و برازندگی، بدن خود را تحت تسلّط نگاه دارد. نباید همانند قوم‌هایی که خدا را نمی‌شناسند، دستخوش امیال شهوانی باشید.» (۱تِسالونیکیان ۴:۴، ۵) بنابراین عاقلانه است که از داستان‌ها، فیلم‌ها و موسیقی عاشقانه و غیراخلاقی دوری کنید.
نکتهٔ مهم دیگر آن است که شما برای التیام درد و اندوه فقدان عزیزتان به زمان نیاز دارید. روزنامهٔ یواِس‌ای تودِی گزارش می‌دهد که بر طبق مطالعات بخش تحقیقات انستیتوی دانشگاه میشیگان، همسر سوگوار و داغدیده حداقل ۱۸ ماه وقت لازم دارد تا دوباره از نظر جسمی و روانی بهبود یابد. پس برای داشتن صبر و تحمّل به خدا دعا کنید تا ثمرهٔ روح مقدّس خدا به شما در این راه قوّت بخشد. (غَلاطیان ۵:۲۲، ۲۳) شاید احساس کنید که غم و اندوه‌تان پایان نمی‌پذیرد، اما به یاد داشته باشید هر روز که بگذرد از وضعیت روحی بهتری برخوردار خواهید شد.
چگونه برخی بر غم و ماتم فائق آمده‌اند؟
خانمی به نام آنا که ۴۰ سال زندگی مشترکش را با شادی گذرانده بود اخیراً همسرش را از دست داد. برای او فقدان همسرش غیرقابل تحمّل بود. او می‌گوید: «وقتی ۱۳ ساله بودم مادرم را از دست دادم، سپس پدرم، دو برادرم و خواهر کوچک‌ترم را. اما در حقیقت فقدان هیچ یک از این عزیزانم به حد فقدان همسرم سخت و دردآور نبود. مرگ او بمانند آن بود که پارهٔ تنم از من جدا شده است و درد و غم آن غیرقابل تحمّل بود.» چه چیز به آنا کمک کرد که بر غم و اندوه خود فائق آید؟ او می‌گوید: «من کتابی حجیم از ای‌میل‌ها و کارت‌هایی که حاوی عبارات سپاسگزاری و قدردانی از تمام خصوصیات خوب همسرم، دَرل بود جمع‌آوری کردم. هر کس نکته‌ای را در مورد او نوشته بود. من اطمینان دارم که یَهُوَه نیز او را به یاد می‌آورد و به زندگی باز می‌گرداند.»
اِسْتَر که ۸۸ سال دارد اظهار داشت که چه چیز به او دلگرمی و قوّت‌قلب داد. او می‌گوید: «پس از ۴۶ سال زندگی مشترک سخت‌ترین مصیبت، تنهایی بود. اما متوجه شدم اگر به یَهُوَه خدا نزدیک بمانم از تنهایی بیرون خواهم آمد. از این رو به برنامه‌های خود ادامه می‌دهم. مثلاً به جلسه می‌روم، پیام کلام خدا را به دیگران می‌رسانم و کتاب مقدّس را می‌خوانم. کمک دیگر این بوده است که خود را منزوی نسازم. من در پی دوستانی هستم که بخواهند به حرف‌هایم گوش دهند. آن‌ها همیشه موضوعی آرامش‌بخش برای گفتن ندارند اما من برای حضورشان در کنارم و گوش کردن به حرف‌هایم بسیار سپاسگزارم.»
روبرت که همسرش را پس از ۴۸ سال زندگی مشترک در اثر بیماری سرطان از دست داد چنین می‌گوید: «از دست دادن همسرم برایم بسیار سخت بود. چرا که ما هم‌صحبت بودیم، با هم تصمیم می‌گرفتیم، از تعطیلات و مسافرت‌هایمان لذّت می‌بردیم و روزانه از تجربیات یکدیگر استفاده می‌کردیم. من باید با تنهایی مبارزه کنم و مصمم هستم که به زندگی ادامه دهم. فعال بودن از نظر جسمی و فکری برایم مفید بوده است. دعا نیز به من دلگرمی فراوان می‌دهد.»
