Οι Εντυπωσιακές Βραχογραφίες της Βαλ Καμόνικα

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

ΕΔΩ και χιλιετίες δίνουν σιωπηλή μαρτυρία για έναν αρχαίο τρόπο ζωής. Είναι τυποποιημένες μορφές που έχουν χαραχτεί στους βράχους και απεικονίζουν σκηνές κυνηγιού, γεωργίας, πολέμου και λατρείας. Στη γραφική Βαλ (Πεδιάδα) Καμόνικα, στις Άλπεις της βόρειας Ιταλίας, εκατοντάδες χιλιάδες τέτοιες μορφές κοσμούν το βραχώδες τοπίο.

Σήμερα, όταν πέφτουν οι αχνές αχτίδες του πρωινού ήλιου, οι επισκέπτες της Βαλ Καμόνικα μπορούν ακόμη να δουν καθαρά τις εγχάρακτες παραστάσεις. Ποιος όμως τις φιλοτέχνησε, και γιατί;

Οι Αρχαίοι Κάτοικοί Της

Οι αρχαίοι κάτοικοι αυτής της όμορφης πεδιάδας εμφανίζονται για πρώτη φορά στην ιστορία το έτος 16 Π.Κ.Χ., όταν υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους και έχασαν την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, οι εγχάρακτες παραστάσεις της Βαλ Καμόνικα άρχισαν να φιλοτεχνούνται πολλούς αιώνες πριν από την άφιξη των ρωμαϊκών λεγεώνων.

Επιπλέον, μια ανάλυση των αναπαραστάσεών τους​—όπλα, σκεύη, κατοικίδια ζώα και χάρτες χωριών—​οδηγεί τους ειδικούς στο συμπέρασμα ότι οι καλλιτέχνες ανήκαν σε έναν πληθυσμό με πολυσύνθετη οικονομία. Προφανώς επιδίδονταν σε ποικίλες  δραστηριότητες, όπως η μεταλλουργία, η παραγωγή υφασμάτων, η γεωργία, η κτηνοτροφία και το εμπόριο.

Η συντριπτική πλειονότητα των παραστάσεων φιλοτεχνήθηκε την πρώτη χιλιετία Π.Κ.Χ., αν και πολλές είναι αρκετά προγενέστερες. Ο πολιτισμός αυτού του λαού φαίνεται πως βρισκόταν στο απόγειό του ανάμεσα στα έτη 1000 και 800 Π.Κ.Χ. Χιλιάδες παραστάσεις αυτής της περιόδου απεικονίζουν λεπτομέρειες του τρόπου ζωής τους. Δείχνουν ανθρώπους δεμένους μεταξύ τους και άντρες με δόρατα πάνω σε άλογα, πράγμα που υποδηλώνει αιχμαλωσία. Υπάρχουν επίσης αναπαραστάσεις σιδηρουργών, αλόγων που μεταφέρουν φορτία και κάρων, καθώς και κτιρίων στηριγμένων σε κολόνες.

Εμπνέονταν από τα Βουνά

Οι λόγιοι περιγράφουν τους δημιουργούς αυτών των αναπαραστάσεων ως “καλλιτέχνες-ιερείς”, ανθρώπους με θρησκευτικές ή μυστικιστικές επιρροές. Ίσως να είχαν απομονωθεί σε ήσυχα μέρη μακριά από αστικά κέντρα για να σκεφτούν και να στοχαστούν. Σε σχέση με αυτό, ίσως εκείνος ο λαός να εμπνεόταν ιδιαίτερα από δύο τουλάχιστον παράδοξα φυσικά φαινόμενα που παρατηρούνται εδώ μερικές ημέρες κάθε χρόνο.

Την άνοιξη και το φθινόπωρο, ο ήλιος ανατέλλει πίσω από το όρος Πίτσο Μπαντίλε, μια μαγευτική κορυφή που δεσπόζει στην πεδιάδα. Ορισμένες ημέρες πριν από την ανατολή του ήλιου, το φως του ήλιου διαθλάται γύρω από το βουνό, κάνοντας να υψώνεται στον κάτασπρο ουρανό μια τεράστια σκιά περικυκλωμένη από φωτεινές ακτίνες. Αυτό το υποβλητικό θέαμα είναι ακόμη γνωστό ως το «πνεύμα του βουνού». Και όταν ο ήλιος δύει πίσω από μια στενή χαραμάδα στο όρος Κονκαρένα, στην άλλη πλευρά της πεδιάδας, μια εντυπωσιακή ακτίνα φωτός, η οποία φαίνεται σαν να χωρίζει το βουνό στα δύο, υψώνεται στον ουρανό το σούρουπο για να χαθεί μέσα σε λίγα λεπτά. Προφανώς, για τους αρχαίους κατοίκους εκείνης της πεδιάδας, τέτοια ανεξήγητα για την εποχή φαινόμενα έδιναν σε αυτό το μέρος υπερφυσική διάσταση.

