Πανίσχυρα Σκάφη Έτοιμα να Βοηθήσουν

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

ΓΛΑΡΟΙ πετούν στον ανέφελο ουρανό. Ο ήλιος καίει. Ο αέρας είναι γεμάτος με το ευχάριστο άρωμα των κόκκων του καφέ. Τελικά οι μπουκαπόρτες κλείνουν με θόρυβο, οι σειρήνες ουρλιάζουν, και το βαρυφορτωμένο εμπορικό σκάφος ξεκινάει σιγά σιγά. Ένα φορτίο με κόκκους καφέ έχει αρχίσει το ταξίδι του για τη Φινλανδία, μια χώρα της οποίας οι κάτοικοι αγαπούν τον καφέ. Ωστόσο, λίγες εβδομάδες αργότερα, στο τσουχτερό κρύο του χειμώνα, το σκάφος που μεταφέρει αυτά τα σακιά με τους κόκκους καφέ κινδυνεύει να κολλήσει στον παχύ πάγο της Βαλτικής Θάλασσας. Τι μπορεί να γίνει; Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας επειδή έρχεται βοήθεια. Στον ορίζοντα εμφανίζεται ένα πανίσχυρο σκάφος​—ένα παγοθραυστικό.

Σπάσιμο του Πάγου

Πολλά από τα εμπορεύματα του κόσμου ταξιδεύουν διά θαλάσσης. Συνήθως δεν παρουσιάζονται προβλήματα. Πώς μπορούν, όμως, τα πλοία να φτάσουν στα λιμάνια όταν η θάλασσα είναι παγωμένη; Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο στην πολυσύχναστη Βαλτική Θάλασσα, η οποία για πολλές χώρες είναι η μόνη δίοδος προς τον ανοιχτό ωκεανό. Λόγου χάρη, όταν ο χειμώνας είναι βαρύς, τα περισσότερα λιμάνια της Φινλανδίας αποκλείονται από τον πάγο, και τα βορειότερα λιμάνια της μπορεί να περικλείονται από πάγο ακόμη και για διάστημα έξι μηνών. Αυτό έχει κοστίσει ανθρώπινες ζωές.

Το 1867, η συγκομιδή στη βόρεια και στην κεντρική Ευρώπη ήταν φτωχή. Καθώς όλες οι υδάτινες δίοδοι προς τη Φινλανδία καλύπτονταν από πάγο μέχρι το Μάιο, δεν υπήρχε τρόπος να περάσουν οι προμήθειες για παροχή βοήθειας παρά μόνο όταν θα έλιωνε ο πάγος. Στο βιβλίο Μέσα από τον Πάγο και το Χιόνι (Through Ice and Snow), ο πλοίαρχος Σέπο Λάουρελ λέει: «Μέχρι τότε, περίπου 110.000 άνθρωποι, δηλαδή πάνω από το πέντε τοις εκατό του πληθυσμού [της Φινλανδίας], είχαν ήδη πεθάνει από την πείνα».

 Ο πάγος παρακωλύει τη διακίνηση των εμπορευμάτων και σε άλλα μέρη. Στη Βόρεια Αμερική αποτελεί συνηθισμένο πρόβλημα στις Μεγάλες Λίμνες, στον ποταμό Σεντ Λόρενς και κατά μήκος των καναδικών ακτών. Οι περιοχές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής είναι ακόμη πιο απροσπέλαστες στη διάρκεια του παγωμένου χειμώνα. Εκεί, το πάχος του πάγου φτάνει κατά μέσο όρο τα δύο με τρία μέτρα.

Πρώτες Προσπάθειες να Ανοιχτούν Δίαυλοι στον Πάγο

Την εποχή των ιστιοφόρων, ο πάγος ήταν ένα σχεδόν ανυπέρβλητο εμπόδιο. Όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα ατμόπλοια με μεταλλικό κύτος, η κατάσταση βελτιώθηκε. Αν το εμπορικό πλοίο ήταν αρκετά δυνατό, μπορούσε να περάσει από το λεπτό πάγο μόνο του. Ωστόσο, αυτά τα πλοία είχαν περιορισμούς, αν και μερικά ήταν ειδικά ενισχυμένα για τον πάγο.