زندگی‌ای پرمفهوم پس از فقدان همسر
اگرچه از دست دادن همسر یکی از تلخ‌ترین تجربیات زندگیست اما پایان زندگی نیست. اگر به جنبه‌های مثبت آن بیندیشیم شاید بتوان فعالیت‌هایی را از نظر گذراند که پیش از آن فرصت کمی برای آن بوده است؛ برای مثال، سرگرمی و سفر. این فعالیت‌ها می‌تواند احساس فقدان عزیزمان را کم سازد. برخی شاید بخواهند در خدمت موعظهٔ مسیحی شرکت فعال‌تری داشته باشند. شادی و رضایت خاطری که از کمک به دیگران حاصل می‌شود حتمی است. چرا که عیسی گفت: «دادن از گرفتن فرخنده‌تر است.» — اَعمال ۲۰:۳۵.
هرگز تصوّر نکنید که دیگر نمی‌توانید شادی و سعادت دوباره را باز یابید. اگر به یَهُوَه خدا روی آورید او از شما مراقبت و مواظبت می‌کند. داود در کتاب مزامیر در خصوص او می‌گوید: ‹[یَهُوَه] حامی بیوه‌زنان است.› (مزمور ۱۴۶:۹، ترجمهٔ هزارهٔ نو) این مایهٔ دلگرمی است که کتاب مقدّس، یَهُوَه را نه تنها ‹پدر رحمت‌ها و خدای بخشندهٔ همهٔ دلگرمی‌ها› می‌خواند بلکه در خصوص او می‌گوید: «دست خویش را باز می‌کنی و آرزوی همهٔ زندگان را سیر می‌نمایی.» (۲قُرِنتیان ۱:۳؛ مزمور ۱۴۵:۱۶) آری، یَهُوَه خدای مهربانمان مایل است و می‌تواند به یاری آنانی که او را حقیقتاً می‌جویند بیاید. باشد که شما هم احساسی همانند قوم اسرائیل داشته باشید که چنین سُراییدند: ‹چشمان خود را به سوی کوه‌ها برمی‌افرازم، که از آنجا اعانت من می‌آید. اعانت من از جانب یَهُوَه است، که آسمان و زمین را آفرید.› — مزمور ۱۲۱:۱، ۲.
[نکتهٔ برجسته‌شده در صفحهٔ ۲۹]
میلیون‌ها نفر با از دست دادن همسرشان با تنهایی و ماتم و اندوه روبرویند. آیا شما نیز در چنین شرایطی به سر می‌برید؟
[کادر در صفحهٔ ۲۹]
در مورد ازدواج مجدّد چه می‌توان گفت؟
کتاب مقدّس نشان می‌دهد که مرگ به پیوند ازدواج پایان می‌دهد. از این رو، همسر متوفیٰ در صورت تمایل می‌تواند دوباره ازدواج کند. (۱قُرِنتیان ۷:۳۹) این تصمیم، تصمیمی شخصی است. اما مهم است که والدین فرزندانشان را از تصمیم خود آگاه سازند. فرزندان نیز باید تا جای ممکن از تصمیم پدر یا مادرشان پشتیبانی کنند. (فیلیپیان ۲:۴) برای نمونه، آندره در ابتدا با ازدواج مجدّد پدرش موافق نبود. او مادرش را خیلی دوست داشت و فکر می‌کرد که همسر جدید پدرش نباید جای خالی مادرش را بگیرد. او می‌گوید: «اما خیلی زود متوجه شدم که پدرم تصمیمی درست گرفته است. ازدواج مجدّد، او را سرحال و شاد کرده بود. پدرم از نو شروع به فعالیت‌هایی کرد که برای مدتی آن‌ها را کنار گذاشته بود، مثلاً به مسافرت می‌رفت. من بسیار خوشحالم که همسر جدیدش از او به خوبی مراقبت می‌کند و به نیازهای جسمی و روحی‌اش رسیدگی می‌نماید.»
[تصویر در صفحهٔ ۲۸، ۲۹]
برای التیام غم و اندوه دعا به خدا برای داشتن صبر و تحمّل و پرداختن به فعالیت‌های مختلف کمک بزرگی است