Στους πρόποδες του όρους Πίτσο Μπαντίλε και στη γύρω περιοχή συναντούμε πλήθος εγχάρακτων παραστάσεων. Οι παραστάσεις φιλοτεχνήθηκαν με εργαλεία από πέτρα, κέρατα, κόκαλα και ελεφαντόδοντο. Μερικές φορές ο καλλιτέχνης χάραζε ένα περίγραμμα με αιχμηρό εργαλείο. Οι παραστάσεις ποικίλλουν σε βάθος​—άλλοτε είναι απλές αμυχές στην επιφάνεια του βράχου και άλλοτε αυλακιές βάθους τριών εκατοστών περίπου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν επίσης ποικιλία χρωμάτων, αν και δεν είναι πλέον δυνατόν να τα διακρίνει κανείς με γυμνό μάτι.

Εγχάρακτες Παραστάσεις ως Είδος Προσευχής

Ίσως οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής να λάτρευαν τον ήλιο. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα των παραστάσεων​—μια μορφή που προσεύχεται με υψωμένα χέρια μπροστά σε κάποιον δίσκο, πιθανότατα σύμβολο του ήλιου. Αν και ο αρχαιολόγος Αουζίλιο Πριούλι θεωρεί «τη λατρεία του θεού ήλιου» ως την επικρατέστερη, αναφέρεται επίσης και σε «δευτερεύουσες μορφές λατρείας», επισημαίνοντας: «Πομπές, εξευμενιστικοί χοροί, θυσίες, τελετουργικές μάχες και ομαδικές προσευχές ήταν οι πιο συνηθισμένες απεικονίσεις θρησκευτικών πράξεων. Αυτή καθαυτή η εγχάραξη μορφών ήταν είδος προσευχής». Προσευχές, όμως, για ποιο πράγμα;

Σύμφωνα με τον Εμανουέλ Ανάτι, ειδικό στις προϊστορικές βραχογραφίες, η εγχάραξη παραστάσεων «θεωρούνταν μια από τις δραστηριότητες που εξασφάλιζαν την οικονομική και κοινωνική ευημερία της ομάδας καθώς και τη φιλική συνύπαρξη με τις υπερφυσικές δυνάμεις». Προφανώς, οι αρχαίοι κάτοικοι έλπιζαν να αυξήσουν την παραγωγή των αγρών απεικονίζοντας το όργωμα της γης, να βελτιώσουν τα βοσκοτόπια τους περιγράφοντας κτηνοτροφικές σκηνές, να επικρατήσουν έναντι των εχθρών τους αναπαριστώντας σκηνές πολέμου, και ούτω καθεξής.

Η Βαλ Καμόνικα συμπεριλαμβάνεται στους τόπους Παγκόσμιας Κληρονομιάς και προστατεύεται από την Εκπαιδευτική, Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO). Είναι ενδιαφέρον ότι χαραγμένοι και χρωματισμένοι βράχοι υπάρχουν σε τουλάχιστον 120 χώρες​—στην Ασία, στην Αυστραλία, στην Αφρική, στη Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Ευρώπη και σε πολλά νησιά. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόμοια θέματα επαναλαμβάνονται σε βραχογραφίες και σε άλλα μέρη του κόσμου. Αυτές πιστοποιούν τη φυσική επιθυμία που έχει ο άνθρωπος να εκφράζεται και να αποβλέπει σε πνευματικές δυνάμεις πέραν του εαυτού του.

[Εικόνες στη σελίδα 26]

Οι αχτίδες του ήλιου ξεπροβάλλουν μέσα από μια χαραμάδα στο όρος Κονκαρένα

Η Βαλ Καμόνικα είναι τόπος Παγκόσμιας Κληρονομιάς

Παραστάσεις σε βράχους για την εξασφάλιση επιτυχίας στο κυνήγι

Ανθρώπινη μορφή προσεύχεται με υψωμένα χέρια

[Ευχαριστίες]

Όρος Κονκαρένα: Ausilio Priuli, “IL Mondo dei Camuni”· παραστάσεις σε βράχους και ανθρώπινη μορφή: Parco nazionale delle incisioni rupestri: su concessione del Ministero per i Beni e le Attività Culturali. Ogni riproduzione è vietata