Η ναυπήγηση παγοθραυστικών έδωσε μια λύση. Λέγεται ότι το πρώτο παγοθραυστικό στον κόσμο ήταν το Σίτι Άις Μπόουτ Ι, το οποίο ναυπηγήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1837. Στην Ευρώπη το Άισμπρεχερ ναυπηγήθηκε στο Αμβούργο της Γερμανίας το 1871. Σύντομα η πείρα δίδαξε τι είδους σκάφη ανταποκρίνονταν καλύτερα στον πάγο, και με την αυγή του 20ού αιώνα, είχαν ήδη καθιερωθεί ορισμένα βασικά σχέδια. a

Πλωτοί, Σιδερένιοι Γίγαντες

Πώς είναι όταν παγιδεύεται ένα πλοίο στον πάγο; «Το πλοίο τρέμει σαν να έχει υψηλό πυρετό», περιγράφει ένας ναύτης. Το κύτος ενός παγοθραυστικού πρέπει να αντισταθεί σε πολύ μεγαλύτερη πίεση από ό,τι το  κύτος ενός εμπορικού πλοίου. «Το να συγκρουστείς με ένα στρώμα πάγου είναι σχεδόν το ίδιο σαν να οδηγείς μια βενζινάκατο πάνω στην ακτή», λέει κάποιος που εργάζεται σε παγοθραυστικό. Το πάχος των χαλύβδινων ελασμάτων στην πλώρη μπορεί να ξεπερνάει τα τρία εκατοστά​—στα πολικά παγοθραυστικά μπορεί να φτάνει τα πέντε εκατοστά—​και στο κύριο τμήμα του πλοίου υπάρχουν επιπλέον πλευρά με ειδική ενίσχυση για τον πάγο. Πόσο γερά είναι αυτά τα πλοία; Στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν το παγοθραυστικό Τάρμο χτυπήθηκε από βόμβα, η γέφυρα πλοήγησης και οι περισσότερες καμπίνες καταστράφηκαν, αλλά το κύτος δεν παρουσίασε ούτε μία ρωγμή.

Το σχήμα του κύτους παίζει καθοριστικό ρόλο σε ένα παγοθραυστικό. Στην πραγματικότητα, συνήθως το δυσκολότερο δεν είναι το να σπάσει ο πάγος αλλά το να απομακρυνθούν τα κομμάτια. Πολλά παγοθραυστικά έχουν μια κάπως ρηχή πλώρη που μοιάζει με κουτάλι. Το σκάφος σπάει τον πάγο με τον όγκο του και σπρώχνει τα κομμάτια στα πλάγια και προς τα κάτω. Το σχήμα του κύτους είναι προσεκτικά σχεδιασμένο ώστε να ελαχιστοποιούνται οι τριβές ανάμεσα στο πλοίο και στον πάγο. Επιπρόσθετα, το σκάφος καλύπτεται από ανοξείδωτο χάλυβα ή από πολύ λεία και ανθεκτική εποξική μπογιά.

Από πού παίρνουν ενέργεια αυτοί οι σιδερένιοι γίγαντες; Έχει περάσει η εποχή κατά την οποία ιδρωμένοι άντρες έπρεπε να φτυαρίζουν κάρβουνο για το καμίνι στο μηχανοστάσιο. Τα σύγχρονα παγοθραυστικά έχουν ντίζελ-ηλεκτροκινητήρες, και η ισχύς τους είναι αντίστοιχη με αυτήν των δεξαμενόπλοιων μεσαίου μεγέθους. Προκειμένου να είναι τα παγοθραυστικά εξοπλισμένα για να δρουν σε πολικές περιοχές χωρίς φόβο ότι θα μείνουν από καύσιμα, μερικά παίρνουν ενέργεια από πυρηνικούς αντιδραστήρες.

Μοναδικά Χαρακτηριστικά

Αν μια κωπήλατη λέμβος κολλήσει στη λάσπη, ο κωπηλάτης μπορεί να την ελευθερώσει ταρακουνώντας την πέρα δώθε. Η ίδια αρχή εφαρμόζεται στα παγοθραυστικά. Ωστόσο, στην περίπτωσή τους δεν θα ήταν αρκετό ακόμη και αν έτρεχε όλο το πλήρωμα, που αριθμεί περίπου 30 άτομα, από τη μια πλευρά του πλοίου στην άλλη. Το κούνημα του πλοίου επιτυγχάνεται μέσω ενός ειδικού συστήματος τοιχισμού​—νερό μεταφέρεται μπρος πίσω μεταξύ μιας τεράστιας δεξαμενής νερού στη μια πλευρά του κύτους και μιας άλλης δεξαμενής στην άλλη πλευρά. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, αυτός ο τοιχισμός ολοκληρώνεται μέσα σε μόλις 15 δευτερόλεπτα! Και μόνο η σκέψη μιας τέτοιας ταλάντωσης θα έκανε έναν στεριανό να χλωμιάσει. Φυσικά, οι ναυτικοί δεν έχουν κανένα τέτοιο πρόβλημα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάποιος σκέφτηκε να τοποθετήσει έλικα στην πλώρη. Η κίνηση του έλικα παρήγε ρεύμα νερού το οποίο μείωνε τις τριβές και έσπρωχνε το σπασμένο πάγο στην άκρη. Μερικά σύγχρονα παγοθραυστικά έχουν δύο έλικες στην πρύμνη και έναν ή δύο στην πλώρη. Σε πολλά παγοθραυστικά, όμως, ο έλικας που προεξείχε στην πλώρη έχει αντικατασταθεί από ένα σύστημα αέριων φυσαλίδων. Ακροφύσια που βρίσκονται μέσα στο νερό κατά μήκος του κύτους απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες πεπιεσμένου αέρα στο νερό που βρίσκεται κάτω από τον πάγο, προκαλώντας ισχυρές φυσαλίδες στο νερό, πράγμα που μειώνει τις τριβές.

