Συλλογή Βρόχινου Νερού​—Στην Αρχαιότητα και Σήμερα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΝΔΙΑ

ΧΙΛΙΑΔΕΣ χρόνια τώρα το ίδιο νερό ανακυκλώνεται ακολουθώντας το φυσικό πρότυπο​—εξάτμιση από τη στεριά και τη θάλασσα, σχηματισμός σύννεφων και βροχή. Αυτό το ανέξοδο σύστημα προμηθεύει υπεραρκετό νερό για όλους πάνω στη γη. Γιατί, λοιπόν, αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα φοβερά προβλήματα με το νερό; Ποιες εφικτές λύσεις υπάρχουν; Για να λάβουμε απαντήσεις, ας ρίξουμε μια ματιά στην κατάσταση που επικρατεί με το νερό στην Ινδία.

 Η Ινδία, ο πληθυσμός της οποίας ξεπερνάει το ένα δισεκατομμύριο, διαπιστώνει ότι οι υδάτινοι πόροι της έχουν φτάσει σε επικίνδυνα όρια. Από πού προέρχεται το νερό της Ινδίας; Στο μακρινό βορρά, τα ποτάμια τροφοδοτούνται την άνοιξη από τα χιόνια και τους παγετώνες που λιώνουν στα Ιμαλάια Όρη. Αλλά το μεγαλύτερο τμήμα της ινδικής υποηπείρου εξαρτάται από τις ετήσιες βροχές των μουσώνων που διεισδύουν στην ξερή γη, γεμίζουν τα πηγάδια και τις λίμνες και φουσκώνουν τα μεγάλα ποτάμια που διασχίζουν τη χώρα. Οι μουσώνες στην Ινδία είναι απρόβλεπτοι και περιγράφονται ως «ένα από τα πιο αινιγματικά και ασταθή φαινόμενα», το οποίο, «παρ’ όλες τις εξελίξεις στη σύγχρονη τεχνολογία, από δορυφόρους μέχρι πανίσχυρα υπερκομπιούτερ . . . , είναι εκπληκτικά δύσκολο να προβλεφθεί».

Φυσιολογικά, η εποχή των μουσώνων διαρκεί από τρεις μέχρι τέσσερις μήνες, αλλά αντί να πέφτει η βροχή με σταθερό ρυθμό σε όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μεγάλο μέρος της πέφτει σε μικρά διαστήματα με τη μορφή καταρρακτώδους νεροποντής. Ως αποτέλεσμα, τα φράγματα γεμίζουν και το νερό πρέπει να απελευθερωθεί. Οι όχθες των ποταμών ξεχειλίζουν και πλημμυρίζουν αγρούς και σπίτια. Επειδή η σύγχρονη βιομηχανοποίηση και αστικοποίηση έχουν προκαλέσει εκτεταμένη αποδάσωση, δεν υπάρχουν συνήθως αρκετά δέντρα για να συγκρατούν με τις ρίζες τους την πολύτιμη βροχή και να την αφήνουν να διεισδύει σταδιακά στο έδαφος. Έτσι λοιπόν, οι χείμαρροι παρασύρουν το επιφανειακό χώμα, απογυμνώνοντας το έδαφος. Λάσπη συσσωρεύεται σε μεγάλες και μικρές λίμνες, κάνοντάς τες ρηχές με αποτέλεσμα να χωράνε λιγότερο νερό. Ουσιαστικά, μεγάλο μέρος του πολύτιμου βρόχινου νερού χάνεται.

Έπειτα η εποχή των μουσώνων τελειώνει. Όλο τον υπόλοιπο χρόνο, υπάρχει καθημερινά ηλιοφάνεια που φέρνει μερικούς μήνες αφόρητης ζέστης! Το έδαφος ξεραίνεται γρήγορα και οι αγροί στεγνώνουν και αποκτούν ρωγμές. Τα ορμητικά ποτάμια γίνονται ρυάκια μέσα σε πλατιές αμμώδεις κοίτες. Οι καταρράκτες εξαφανίζονται. Τα σκαμμένα πηγάδια ανοίγονται ακόμη πιο βαθιά για να βρεθεί νερό στους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και η στάθμη του νερού υποχωρεί. Όταν δεν πέφτει πολλή βροχή, εμφανίζεται ξηρασία, οι καλλιέργειες καταστρέφονται, τα ζώα πεθαίνουν και οι χωρικοί μετακομίζουν στις πόλεις επιδεινώνοντας τα προβλήματα που έχουν οι πόλεις με το νερό.

