Το Ταπεινό Αράπικο Φιστίκι και ο Πολύπλευρος Κόσμος Του

Σας αρέσουν τα αράπικα φιστίκια; Αν ναι, δεν είστε καθόλου οι μόνοι. Ένα τεράστιο τμήμα της ανθρώπινης οικογένειας τα απολαμβάνει. Τα δύο πιο πολυπληθή έθνη στη γη​—η Κίνα και η Ινδία​—παράγουν μαζί το 50 και πλέον τοις εκατό της συνολικής παγκόσμιας συγκομιδής.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συλλέγουν δισεκατομμύρια κιλά αράπικα φιστίκια κάθε χρόνο, παράγοντας σχεδόν το 10 τοις εκατό του παγκόσμιου συνόλου. Η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Μαλάουι, η Νιγηρία, η Νότια Αφρική, η Σενεγάλη και το Σουδάν είναι μερικές άλλες κύριες χώρες παραγωγής αράπικων φιστικιών. Πώς έγιναν τόσο δημοφιλή αυτά τα φιστίκια; Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες συστήνεται να τα αποφεύγουμε;

Μακρόχρονη Ιστορία

Το αράπικο φιστίκι πιστεύεται πως κατάγεται από τη Νότια Αμερική. Ένα από τα αρχαιότερα γνωστά τεχνουργήματα που δείχνει την εκτίμηση του ανθρώπου για αυτό είναι κάποιο αγγείο της προκολομβιανής περιόδου το οποίο βρέθηκε στο Περού. Το αγγείο έχει σχήμα αράπικου φιστικιού και είναι επίσης διακοσμημένο με σχέδια που απεικονίζουν τέτοια φιστίκια. Οι Ισπανοί εξερευνητές, οι οποίοι είδαν για πρώτη φορά το αράπικο φιστίκι στη Νότια Αμερική, το έκριναν ως εξαιρετική θρεπτική τροφή για τα ταξίδια τους. Επιστρέφοντας, λοιπόν, έφεραν μερικά φυτά μαζί τους στην Ευρώπη. Οι Ευρωπαίοι το χρησιμοποίησαν και με άλλους τρόπους, ακόμη και ως υποκατάστατο των σπόρων του καφέ.

Αργότερα οι Πορτογάλοι εισήγαγαν το αράπικο φιστίκι στην Αφρική. Εκεί, έγινε γρήγορα αντιληπτό ότι επρόκειτο για μια πολύτιμη πηγή τροφής και ότι μπορούσε να καλλιεργηθεί σε εδάφη τα οποία δεν ήταν αρκετά εύφορα για άλλες καλλιέργειες. Στην πραγματικότητα, οι καλλιέργειες αράπικου φιστικιού εμπλούτιζαν το φτωχό έδαφος προσθέτοντάς του το τόσο αναγκαίο άζωτο. Τελικά, το αράπικο φιστίκι εισάχθηκε από την Αφρική στη Βόρεια Αμερική κατά την περίοδο του δουλεμπορίου.

Τη δεκαετία του 1530, το αράπικο φιστίκι ταξίδεψε στην Ινδία και στο Μακάο με τους Πορτογάλους, καθώς και στις Φιλιππίνες με τους Ισπανούς. Κατόπιν, οι έμποροι το εισήγαγαν από αυτές τις χώρες στην Κίνα. Εκεί έγινε δεκτό ως ένα φυτό που μπορούσε να βοηθήσει το έθνος να αντιμετωπίσει το βάρος της πείνας.

Βοτανολόγοι του 18ου αιώνα μελέτησαν τα αράπικα φιστίκια και συμπέραναν πως θα αποτελούσαν άριστη τροφή για τα γουρούνια. Στις αρχές του 19ου αιώνα, καλλιεργούνταν για εμπορικούς σκοπούς στη Νότια Καρολίνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Στη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφύλιου Πολέμου, ο οποίος άρχισε το 1861, χρησίμευσαν ως τροφή για τους στρατιώτες και των δύο παρατάξεων της σύρραξης.

Ωστόσο, εκείνον τον καιρό πολλοί πίστευαν ότι τα αράπικα φιστίκια ήταν τροφή για τους φτωχούς. Αυτή η άποψη εξηγεί εν μέρει γιατί οι Αμερικανοί αγρότες εκείνης της εποχής δεν τα καλλιεργούσαν εκτεταμένα για ανθρώπινη χρήση. Επιπλέον, πριν την εφεύρεση του ανάλογου μηχανικού εξοπλισμού γύρω στο έτος 1900, η καλλιέργεια αράπικων φιστικιών απαιτούσε πολύ κόπο.

