Ο Άρης σε Κοντινό Πλάνο

ΤΟΝ Αύγουστο του 2003, ο Άρης βρέθηκε σε απόσταση 56 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας​—πιο κοντά από κάθε άλλη φορά μέσα σε 60.000 χρόνια περίπου. Στην αστρονομική κλίμακα, αυτό σημαίνει ότι ο κόκκινος πλανήτης έφτασε ουσιαστικά στο κατώφλι μας, προς μεγάλη χαρά των παρατηρητών του ουρανού.

Στις αρχές του 2004, αρκετά διαστημόπλοια είχαν φτάσει στον Άρη. Μερικά μελέτησαν τον πλανήτη από το έδαφός του και άλλα ενώ βρίσκονταν σε τροχιά γύρω από αυτόν. Τι έχουμε μάθει από αυτές τις αποστολές σχετικά με το γειτονικό μας πλανήτη;

Τοπογράφηση του Κόκκινου Πλανήτη

Ο δορυφόρος Πλανητικός Τοπογράφος του Άρη (Mars Global Surveyor) έφτασε στον Άρη το 1997. Διαπίστωσε ότι κάποτε υπήρχε εκεί ισχυρό μαγνητικό πεδίο. Ο δορυφόρος χαρτογράφησε επίσης με ακρίβεια τη μορφολογία του εδάφους του Άρη, αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων ότι η απόσταση από το χαμηλότερο σημείο της επιφάνειας του πλανήτη ως το ψηλότερο υπερβαίνει τα 29 χιλιόμετρα, ενώ η αντίστοιχη απόσταση στη γη είναι 19 χιλιόμετρα. a

Το χαμηλότερο σημείο στον Άρη βρίσκεται στην αχανή λεκάνη Ελλάς, η οποία σχηματίστηκε προφανώς από την πρόσκρουση γιγάντιου αστεροειδούς. Το ψηλότερο σημείο είναι η κορυφή του τεράστιου ηφαιστειακού όρους Όλυμπος, με υψόμετρο 21 χιλιόμετρα. Μια κάμερα του Τοπογράφου κατέγραψε επίσης ογκόλιθους που φαίνονταν να έχουν διάμετρο πάνω από 18 μέτρα, μεγάλα μετακινούμενα πεδία με αμμόλοφους, καθώς και πρόσφατα σχηματισμένες αυλακώσεις. Ένα άλλο όργανο έδειξε ότι οι περισσότεροι επιφανειακοί βράχοι είναι ηφαιστειακής προέλευσης.

Μολονότι το Νοέμβριο του 2006 χάθηκε η επικοινωνία με τον Πλανητικό Τοπογράφο του Άρη, τρεις δορυφόροι​—η Αρειανή Οδύσσεια 2001 (Mars Odyssey 2001), ο Άρης Εξπρές (Mars Express) και ο Αναγνωριστικός Δορυφόρος του Άρη (Mars Reconnaissance Orbiter)—​συνέχισαν την παρατήρηση του κόκκινου πλανήτη. b Χρησιμοποιώντας πιο ευαίσθητες κάμερες και ανιχνευτές, εξέτασαν την ατμόσφαιρα του Άρη και το διάστημα που τον περιβάλλει και μάλιστα ανακάλυψαν και χαρτογράφησαν άφθονο πάγο στο βόρειο πόλο του πλανήτη.

Με αυτόν τον πάγο ασχολείται το Αρειανό Διαστημικό Όχημα Φοίνιξ (Phoenix Mars Lander), το οποίο προσεδαφίστηκε χωρίς προβλήματα στον κόκκινο πλανήτη στις 25 Μαΐου 2008. Είναι εξοπλισμένο με πολύ προηγμένα όργανα για την ανάλυση τόσο της ατμόσφαιρας όσο και του μόνιμα παγωμένου εδάφους της πολικής περιοχής. Οι επιστήμονες ελπίζουν να μάθουν αν στο παγωμένο έδαφος υπήρξε ποτέ ζωή σε μικροβιακό επίπεδο. Ωστόσο, η έρευνα για ζωή​—ή τουλάχιστον για συνθήκες ευνοϊκές προς αυτήν—​είχε αρχίσει νωρίτερα.