Αλλά δεν συνέβαινε πάντοτε αυτό. Τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ινδίας είχαν μάθει ότι ήταν καλύτερα να μην εξαρτώνται αποκλειστικά από τα ποτάμια και τις λίμνες, τα οποία ξεραίνονταν όταν σταματούσαν οι βροχές των μουσώνων. Βρήκαν τρόπους να δεσμεύουν τη βροχή στο μέρος όπου έπεφτε, χρησιμοποιώντας την για τις άμεσες ανάγκες τους και κρατώντας αποθέματα για τον καιρό που θα σταματούσε να βρέχει. Αυτή ήταν η συλλογή βρόχινου νερού.

Η Ανάγκη για Συλλογή Βρόχινου Νερού Σήμερα

Κάποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι, με τη σύγχρονη τεχνολογία και την κατασκευή τεράστιων φραγμάτων, υδατοφρακτών και αρδευτικών καναλιών​—όλα αυτά είναι άφθονα στην Ινδία—​θα υπήρχε ελάχιστο, αν όχι καθόλου, ενδιαφέρον για τα αρχαία συστήματα συγκέντρωσης του νερού. Εξάλλου, οι περισσότερες από αυτές τις μεθόδους έπεσαν σε αχρησία αφότου οι άνθρωποι μπορούσαν να παίρνουν νερό από κάποια βρύση στα σπίτια ή στα χωριά τους. Αλλά υπάρχει λόγος ανησυχίας. Τα μεγάλα έργα για τη διαχείριση του νερού που έγιναν τα περασμένα 50 χρόνια δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του γοργά αυξανόμενου πληθυσμού και στη ραγδαία αλλαγή της κοινωνίας από σχεδόν ολοκληρωτικά αγροτική σε βιομηχανική. Δεν έχει εξοικονομηθεί αρκετό νερό για να σβήσει τη δίψα της χώρας.

 Τώρα, περιβαλλοντολόγοι καθώς και ιθύνοντες που τους απασχολεί το ζήτημα νιώθουν την ανάγκη να δώσουν έμφαση στην ατομική πρωτοβουλία σε σχέση με τη διατήρηση του νερού. Η συλλογή βρόχινου νερού προωθείται σε σπίτια, εργοστάσια, σχολεία και οπουδήποτε είναι πρακτική η αποθήκευση νερού σε μικρή κλίμακα. Μάλιστα, σε πολλές πόλεις και πολιτείες είναι υποχρεωτικές οι εγκαταστάσεις συλλογής βρόχινου νερού στα καινούρια κτίρια!

Εκατομμύρια λίτρα βρόχινου νερού πέφτουν σε περιοχές όπου αυτό το νερό δεν διοχετεύεται για αποθήκευση αλλά απλώς εξατμίζεται ή καταλήγει στη θάλασσα. Με τη συλλογή βρόχινου νερού, όμως​—η οποία βασίζεται στην ιδέα της δέσμευσης νερού στο μέρος όπου πέφτει—​το νερό συλλέγεται σε ιδιωτική βάση. Και ανόμοια με το νερό από φράγματα και κανάλια, για το οποίο πρέπει να πληρώσει κάποιος και επομένως αποτελεί ακριβή επιβάρυνση για τους φτωχούς, αυτό το νερό είναι δωρεάν!

