«Όποιος Προσέχει τον Έλεγχο Είναι Οξυδερκής»

«ΦΕΡΕ την καρδιά σου στη διαπαιδαγώγηση και το αφτί σου στα λόγια της γνώσης», αναφέρει το εδάφιο Παροιμίες 23:12. Όπως χρησιμοποιείται εδώ, η λέξη «διαπαιδαγώγηση», δηλαδή η ηθική εκπαίδευση, περιλαμβάνει τόσο το να διαπαιδαγωγούμε εμείς τον εαυτό μας όσο και το να λαβαίνουμε έλεγχο από άλλους. Τέτοια διαπαιδαγώγηση προϋποθέτει γνώση για το τι είδους διόρθωση χρειάζεται καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο θα δοθεί αυτή. Επομένως, τα «λόγια της γνώσης» από κάποια αξιόπιστη πηγή είναι ουσιώδη για διαπαιδαγώγηση.

Το Γραφικό βιβλίο των Παροιμιών αποτελεί εξαιρετική πηγή σοφών λόγων. Οι παροιμίες που καταγράφονται σε αυτό είναι «για να γνωρίσει ο άνθρωπος σοφία και διαπαιδαγώγηση, . . . να πάρει τη διαπαιδαγώγηση που παρέχει ενόραση, δικαιοσύνη και κρίση και ευθύτητα». (Παροιμίες 1:1-3) Είναι σοφό να “φέρνουμε το αφτί μας” σε αυτές τις παροιμίες. Το 15ο κεφάλαιο των Παροιμιών δίνει ωφέλιμη καθοδηγία για τον έλεγχο του θυμού, τη χρήση της γλώσσας και τη μετάδοση της γνώσης. Ας εξετάσουμε μερικά εδάφια από αυτό το κεφάλαιο.

Τι «Απομακρύνει την Οργή»;

Περιγράφοντας πώς επηρεάζεται ο θυμός ή η οργή από τα λόγια που λέγονται, ο Βασιλιάς Σολομών του αρχαίου Ισραήλ δηλώνει: «Η απάντηση που δίνεται με πραότητα απομακρύνει την οργή, αλλά ο λόγος που προξενεί πόνο διεγείρει θυμό». (Παροιμίες 15:1) Η λέξη “θυμός” χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα ισχυρό συναίσθημα ή αντίδραση εξαιτίας δυσαρέσκειας. Η «οργή» ορίζεται ως «αίσθημα υπερβολικά έντονου θυμού που είναι πολύ δύσκολο να τεθεί υπό έλεγχο». Πώς μπορεί αυτή η παροιμία να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε το θυμό ενός άλλου ατόμου καθώς και να ελέγξουμε το δικό μας;

Τα σκληρά λόγια που προξενούν πόνο μπορούν να κάνουν μια δυσάρεστη κατάσταση ακόμη χειρότερη. Από την άλλη πλευρά, η απάντηση που δίνεται με πραότητα έχει συνήθως καταπραϋντική επίδραση. Ωστόσο, δεν είναι πάντοτε εύκολο να απαντήσει κάποιος με πραότητα σε ένα θυμωμένο άτομο. Κάτι που βοηθάει, όμως, είναι το να προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι προκάλεσε το θυμό του. «Η ενόραση του ανθρώπου ασφαλώς καταστέλλει το θυμό του», λέει η Γραφή, «και είναι ωραίο το να παραβλέπει την παράβαση». (Παροιμίες 19:11) Μήπως κάποιο άτομο έχει θυμώσει επειδή νιώθει ανασφάλεια ή επειδή θέλει να του δείξουν οι άλλοι προσοχή; Ο πραγματικός λόγος ίσως να μην έχει καμία σχέση με αυτό που μπορεί να  είπαμε ή να κάναμε. Όταν κάποιος μας απαντήσει με θυμό στη Χριστιανική διακονία, δεν συμβαίνει άραγε αυτό πολλές φορές επειδή ο οικοδεσπότης είναι παραπληροφορημένος για τις πεποιθήσεις μας ή τυφλωμένος από κάποια παρανόηση; Πρέπει να το πάρουμε προσωπικά και να απαντήσουμε με σκληρότητα; Ακόμη και όταν η αιτία για την οποία θυμώνει κάποιος δεν είναι εμφανής, το να απαντήσουμε με λόγια που προξενούν πόνο θα έδειχνε ότι δεν διαπαιδαγωγούμε τον εαυτό μας. Μια τέτοια αντίδραση πρέπει να αποφεύγεται.