Τα Εξερευνητικά Οχήματα Σπίριτ και Οπορτιούνιτι

Δύο Οχήματα Εξερεύνησης του Άρη, το Σπίριτ (Spirit) και το Οπορτιούνιτι (Opportunity), έφτασαν στον Άρη τον Ιανουάριο του 2004, όπου προσεδαφίστηκαν σε περιοχές επιλεγμένες βάσει στοιχείων που συλλέχθηκαν σε προηγούμενες αποστολές. Τα εξερευνητικά οχήματα​—καθένα με μέγεθος σχεδόν όσο ένα αυτοκινητάκι αγώνων καρτ—​επιβράδυναν την κάθοδό τους στην ατμόσφαιρα του Άρη με θερμικές ασπίδες, αλεξίπτωτα και πυραύλους. Κατά την προσεδάφιση, αναπήδησαν στην επιφάνεια, κλεισμένα μέσα σε ένα προστατευτικό περίβλημα από αερόσακους, όπως περίπου είχε συμβεί και με το μικρότερο προκάτοχό τους, τον Ιχνηλάτη του Άρη (Mars Pathfinder), το 1997. c

Η έκταση της επιφάνειας του Άρη είναι σχεδόν ίση με την ξηρά της γης, παρέχοντας έτσι στα ρομπότ ένα ευρύ πεδίο για εξερεύνηση. Η τοποθεσία που επιλέχθηκε για το εξερευνητικό όχημα Οπορτιούνιτι ήταν η Μεσημβρινή Πεδιάδα (Meridiani Planum), ένα οροπέδιο με αρχαία στρώματα βράχων που περιέχουν ένα πλούσιο σε σίδηρο ορυκτό, τον αιματίτη. Το Σπίριτ προσεδαφίστηκε στην άλλη πλευρά του Άρη για να εξερευνήσει τον πυθμένα του τεράστιου κρατήρα Γκούσεφ, όπου, κατά την άποψη μερικών ερευνητών, πιθανόν να υπήρχε μια αρχαία λίμνη. Σκοπός της διπλής αποστολής, σύμφωνα  με ένα ενημερωτικό δελτίο της NASA, ήταν «η αξιολόγηση της ιστορίας των περιβαλλοντικών συνθηκών σε τοποθεσίες οι οποίες κάποτε μπορεί να ήταν υγρές και ευνοϊκές για τη ζωή».

«Γεωλόγοι» στον Άρη

Όταν το Σπίριτ έφτασε στον προορισμό του στις 4 Ιανουαρίου 2004, γύρω του υπήρχε ένα έρημο τοπίο με θραύσματα βράχων και ρηχά κυκλικά βυθίσματα. Το όχημα μελέτησε το τοπίο όπως ακριβώς θα έκανε ένας γεωλόγος, παρατηρώντας τα διάφορα είδη εδάφους, βράχων και γεωλογικών σχηματισμών. Οι επιστήμονες που κατηύθυναν το Σπίριτ διαπίστωσαν ότι η περιοχή όπου προσεδαφίστηκε  ήταν γεμάτη ηφαιστειακούς βράχους καθώς και κοιλώματα που προκλήθηκαν από μετεωρίτες. Στη συνέχεια, το Σπίριτ διένυσε 2,6 χιλιόμετρα για να εξερευνήσει μια ομάδα λοφίσκων. Εκεί ανακάλυψε ασυνήθιστους σχηματισμούς βράχων και επίπεδες περιοχές με ομαλές βραχώδεις επιφάνειες πιθανώς ηφαιστειακής προέλευσης.

Στο μεταξύ, στις 25 Ιανουαρίου 2004, έπειτα από ένα ταξίδι 456 εκατομμυρίων χιλιομέτρων, το Οπορτιούνιτι προσεδαφίστηκε με απόκλιση μόλις 25 χιλιομέτρων από το κέντρο του στόχου του. Το προστατευμένο με αερόσακους εξερευνητικό όχημα αναπήδησε στην επίπεδη επιφάνεια της Μεσημβρινής Πεδιάδας και κύλησε κατευθείαν σε έναν μικρό κρατήρα. Κάποιος επιστήμονας παρομοίασε την προσεδάφιση με μια διαπλανητική βολή του γκολφ, όπου το μπαλάκι κατέληξε με την πρώτη στην τρύπα!

Το Οπορτιούνιτι εξερεύνησε διάφορους κρατήρες που περιέχουν στρώματα βράχων μέσα στα οποία υπάρχουν μικρά σφαιρίδια πλούσια σε αιματίτη. Το γκρίζο χρώμα τους δημιουργεί αντίθεση με το κοκκινωπό έδαφος και τους βράχους στο γύρω τοπίο. Σε ορισμένα στρώματα βράχων υπάρχουν ραβδώσεις και σχηματισμοί που μοιάζουν με αποθέσεις άμμου σε τρεχούμενο νερό. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτοί οι σχηματισμοί, σε συνδυασμό με το χλώριο και το βρώμιο που βρέθηκαν στους βράχους, δείχνουν ότι κάποτε υπήρχε εκεί αλμυρό νερό.