Ανάληψη Πρωτοβουλίας

Πολλά άτομα που ανησυχούν, λοιπόν, στην Ινδία λαβαίνουν μέρος στις προσπάθειες διατήρησης του νερού. Ορισμένοι έχουν τιμηθεί διεθνώς με βραβεία, όπως ο Ρατζέντρα Σινγκ, ο οποίος έλαβε το αναγνωρισμένο Βραβείο Μαγκσαϊσάι για την κοινοτική ανάπτυξη το 2001. Μέσω μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης, την οποία είχε ιδρύσει ο ίδιος, ο Σινγκ αποκατέστησε το σχεδόν εξαφανισμένο ποταμό Αραβάρι στην πολιτεία Ρατζαστάν, γεγονός που αποτελεί ευεργέτημα για μια πολιτεία στην οποία υπάρχει το 8 τοις εκατό του πληθυσμού της χώρας και μόνο το 1 τοις εκατό των υδάτινων πόρων της. Σε μια περίοδο 15 χρόνων, η ομάδα του Σινγκ φύτεψε δέντρα και κατασκεύασε 3.500 δεξαμενές​—παραδοσιακά τζόχαντς για συλλογή νερού—​φέρνοντας έτσι ευημερία στους ντόπιους χωρικούς. Και άλλοι επίσης προσπαθούν να εξοικονομούν νερό, περνώντας απαρατήρητοι από τους περισσότερους, αλλά νιώθοντας ικανοποιημένοι με τη σκέψη ότι βοηθούν.

Οι βιομήχανοι διαπιστώνουν τα οφέλη της συλλογής βρόχινου νερού ως συμπλήρωμα της αστικής παροχής νερού. Σε ένα εργοστάσιο στα περίχωρα του Μπάνγκαλορ της νότιας Ινδίας, χρησιμοποιήθηκε ένα απλό, φτηνό σύστημα συλλογής νερού από τη σκεπή. Το βρόχινο νερό, το οποίο πρωτύτερα κατέληγε στον αυτοκινητόδρομο και χανόταν, διοχετεύεται μέσω καναλιών σε μια δεξαμενή χωρητικότητας 42.000 λίτρων. Στη διάρκεια των μουσώνων, συλλέγονται κάθε μέρα 6.000 λίτρα νερό το οποίο υφίσταται επεξεργασία προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τον καθαρισμό των μαγειρικών σκευών και του κυλικείου του εργοστασίου. Δεν χρησιμοποιείται νερό από την αστική παροχή γι’ αυτόν το σκοπό.

“Σταγόνα στον ωκεανό”, μπορεί να πείτε. Αλλά φανταστείτε ότι έχετε έναν τραπεζικό λογαριασμό στον οποίο προστίθενται χρήματα μία φορά το χρόνο. Για τις καθημερινές σας ανάγκες, πρέπει να παίρνετε από το λογαριασμό σας, αλλά σταδιακά παίρνετε περισσότερα από όσα βάζετε. Κάποια μέρα θα βρεθείτε να κάνετε υπερανάληψη. Αν, όμως, για λίγους μήνες το χρόνο εργαστείτε και πάρετε περισσότερα χρήματα από όσα χρειάζεστε ώστε να καλύπτετε τις καθημερινές σας ανάγκες, θα δώσετε μια ευκαιρία στο λογαριασμό σας να ανακάμψει. Εφαρμόστε τώρα αυτή την αρχή στη διατήρηση του νερού. Πολλαπλασιάστε εκατομμύρια φορές τις μικρές ποσότητες που εξοικονομείτε, και τι προκύπτει; Ανεφοδιασμένοι υδάτινοι πόροι, άνοδος της στάθμης του νερού, πλήρωση του υδροφόρου ορίζοντα και ένα υδάτινο απόθεμα το οποίο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όταν ο «μισθός», δηλαδή το νερό που έχετε συλλέξει, εξαντληθεί. Να θυμάστε, το διαθέσιμο νερό είναι περιορισμένο​—δεν μπορείτε να κάνετε υπερανάληψη αν δεν υπάρχει νερό.

Η Μόνιμη Λύση

Ο πλανήτης μας παρέχει γενναιόδωρες προμήθειες στους κατοίκους του. Ωστόσο, με το πέρασμα των αιώνων, η απληστία και η έλλειψη διορατικότητας του ανθρώπου έχουν δημιουργήσει καταστροφικές συνθήκες διαβίωσης για εκατομμύρια κατοίκους της γης. Παρά τις προσπάθειες ειλικρινών ατόμων, είναι σαφές ότι οι άνθρωποι δεν έχουν τη δύναμη να εξαλείψουν πλήρως τα περιβαλλοντικά προβλήματα της γης. Ευτυχώς, ο Δημιουργός της γης έχει υποσχεθεί να “καταστρέψει εκείνους που καταστρέφουν τη γη” και να αποκαταστήσει την ισορροπία του κύκλου του νερού, ώστε “στην έρημο να αναβλύσουν νερά, και χείμαρροι στην έρημη πεδιάδα”. Πράγματι, «το κατάξερο από τη ζέστη έδαφος θα γίνει σαν υγρότοπος καλαμιών, και το διψασμένο έδαφος σαν πηγές νερού». Τι αναζωογονητική συλλογή βρόχινου νερού θα είναι αυτή!​—Αποκάλυψη 11:18· Ησαΐας 35:6, 7.

