Ο Αγαπημένος Τεράστιος Τροχός της Βιέννης

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΙΑ

Η ΓΡΑΦΙΚΗ πόλη της Βιέννης απλώνεται μπροστά, και στο βάθος υψώνονται οι λόφοι του δάσους της Βιέννης. Το σκηνικό είναι τόσο ιδανικό που σχεδόν ακούς στον αέρα τους μελωδικούς ρυθμούς των βαλς του Στράους. Κάποιος νεαρός άντρας έχει επιλέξει σκόπιμα αυτό το μέρος, αλλά τώρα αγωνίζεται να ηρεμήσει την καρδιά του που χτυπάει δυνατά καθώς κάνει πρόταση γάμου στην αγαπημένη του. Βρίσκονται 60 μέτρα πάνω από το έδαφος. Πώς συμβαίνει αυτό; Δεν είναι ο πρώτος και σίγουρα δεν θα είναι ο τελευταίος που επισκέπτεται τον αγαπημένο Ρίζενραντ, ή αλλιώς τεράστιο τροχό, της Βιέννης, για μια τέτοια ειδική περίσταση.

Ο τεράστιος τροχός, ο οποίος βρίσκεται σε ένα μεγάλο πάρκο της Βιέννης που ονομάζεται Πράτερ, είναι το αγαπημένο αξιοθέατο της πόλης για πάνω από 100 χρόνια. “Ξέρεις τη Βιέννη μόνο αν την έχεις δει από τον τεράστιο τροχό”, αναγγέλλει η αναρτημένη πρόσκληση στην είσοδο του αξιοθέατου. Αλλά η ιστορία του​—μακροβιότερη από κάθε άλλου τεράστιου τροχού λούνα παρκ στον κόσμο—​δεν ήταν απαλλαγμένη από δυσκολίες. Πώς κατασκευάστηκε αυτός ο χαλύβδινος κολοσσός; Πώς επιβίωσε από τις θύελλες του χρόνου;

Ο Πρώτος Τροχός Λούνα Παρκ

Για να μάθουμε την ιστορία του τεράστιου τροχού, πρέπει να πάμε πίσω στο 19ο αιώνα και στη Βιομηχανική Επανάσταση. Εκείνη την εποχή προτιμούσαν το χάλυβα ως βιομηχανικό οικοδομικό υλικό. Χαλύβδινες κατασκευές με πρωτότυπα σχέδια έκαναν την εμφάνισή τους σε διάφορες πρωτεύουσες του κόσμου​—το Κρίσταλ Πάλας στο Λονδίνο, από χάλυβα και  γυαλί, το Παλμ Χάουζ στη Βιέννη και ο Πύργος του Άιφελ στο Παρίσι. Ωστόσο, η πόλη με τα πιο αξιοσημείωτα αρχιτεκτονικά έργα αυτού του είδους ήταν το Σικάγο, και εκεί, με αφορμή την Παγκόσμια Έκθεση του 1893, ο Αμερικανός μηχανικός Τζορτζ Φέρις κατασκεύασε τον πρώτο τεράστιο τροχό.

Ο εντυπωσιακός τροχός του Φέρις είχε διάμετρο 76 μέτρα και έφερε 36 βαγόνια, το καθένα από τα οποία μπορούσε να μεταφέρει 40 επιβάτες για να απολαύσουν μια μαγευτική 20λεπτη άποψη του Σικάγο και των περιχώρων του. Για πολλούς επισκέπτες της έκθεσης, ήταν αναντίρρητα το πιο σημαντικό αξιοθέατο. Αλλά τελικά ο τροχός του Σικάγο έχασε την πρωτοτυπία του, και αφού τον μετακίνησαν δύο φορές, το 1906 τον κατέστρεψαν και έγινε παλιοσίδερα. Εντούτοις, η ιδέα ενός τεράστιου τροχού είχε ήδη αρχίσει να εξάπτει τη φαντασία σε άλλα μέρη.