Η συμβουλή να απαντάμε με πραότητα είναι επίσης ανεκτίμητη όσον αφορά τον έλεγχο του δικού μας θυμού. Μπορούμε να εφαρμόζουμε αυτή τη συμβουλή μαθαίνοντας να εκφράζουμε τα αισθήματά μας με τρόπους που δεν προσβάλλουν τον ακροατή. Όσον αφορά τα μέλη της οικογένειάς μας, αντί να μιλάμε με σκληρότητα ή να χρησιμοποιούμε προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, μπορούμε να προσπαθούμε να εκφράζουμε τα αισθήματά μας ήρεμα. Η φραστική επίθεση οδηγεί συνήθως σε ανταπόδοση. Αν περιγράφουμε με ηπιότητα τα αισθήματά μας σε κάποιο άτομο, δεν θα νιώθει ότι είναι κατηγορούμενος και μπορεί να υποκινηθεί να επανορθώσει.

«Η Γλώσσα των Σοφών Κάνει το Καλό»

Το να διαπαιδαγωγούμε τον εαυτό μας θα έχει επίδραση στον τρόπο ομιλίας μας καθώς και στο τι λέμε. «Η γλώσσα των σοφών κάνει το καλό με τη γνώση», λέει ο Σολομών, «αλλά το στόμα των αφρόνων αναβλύζει ανοησία». (Παροιμίες 15:2) Όταν αναπτύσσουμε την επιθυμία να βοηθάμε άλλους και τους μιλάμε για το σκοπό του Θεού και τις θαυμάσιες προμήθειές του, δεν “κάνουμε το καλό με τη γνώση”; Ο άφρονας δεν το κάνει αυτό επειδή στερείται γνώσης.

Προτού δώσει περαιτέρω καθοδηγία για τη χρήση της γλώσσας, ο Σολομών παρουσιάζει μια αντίθεση που υποκινεί σε σκέψεις. «Τα μάτια του Ιεχωβά είναι σε κάθε τόπο, παρατηρώντας κακούς και αγαθούς». (Παροιμίες 15:3) Μπορούμε να χαιρόμαστε για αυτό διότι μας δίνεται η διαβεβαίωση: «Τα μάτια του Ιεχωβά περιτρέχουν όλη τη γη για να δείξει την ισχύ του υπέρ εκείνων που έχουν την καρδιά πλήρη προς αυτόν». (2 Χρονικών 16:9) Ο Θεός γνωρίζει αν κάνουμε το καλό. Παρατηρεί επίσης εκείνους που πράττουν το κακό και τους θεωρεί υπόλογους.

Ο Σολομών τονίζει ακόμη περισσότερο την αξία της γλώσσας που εκφράζεται με ηπιότητα, λέγοντας: «Η ηρεμία της γλώσσας είναι δέντρο ζωής, αλλά η διαστροφή της σημαίνει συντριβή του πνεύματος». (Παροιμίες 15:4) Η έκφραση «δέντρο ζωής» υποδηλώνει θεραπευτικές και θρεπτικές ιδιότητες. (Αποκάλυψη 22:2) Τα ήρεμα λόγια του σοφού ατόμου αναζωογονούν το πνεύμα όσων τα ακούν. Τέτοια λόγια κάνουν έκκληση στις καλές τους ιδιότητες. Αντίθετα, η απατηλή ή διεστραμμένη γλώσσα συντρίβει το πνεύμα των ακροατών.

Δέχονται Διαπαιδαγώγηση και «Σκορπίζουν Γνώση»