Το 1903 όμως, ο πρωτοπόρος Αμερικανός χημικός γεωργικών προϊόντων Τζορτζ Ουάσινγκτον Κάρβερ είχε ήδη αρχίσει την έρευνά του για νέες χρήσεις του αράπικου φιστικιού. Τελικά ανέπτυξε από αυτό πάνω από 300 προϊόντα, μεταξύ των οποίων αναψυκτικά, καλλυντικά, βαφές, φάρμακα, σαπούνι πλυντηρίου, εντομοκτόνα και τυπογραφικό μελάνι. Ο Κάρβερ σύστησε επίσης στους ντόπιους αγρότες να πάψουν να καλλιεργούν μόνο βαμβάκι, το οποίο εξαντλούσε το χώμα, και να εναλλάσσουν τις καλλιέργειες με αράπικα φιστίκια. Εκείνον τον καιρό, ένα έντομο, ο ανθονόμος, κατέστρεφε τις βαμβακοκαλλιέργειες, πράγμα που έκανε πολλούς  αγρότες να ακολουθήσουν τη συμβουλή του Κάρβερ. Με ποιο αποτέλεσμα; Τα αράπικα φιστίκια είχαν τόση επιτυχία ώστε έγιναν κύρια εμπορική καλλιέργεια στις νότιες Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα, στο Ντόθαν της Αλαμπάμα υπάρχει ένα μνημείο αφιερωμένο στον Κάρβερ. Στη δε πόλη Εντερπράις της Αλαμπάμα έχει ανεγερθεί μάλιστα ένα μνημείο για το έντομο ανθονόμος, εφόσον χάρη στις επιδρομές αυτού του εντόμου υποκινήθηκαν οι αγρότες να καλλιεργήσουν αράπικα φιστίκια.

Καλλιέργεια Αράπικων Φιστικιών

Τα αράπικα φιστίκια δεν είναι κάρυα αλλά οι σπόροι του ομώνυμου φυτού, το οποίο ονομάζεται και αραχίδα. Καθώς το φυτό αναπτύσσεται, παράγει κίτρινα άνθη τα οποία αυτεπικονιάζονται.

Στην άκρη ενός όμοιου με στέλεχος οργάνου που ονομάζεται γυνοφόρος, η γονιμοποιημένη ωοθήκη του φυτού, η οποία περιέχει το έμβρυο, αρχίζει να διεισδύει στο έδαφος. Μέσα στο έδαφος, το έμβρυο αναπτύσσεται παράλληλα προς την επιφάνεια και αρχίζει να ωριμάζει υπόγεια, λαβαίνοντας την πασίγνωστη μορφή του αράπικου φιστικιού. Σε κάθε φυτό μπορεί να υπάρχουν ως και 40 αράπικα φιστίκια.

Τα αράπικα φιστίκια αγαπούν τα θερμά, ηλιόλουστα κλίματα με μέτριες βροχοπτώσεις. Το διάστημα από τη σπορά ως τη συγκομιδή μπορεί να ποικίλλει από 120 ως 160 μέρες, ανάλογα με την ποικιλία του φυτού και τις καιρικές συνθήκες. Για να γίνει η συγκομιδή, οι καλλιεργητές πρέπει να ανασκάψουν πλήρως τα φυτά και τις διακλαδώσεις τους, να τα γυρίσουν ανάποδα και να τα αφήσουν να στεγνώσουν ώστε να μπορούν να αποθηκευτούν χωρίς να σαπίσουν. Σήμερα πολλοί καλλιεργητές χρησιμοποιούν σύγχρονο γεωργικό εξοπλισμό με τη βοήθεια του οποίου ανασκάπτουν τις διακλαδώσεις, τινάζουν από πάνω τους το χώμα και τις αναστρέφουν, όλα μαζί στην ίδια διαδικασία.

Οι Πολλές Χρήσεις του Αράπικου Φιστικιού

Η διατροφική αξία των αράπικων φιστικιών είναι εντυπωσιακή. Τα αράπικα φιστίκια είναι πλούσια σε ίνες, και περιέχουν 13 βιταμίνες και 26 μεταλλικά στοιχεία, πολλά από τα οποία λείπουν από σύγχρονα διαιτολόγια. «Κάθε κιλό αράπικων φιστικιών έχει περισσότερες πρωτεΐνες, μεταλλικά στοιχεία και βιταμίνες από το μοσχαρίσιο συκώτι», λέει Η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα (The Encyclopædia Britannica). Αλλά προσέξτε, εσείς που ενδιαφέρεστε για το βάρος σας!  Τα αράπικα φιστίκια έχουν επίσης «περισσότερο λίπος από τη σαντιγί» και «περισσότερη ενέργεια (θερμίδες) από τη ζάχαρη».

Αυτά τα φιστίκια χρησιμοποιούνται σε πολλές κουζίνες διεθνώς. Η δε ξεχωριστή τους γεύση δεν μένει απαρατήρητη. «Η γεύση του αράπικου φιστικιού είναι τόσο πλούσια και χαρακτηριστική ώστε οποιοδήποτε πιάτο έχει εμπλουτιστεί με αυτό θα έχει παρόμοια γεύση», παρατηρεί η διατροφολόγος-συγγραφέας Άνια φον Μπρέμζεν. «Συνεπώς, θα υπάρχει ομοιότητα στη γεύση μιας ινδονησιακής σάλτσας από αράπικο φιστίκι, μιας δυτικοαφρικανικής σούπας, των κινέζικων ζυμαρικών, ενός περουβιανού φαγητού της κατσαρόλας και ενός σάντουιτς με φιστικοβούτυρο».