Μια Ματιά στον Ορίζοντα

Ο ζεστός ήλιος της άνοιξης κατορθώνει αυτό που δεν μπορούν να κάνουν εννέα πανίσχυρα φινλανδικά παγοθραυστικά​—σπάζει τον κλοιό του πάγου γύρω από όλα τα λιμάνια, ακόμη και στα βορειότερα μέρη της χώρας. Τα παγοθραυστικά επιστρέφουν στο λιμάνι τους, και αυτό σημαίνει ότι το πλήρωμα θα περάσει ένα ήσυχο καλοκαίρι. Τα ακριβά, ειδικά σκάφη θα παραμείνουν ακίνητα για μερικούς μήνες επειδή η ιδιαίτερη κατασκευή τους τα κάνει ακατάλληλα για πλοήγηση υπό κανονικές συνθήκες στην ανοιχτή θάλασσα.

Ωστόσο, υπάρχει μια νέα γενιά σκαφών. Αυτά τα παγοθραυστικά πολλαπλών χρήσεων δρουν ως συμβατικά παγοθραυστικά το χειμώνα, αλλά την εποχή που έχουν λιώσει οι πάγοι μπορούν να χρησιμοποιούνται για εργασίες όπως η πόντιση καλωδίων, οι ερευνητικές επιχειρήσεις και η συντήρηση πετρελαιοπηγών που βρίσκονται στα ανοιχτά. Ένα τέτοιο σκάφος, το Μπότνικα, το οποίο ναυπηγήθηκε το 1998 για το Υπουργείο Ναυτιλίας της Φινλανδίας, έχει δύο αζιμουθιακά συστήματα πρόωσης τα οποία στρέφονται 360 μοίρες και έτσι λειτουργούν όχι μόνο ως προωστήρες αλλά επίσης και ως πηδάλια. Τα συστήματα αυτά κάνουν το σκάφος εξαιρετικά ευέλικτο. Αυτό το σχέδιο έχει εφαρμοστεί επίσης σε καινούρια επιβατικά πλοία.

Ως αποτέλεσμα των βελτιωμένων παγοθραυστικών μεθόδων, έχει έρθει στο προσκήνιο μια ιδέα για ένα νέο είδος εμπορικού σκάφους. Όταν κινείται προς τα εμπρός, το νέο σκάφος θα σκίζει τα κύματα με το συνηθισμένο τρόπο. Η πρύμνη, όμως, θα χρησιμοποιείται για να σπάζει τον πάγο. Αυτό το δεξαμενόπλοιο με το «διπλό ρόλο» θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε πολικές περιοχές, όπου συνήθως η βοήθεια από παγοθραυστικά είναι δύσκολο να φτάσει. Το σκάφος θα μπορεί να ανοίγει μόνο του το δίαυλο κινούμενο με την όπισθεν.

Στο μεταξύ, η Φινλανδία χρειάζεται επειγόντως τον καφέ της. Το παγοθραυστικό στο οποίο αναφερθήκαμε στην αρχική παράγραφο αυτού του άρθρου έχει απελευθερώσει το πλοίο που μεταφέρει τον καφέ και τώρα το ρυμουλκεί. Ο πλοίαρχος του παγοθραυστικού ακουμπάει ήρεμος στην κουπαστή. Έπειτα γυρίζει προς τη γέφυρα πλοήγησης. Είναι ώρα για ένα φλιτζάνι ζεστό καφέ.

[Υποσημείωση]

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Το παγοθραυστικό «Ότσο» δημιουργεί έναν δίαυλο

[Ευχαριστίες]

Finnish Maritime Administration

[Εικόνα στη σελίδα 25]

Ατμόπλοιο κολλημένο στον πάγο​—περίπου το 1890

[Ευχαριστίες]

Museovirasto

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το πυρηνοκίνητο «Τάιμιρ»

[Ευχαριστίες]

Kværner Masa-Yards

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Τα παγοθραυστικά πολλαπλών χρήσεων μπορούν επίσης να χρησιμοποιούνται για την πόντιση καλωδίων και αγωγών

[Ευχαριστίες]

Finnish Maritime Administration

[Εικόνα στη σελίδα 26]

Το «Μπότνικα»

[Ευχαριστίες]

Finnish Maritime Administration