«Ο ανόητος δεν σέβεται τη διαπαιδαγώγηση του πατέρα του», συνεχίζει ο σοφός βασιλιάς, «αλλά όποιος προσέχει τον έλεγχο είναι οξυδερκής». (Παροιμίες 15:5) Πώς θα μπορούσε κάποιος να «προσέχει τον έλεγχο» αν δεν του δοθεί πρώτα; Δεν υπονοεί άραγε αυτό το εδάφιο ότι πρέπει να δίνεται διαπαιδαγώγηση για διόρθωση όταν χρειάζεται; Σε μια οικογένεια, είναι ευθύνη των γονέων—ιδιαίτερα του πατέρα—να παρέχουν διαπαιδαγώγηση, και είναι καθήκον των παιδιών να τη δέχονται. (Εφεσίους 6:1-3) Εντούτοις, όλοι οι υπηρέτες του Ιεχωβά λαβαίνουν διαπαιδαγώγηση με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. «Αυτόν που αγαπάει ο Ιεχωβά τον διαπαιδαγωγεί», αναφέρει το εδάφιο Εβραίους 12:6, «μάλιστα, μαστιγώνει όποιον δέχεται ως γιο». Η ανταπόκρισή μας στη διαπαιδαγώγηση αποκαλύπτει αν είμαστε σοφοί ή ανόητοι.

Παρουσιάζοντας άλλη μία αντίθεση, ο Σολομών λέει: «Τα χείλη των σοφών σκορπίζουν γνώση, αλλά η καρδιά των αφρόνων δεν είναι έτσι». (Παροιμίες 15:7) Η μετάδοση γνώσης είναι σαν το σκόρπισμα σπόρων. Στους αρχαίους καιρούς, ο γεωργός δεν έσπερνε όλο το σπόρο του σε ένα και μόνο σημείο. Αντίθετα, σκόρπιζε λίγους σπόρους κάθε φορά σε όλο τον αγρό. Το ίδιο συμβαίνει με τη μετάδοση της γνώσης. Λόγου χάρη, όταν συναντάμε κάποιον στη διακονία, δεν θα ήταν σοφό να πούμε μεμιάς όλα όσα ξέρουμε για τη Γραφή. Απεναντίας, το σοφό άτομο διαπαιδαγωγεί τον εαυτό  του όσον αφορά την ομιλία του. “Σκορπίζει” γνώση καθώς τονίζει σταδιακά μόνο μία Γραφική αλήθεια κάθε φορά και οικοδομεί σε αυτήν, λαβαίνοντας υπόψη την ανταπόκριση του ακροατή του. Το Υπόδειγμά μας, ο Ιησούς Χριστός, το έκανε αυτό όταν μίλησε σε μια Σαμαρείτισσα.—Ιωάννης 4:7-26.

Η μετάδοση γνώσης περιλαμβάνει το να λέμε κάτι διδακτικό και ωφέλιμο. Χρειάζεται σκέψη για να λέμε περιεκτικά και ενθαρρυντικά λόγια. Συνεπώς, «η καρδιά του δικαίου στοχάζεται για να απαντήσει». (Παροιμίες 15:28) Πόσο ζωτικό είναι να μοιάζουν τα λόγια μας με απαλή βροχή που ποτίζει το έδαφος και φέρνει όφελος, και όχι με ανεπιθύμητο χείμαρρο που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά του!

“Άγιοι στη Διαγωγή”

Το να σκορπίζουμε γνώση για τον Ιεχωβά και για το σκοπό του και να του προσφέρουμε «τον καρπό των χειλιών» ως «θυσία αίνου» αποτελεί ασφαλώς πορεία σοφίας. (Εβραίους 13:15) Ωστόσο, για να αποδέχεται ο Ιεχωβά μια τέτοια θυσία, πρέπει να είμαστε “άγιοι σε όλη τη διαγωγή μας”. (1 Πέτρου 1:14-16) Χρησιμοποιώντας δύο παροιμίες που η καθεμιά περιέχει αντιθετικές δηλώσεις, ο Σολομών φέρνει δυναμικά στην προσοχή μας αυτή τη ζωτική αλήθεια, αναφέροντας: «Η θυσία των πονηρών είναι κάτι απεχθές στον Ιεχωβά, αλλά η προσευχή εκείνων που είναι ευθείς του φέρνει ευχαρίστηση. Η οδός του πονηρού είναι κάτι απεχθές στον Ιεχωβά, αλλά εκείνον που επιδιώκει δικαιοσύνη τον αγαπάει».—Παροιμίες 15:8, 9.