 [Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 21]

Αναβίωση Αρχαίων Μεθόδων Συλλογής Βρόχινου Νερού

ΝΕΡΟ ΑΠΟ ΣΚΕΠΕΣ: Απλή και ανέξοδη. Οι σκεπές με ελαφρά κλίση οδηγούν το νερό σε υδρορροές, κατόπιν με σωλήνες προς τα κάτω και έπειτα σε ειδικά σχεδιασμένα βαρέλια. Φίλτρα από συρμάτινες σχάρες, άμμο, χαλίκια και άνθρακα καθαρίζουν το νερό. Στη συνέχεια αυτό διοχετεύεται σε υπόγειους ταμιευτήρες ή σε υπέργειες δεξαμενές. Οι δεξαμενές είναι σφραγισμένες προστατεύοντας το νερό από τον αέρα, το φως του ήλιου και την οργανική ύλη. Η επεξεργασία με στυπτηρία μειώνει τη θολότητα και η λευκαντική σκόνη σκοτώνει τα βακτήρια. Αυτό το νερό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλλιέργειες, τουαλέτες με καζανάκι, πλύσιμο ρούχων. Με επιπλέον επεξεργασία μπορεί να γίνει πόσιμο. Το περίσσιο νερό μπορεί να συλλεχθεί σε πηγάδια ή να οδηγηθεί κάτω από την επιφάνεια της γης για να ανανεώσει τη στάθμη του νερού. Είναι η πιο δημοφιλής μέθοδος στις πόλεις.

ΝΟΟΥΛΑΣ: Πέτρινοι τοίχοι που χτίζονται κάθετα σε κάποιο ρεύμα για να φράξουν τη ροή του νερού. Σκιερά δέντρα που είναι φυτεμένα στις πλευρές των νόουλας περιορίζουν την εξάτμιση, και φαρμακευτικά φυτά που τοποθετούνται στις μικρές δεξαμενές καθαρίζουν το νερό.

ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ ΔΙΗΘΗΣΗΣ, ΡΑΠΑΤΣ: Μικρές δεξαμενές που κατασκευάζονται σε αμμώδες ή πετρώδες έδαφος για την αποθήκευση του βρόχινου νερού. Μέρος του νερού χρησιμοποιείται αλλά το υπόλοιπο διηθείται περνώντας στους υδροφόρους ορίζοντες, οι οποίοι ξαναγεμίζουν τα πηγάδια.

ΜΠΑΝΤΑΡΑΣ: Υπόγειες δεξαμενές που κατασκευάζονται για να δεσμεύουν νερό από πηγές και να το διοχετεύουν σε δεξαμενές αποθήκευσης για χρήση στις πόλεις.

ΚΑΝΑΤΣ: Κάθετες σήραγγες σε λοφώδεις περιοχές οι οποίες δεσμεύουν το βρόχινο νερό. Το νερό συλλέγεται σε υπόγειους αγωγούς οι οποίοι το μεταφέρουν μέσω της βαρύτητας μακριά, σε πηγάδια αποθήκευσης.

ΕΝΩΜΕΝΕΣ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ: Το βρόχινο νερό διοχετεύεται μέσω αυλακιών σε δεξαμενές οι οποίες υπερχειλίζουν και το στέλνουν σε μια σειρά από χαμηλότερες δεξαμενές.

[Ευχαριστίες]

Ευγενής παραχώρηση: S. Vishwanath, Rainwater Club, Bangalore, India

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 19]

UN/DPI Φωτογραφία από Evan Schneider

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 20]

UN/DPI Φωτογραφία από Evan Schneider