Η αποστολή του Φοίνικα έχει φέρει στο φως περισσότερα στοιχεία για την επιφάνεια του Άρη, ιδιαίτερα για την παγωμένη περιοχή του. Ένας βραχίονας έχει ανασκάψει τον πάγο κάτω από την επιφάνεια, τροφοδοτώντας τα δύο «εργαστήρια» του Φοίνικα με δείγματα εδάφους και πάγου για ανάλυση. Ωστόσο, η αποστολή σχεδιάστηκε έτσι ώστε να είναι σχετικά βραχύβια επειδή, όπως εξήγησε το περιοδικό Επιστήμη (Science), λίγους μόλις μήνες μετά την ολοκλήρωση του έργου του διαστημικού οχήματος, ο αρειανός χειμώνας θα «τύλιγε το Φοίνικα σε ένα παχύ στρώμα παγωμένου διοξειδίου του άνθρακα».

Το γεγονός και μόνο ότι οι επιστήμονες μπορούν να εξερευνήσουν άλλους πλανήτες εκατοντάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν οι άνθρωποι εργάζονται μαζί για έναν κοινό σκοπό. Επίσης, τέτοια επιτεύγματα τιμούν την ανθρώπινη επινοητικότητα. Ασφαλώς, η εξερεύνηση του διαστήματος​—στην πραγματικότητα, η επιστήμη ως σύνολο—​είναι εφικτή μόνο χάρη στους συνεπείς και απόλυτα αξιόπιστους φυσικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν. Αυτοί οι νόμοι δεν δημιουργήθηκαν μόνοι τους αλλά θεσπίστηκαν από τον Μεγάλο Αρχιτέκτονα του σύμπαντος, τον Ιεχωβά Θεό.

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 16]

ΥΠΑΡΧΕΙ ΖΩΗ ΣΤΟΝ ΑΡΗ;

Ο Σερ Γουίλιαμ Χέρσελ και ο Πέρσιβαλ Λόουελ, αστρονόμοι του 18ου και του 19ου αιώνα, ισχυρίστηκαν ότι ο κόκκινος πλανήτης έβριθε από νοήμονα ζωή, και η δαρβινική θεωρία της εξέλιξης φαινόταν να υποστηρίζει αυτή την ιδέα. Αλλά όλες εκείνες οι απόψεις έχουν καταρριφθεί. Οι δορυφορικές παρατηρήσεις έχουν αποκαλύψει γυμνό τοπίο και αραιή ατμόσφαιρα αποτελούμενη κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα. Το 1976, πειράματα που έκανε το όχημα Βίκινγκ 1 (Viking 1) δεν ανακάλυψαν ζωή στην επιφάνεια του Άρη. d

Ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να αναζητούν ίχνη ζωής, με πιο πρόσφατη προσπάθεια την αποστολή του Φοίνικα. Με βάση το γεγονός ότι μερικά μικρόβια μπορούν να επιβιώνουν σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες στη γη, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι παρόμοιοι οργανισμοί μπορεί να υπάρχουν και σε ορισμένα μέρη στον Άρη. Το σκάφος Μπιγκλ 2 (Beagle 2), το οποίο μετέφερε ο Άρης Εξπρές, ήταν εξοπλισμένο για να αναζητήσει οργανικές ουσίες στο αρειανό έδαφος, αλλά η προσεδάφιση απέτυχε στα τέλη του 2003. Το επόμενο έτος, οι επιστήμονες ανίχνευσαν ίχνη μεθανίου στην ατμόσφαιρα του Άρη, πυροδοτώντας συζητήσεις για το αν το αέριο ήταν βιολογικής ή ηφαιστειακής προέλευσης.

Μπορεί άραγε να εμφανιστεί ζωή από μόνη της οπουδήποτε στο σύμπαν; Η Γραφή απαντάει: «[Στον Θεό] είναι η πηγή της ζωής». (Ψαλμός 36:9) Ναι, η ζωή μπορεί να προέλθει μόνο από ζωή, και ο αρχικός Ζωοδότης είναι ο Δημιουργός, ο Ιεχωβά Θεός.​—Πράξεις 17:25.

[Υποσημείωση]

[Ευχαριστίες]

NASA/​JPL/​Cornell

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Ο ρομποτικός βραχίονας​—με σαρωτή, ανιχνευτή και κάμερα​—του Αρειανού Διαστημικού Οχήματος Φοίνιξ

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Φωτογραφία σφαιριδίων αιματίτη με χρωματική επεξεργασία

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το σβησμένο ηφαιστειακό όρος Όλυμπος, με υψόμετρο 21 χιλιόμετρα

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Το εξερευνητικό όχημα Σπίριτ τρύπησε και συγχρόνως έτριψε την επιφάνεια αυτού του βράχου

[Ευχαριστίες για την προσφορά των εικόνων στη σελίδα 15]

Top left: NASA/​JPL-Caltech/​University of Arizona/​Texas A&M University; top right: NASA/​JPL/​Malin Space Science Systems; bottom left and right: NASA/​JPL/​Cornell