Πώς βλέπουν τον έλεγχο όσοι εγκαταλείπουν το δρόμο της ζωής, και τι τους περιμένει; (Ματθαίος 7:13, 14) «Η διαπαιδαγώγηση είναι κάτι κακό για εκείνον που εγκαταλείπει το δρόμο· όποιος μισεί τον έλεγχο θα πεθάνει». (Παροιμίες 15:10) Αντί να δέχονται συμβουλή για διόρθωση από υπεύθυνα άτομα μέσα στη Χριστιανική εκκλησία και να μετανοούν γνήσια, μερικοί που ακολουθούν εσφαλμένη πορεία επιλέγουν να εγκαταλείψουν το δρόμο της δικαιοσύνης. Πόσο ανόητο είναι αυτό! Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, Ν. Λούβαρι-Α. Χαστούπη, αυτή η παροιμία λέει: «Αυστηρά τιμωρία αναμένει τον εγκαταλείποντα την ορθήν οδόν, ο μισών νουθεσίαν θα αποθάνει».

Τι γίνεται αν κάποιος δίνει την εντύπωση ότι δέχεται έλεγχο ενώ στην πραγματικότητα τον μισεί; Και αυτό είναι άσοφο. «Ο Σιεόλ και ο τόπος της καταστροφής είναι μπροστά στον Ιεχωβά», λέει ο βασιλιάς του Ισραήλ. «Πόσο μάλλον οι καρδιές των γιων των ανθρώπων!» (Παροιμίες 15:11) Από συμβολική άποψη, τίποτα δεν θα μπορούσε να βρίσκεται πιο μακριά από τον ζωντανό Θεό από ό,τι ο Σιεόλ, ο τόπος των νεκρών. Εντούτοις, είναι μπροστά του. Ο Θεός γνωρίζει την ταυτότητα και την προσωπικότητα όλων όσων βρίσκονται εκεί και είναι σε θέση να τους αναστήσει. (Ψαλμός 139:8· Ιωάννης 5:28, 29) Πόσο εύκολο είναι για τον Ιεχωβά να γνωρίζει τι βρίσκεται στις καρδιές των  ανθρώπων! «Τα πάντα είναι γυμνά και τελείως εκτεθειμένα στα μάτια εκείνου στον οποίο έχουμε να δώσουμε λογαριασμό», έγραψε ο απόστολος Παύλος. (Εβραίους 4:13) Η προσποίηση μπορεί να ξεγελάσει ανθρώπους αλλά όχι τον Θεό.

Ένα άτομο που απορρίπτει τη διαπαιδαγώγηση, όχι μόνο μισεί τον έλεγχο, αλλά και περιφρονεί εκείνους που τον δίνουν. «Ο χλευαστής δεν αγαπάει αυτόν που τον ελέγχει», λέει ο Σολομών. Αναφέροντας μια παράλληλη σκέψη για να δώσει έμφαση σε αυτή τη δήλωση, προσθέτει: «Δεν θα πάει στους σοφούς». (Παροιμίες 15:12) Πόσο λίγες ελπίδες υπάρχουν να κάνει ένα τέτοιο άτομο ευθείς τους δρόμους του!

Θετική Στάση

Η αναφορά στη λέξη «καρδιά» συνδέει τις επόμενες τρεις παροιμίες του Σολομώντα. Περιγράφοντας την επίδραση που έχουν τα συναισθήματά μας στην όψη μας, ο σοφός βασιλιάς αναφέρει: «Η χαρούμενη καρδιά έχει καλή επίδραση στην όψη, αλλά από τον πόνο της καρδιάς συντρίβεται το πνεύμα».—Παροιμίες 15:13.

Τι μπορεί να προκαλέσει πόνο στην καρδιά; «Η έντονη ανησυχία στην καρδιά του ανθρώπου θα την κάνει να λυγίσει [με λύπη]», δηλώνει η Γραφή. (Παροιμίες 12:25) Πώς μπορούμε να εμποδίσουμε τις αρνητικές πτυχές της ζωής να συντρίψουν το πνεύμα μας; Αντί να σκεφτόμαστε συνεχώς περιστάσεις στις οποίες είναι πιθανό να ασκούμε πολύ μικρό έλεγχο, μπορούμε να στοχαζόμαστε τις πλούσιες πνευματικές ευλογίες που μας δίνει ο Ιεχωβά τώρα καθώς και όσα θα κάνει για εμάς στο μέλλον. Αυτό μας φέρνει πιο κοντά σε εκείνον. Ναι, το να πλησιάσουμε “τον ευτυχισμένο Θεό” θα χαροποιήσει οπωσδήποτε τη λυπημένη καρδιά μας.—1 Τιμόθεο 1:11.