Τα αράπικα φιστίκια είναι επίσης αγαπημένο σνακ σε όλο τον κόσμο. Στην Ινδία, λόγου χάρη, αναμειγνύονται με άλλους αποξηραμένους λοβούς και πουλιούνται ως σνακ στους δρόμους. Αξίζει να σημειωθεί ότι το φιστικοβούτυρο, ένα υλικό επάλειψης των σάντουιτς που είναι δημοφιλές σε μερικές χώρες, λέγεται ότι «επινοήθηκε από κάποιον γιατρό στο Σεντ Λούις [ΗΠΑ] γύρω στο 1890 ως μια υγιεινή τροφή για ηλικιωμένους», σύμφωνα με το έντυπο Το Μεγάλο Αμερικανικό Αράπικο Φιστίκι.

Αλλά τα αράπικα φιστίκια χρησιμοποιούνται και με πολλούς άλλους τρόπους εκτός από την άμεση κατανάλωσή τους ως τροφή. Σε όλη την Ασία, είναι μια σημαντική πηγή μαγειρικού λαδιού. Το φιστικέλαιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μαγείρεμα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, και δεν παίρνει τη μυρωδιά των υλικών που μαγειρεύονται.

Στη Βραζιλία, η αραχιδόπιτα, ένα υποπροϊόν του φιστικέλαιου, χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή. Επίσης, προϊόντα του φιστικιού περιέχονται σε πολλά καθημερινά αγαθά.​—Βλέπε επάνω.

Προσοχή​—Αλλεργία στο Αράπικο Φιστίκι!

Τα αράπικα φιστίκια μπορούν να αποθηκευτούν για μεγάλα διαστήματα εκτός ψυγείου. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή. Τα μουχλιασμένα φιστίκια περιέχουν αφλατοξίνη, μια ισχυρή καρκινογόνο ουσία. Επιπλέον, μερικοί άνθρωποι είναι αλλεργικοί σε αυτά. Η αλλεργική αντίδραση «μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα που ποικίλλουν από καταρροή και εξανθήματα μέχρι αναφυλακτικό σοκ το οποίο είναι δυνατόν να οδηγήσει στο θάνατο», αναφέρει το περιοδικό Πρόληψη (Prevention). Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι ολοένα και περισσότερα παιδιά γίνονται αλλεργικά στα αράπικα φιστίκια.

Εάν και οι δύο γονείς ενός παιδιού έχουν άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα ή έκζεμα, το παιδί έχει αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσει αλλεργία στα φιστίκια, αναφέρει το ίδιο περιοδικό.

Το ίδιο ισχύει για τα μωρά των οποίων οι μητέρες έχουν ιστορικό αλλεργιών και για τα μωρά που παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα στη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής τους. «Τέτοιες οικογένειες είναι καλό να αποφεύγουν να δίνουν στα μωρά τους φιστικοβούτυρο μέχρι αυτά να γίνουν τουλάχιστον τριών ετών», λέει ο Δρ Χιου Σάμσον, καθηγητής παιδιατρικής στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς των ΗΠΑ.

Είτε σας αρέσουν τα αράπικα φιστίκια είτε όχι, ίσως ετούτο το άρθρο για τις πολλές χρήσεις τους να αύξησε την εκτίμησή σας για αυτόν τον ταπεινό αλλά πολύ δημοφιλή σπόρο.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 24]

Υποπροϊόντα του Αράπικου Φιστικιού Μπορούν να Βρεθούν σε Πολλά Καθημερινά Αγαθά

• Υλικό τοιχοποιίας

• Τεχνητά κούτσουρα για τζάκι

• Άμμος για γάτες

• Χαρτί

• Απορρυπαντικό

• Αλοιφές

• Γυαλιστικό μετάλλων

• Λευκαντικό

• Μελάνι

• Γράσο για άξονες

• Αφρός ξυρίσματος

• Κρέμα προσώπου

• Σαπούνι

• Λινόλαιο

• Λάστιχο

• Καλλυντικά

• Μπογιές

• Εκρηκτικά

• Σαμπουάν

• Φάρμακα

[Ευχαριστίες]

Πηγή: Το Μεγάλο Αμερικανικό Αράπικο Φιστίκι (The Great American Peanut)

[Διάγραμμα/Εικόνα στη σελίδα 22]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Φύλλα

Γυνοφόρος

Επίπεδο εδάφους |

Ρίζες Αράπικο φιστίκι

[Ευχαριστίες]

Περιοδικό The Peanut Farmer

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Μνημείο αφιερωμένο στον Τζορτζ Ουάσινγκτον Κάρβερ

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ηνωμένες Πολιτείες

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Αφρική

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Ασία

[Ευχαριστίες]

Φωτογραφία FAO/R. Faidutti

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Μερικά σνακ από αράπικο φιστίκι

[Εικόνα στη σελίδα 24]

Το φιστικοβούτυρο είναι δημοφιλής τροφή σε ορισμένες χώρες