Επιπλέον, το άγγελμα της Γραφής αποτελεί έξοχη πηγή παρηγοριάς και ευχαρίστησης. Ο ψαλμωδός ανακήρυξε ευτυχισμένο τον άνθρωπο του οποίου «η ευχαρίστηση . . . είναι στο νόμο του Ιεχωβά, και το νόμο του διαβάζει χαμηλόφωνα ημέρα και νύχτα». (Ψαλμός 1:1, 2) Ακόμη και όταν νιώθουμε πόνο στην καρδιά, η ανάγνωση της Γραφής και ο στοχασμός γύρω από τα όσα λέει θα μας ενθαρρύνουν. Υπάρχει επίσης η θεόδοτη διακονία μας. Μας δίνεται η διαβεβαίωση ότι «εκείνοι που σπέρνουν με δάκρυα θα θερίσουν με χαρούμενη κραυγή».—Ψαλμός 126:5.

«Η καρδιά που έχει κατανόηση αναζητάει γνώση», λέει ο Σολομών, «αλλά το στόμα των αφρόνων επιδιώκει ανοησία». (Παροιμίες 15:14) Αυτή η παροιμία φέρνει στην προσοχή μας μια χτυπητή αντίθεση ανάμεσα στη συμβουλή του σοφού και στη συμβουλή του ανόητου. Προτού δώσει συμβουλή ένα άτομο του οποίου η καρδιά έχει κατανόηση, αναζητάει γνώση. Ακούει προσεκτικά και αντιλαμβάνεται επαρκώς τα δεδομένα. Ψάχνει στις Γραφές για να εξακριβώσει τους νόμους και τις αρχές που εφαρμόζονται στη συγκεκριμένη κατάσταση. Η συμβουλή του είναι στερεά βασισμένη στο Λόγο του Θεού. Ωστόσο, το ανόητο άτομο δεν ενδιαφέρεται να μάθει τα δεδομένα μιας κατάστασης και ξεστομίζει οτιδήποτε σκεφτεί. Όταν, λοιπόν, επιζητούμε συμβουλή, είναι σοφό να απευθυνόμαστε σε ώριμα άτομα παρά σε εκείνα που τείνουν να μας λένε αυτό που θέλουμε να ακούσουμε. Πόσο καλό είναι που έχουμε «δώρα σε μορφή ανθρώπων» στη Χριστιανική εκκλησία, τα οποία “αναζητούν γνώση” προτού δώσουν συμβουλή!—Εφεσίους 4:8.

Η επόμενη παροιμία αναφέρει ένα υπέροχο όφελος που προκύπτει όταν έχουμε θετική στάση. Ο βασιλιάς του Ισραήλ λέει: «Όλες οι ημέρες του ταλαιπωρημένου είναι κακές· αλλά αυτός που έχει εύθυμη καρδιά κάνει πάντοτε συμπόσιο». (Παροιμίες 15:15) Η ζωή έχει τις ευχάριστες στιγμές και τις συμφορές της, τις χαρές και τα δάκρυα. Αν σκεφτόμαστε μόνο τα αρνητικά πράγματα, η λύπη θα εξουσιάζει τις σκέψεις μας, και όλες οι ημέρες μας θα είναι θλιβερές. Αν, όμως, αφήνουμε να κυριαρχούν στη σκέψη μας οι προσωπικές ευλογίες και η θεόδοτη ελπίδα μας, οι πτυχές της ζωής που προξενούν στενοχώρια θα καταλαμβάνουν δευτερεύουσα θέση και θα νιώθουμε εσωτερική χαρά. Η θετική στάση μάς επιτρέπει να απολαμβάνουμε «πάντοτε συμπόσιο».

Με κάθε τρόπο, λοιπόν, ας προσέχουμε πολύ τη διαπαιδαγώγηση. Είθε να την αφήνουμε να επηρεάζει, όχι μόνο τα αισθήματά μας, τα λόγια μας και τις πράξεις μας, αλλά επίσης τη στάση μας.

[Εικόνα στη σελίδα 13]

«Η απάντηση που δίνεται με πραότητα απομακρύνει την οργή»

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Είναι ευθύνη των γονέων να παρέχουν διαπαιδαγώγηση

[Εικόνα στη σελίδα 15]

«Τα χείλη των σοφών σκορπίζουν γνώση»