Ο Τεράστιος Τροχός Έρχεται στη Βιέννη

Ο μηχανικός και απόστρατος αξιωματικός του βρετανικού ναυτικού Γουόλτερ Μπάσετ φαίνεται ότι ενθουσιάστηκε πολύ με τον τεράστιο τροχό του Σικάγο. Το 1894 άρχισε να σχεδιάζει έναν μεγάλο τροχό που θα ανεγειρόταν στο Ερλς Κορτ του Λονδίνου, ενώ αργότερα κατασκεύασε και άλλους τροχούς στο Μπλάκπουλ της Αγγλίας και στο Παρίσι. Στο μεταξύ, ένας Βιεννέζος επιχειρηματίας που ασχολούνταν με τον τομέα της ψυχαγωγίας, ο Γκάμπορ Στάινερ, αναζητούσε νέα αξιοθέατα για τη Βιέννη. Κάποια μέρα ένας εκπρόσωπος του Γουόλτερ Μπάσετ πρότεινε στον Στάινερ να συνεργαστούν για να κατασκευάσουν έναν τεράστιο τροχό στη Βιέννη. Οι δύο άντρες κατέληξαν σύντομα σε συμφωνία, και βρέθηκε ένας κατάλληλος χώρος για την υλοποίηση αυτής της νέας ιδέας από την Αγγλία. Πώς θα έπαιρναν, όμως, άδεια κατασκευής;

Όταν ο Στάινερ κατέθεσε τα κατασκευαστικά σχέδιά του στις αρχές της πόλης, ένας αξιωματούχος κοίταξε τα σχέδια, κατόπιν κοίταξε τον Στάινερ και ύστερα ξανακοίταξε τα σχέδια. Έπειτα κούνησε το κεφάλι του και ρώτησε: «Πιστεύεις στ’ αλήθεια, κύριε Εργοδηγέ, ότι μπορείς να βρεις κάποιον που θα σου δώσει άδεια να κατασκευάσεις αυτό το τερατούργημα και θα αναλάβει την ευθύνη για αυτό;» Ο Στάινερ είπε παρακλητικά: «Μα τροχοί σαν αυτόν υπάρχουν στο Λονδίνο και στο Μπλάκπουλ, και λειτουργούν χωρίς προβλήματα!» Ο αξιωματούχος δεν πείστηκε. «Οι Άγγλοι ας κάνουν ό,τι θέλουν», απάντησε, «αλλά εγώ δεν πρόκειται να το ριψοκινδυνέψω». Απτόητος, ο Στάινερ επέμεινε και τελικά πήρε την άδεια κατασκευής.

Η ανέγερση της τεράστιας χαλύβδινης κατασκευής ήταν από μόνη της εντυπωσιακή. Περίεργοι περαστικοί συγκεντρώνονταν καθημερινά στο χώρο ανέγερσης και αντάλλασσαν απόψεις σχετικά με την πρόοδο του έργου. Έπειτα από μόλις οχτώ μήνες, η κατασκευή είχε ολοκληρωθεί. Στις 21 Ιουνίου 1897, η Λαίδη Χόρας Ράμπολντ, σύζυγος του Άγγλου πρέσβη στην Αυλή της Βιέννης, έσφιξε το τελευταίο μπουλόνι. Μερικές μέρες αργότερα, ο τεράστιος τροχός άρχισε να λειτουργεί. Όπως θυμόταν αργότερα ο Στάινερ: «Όλοι ήταν ευχαριστημένοι και τα εκδοτήρια εισιτηρίων κατακλύζονταν από κόσμο».

Τα «Ανεβοκατεβάσματα» του Τεράστιου Τροχού

Ο Αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος, φυσικός κληρονόμος του αυστροουγγρικού στέμματος, χαιρόταν να παρατηρεί την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από το ψηλότερο σημείο του τεράστιου τροχού. Η δολοφονία  του τον Ιούνιο του 1914​—που αποτέλεσε το προοίμιο του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου—​επηρέασε και τον τεράστιο τροχό. Όχι μόνο του στέρησε το διάσημο επισκέπτη, αλλά επίσης τον έκλεισε για το κοινό όταν έγινε στρατιωτικό παρατηρητήριο. Ο τεράστιος τροχός τέθηκε και πάλι σε λειτουργία το Μάιο του 1915. Ωστόσο, εκείνη την εποχή στη χώρα υπήρχε έλλειψη σιδήρου και ο τεράστιος τροχός στεκόταν σε περίβλεπτη θέση σαν να περίμενε να τον αποσυναρμολογήσουν! Ο τροχός πουλήθηκε το 1919 σε έναν έμπορο από την Πράγα, ο οποίος θα τον αποσυναρμολογούσε μέσα σε τρεις μήνες. Εντούτοις, η αποσυναρμολόγηση αυτής της περίπλοκης κατασκευής θα αποδεικνυόταν πιο ακριβή από την ίδια την αξία του σιδήρου της. Έτσι λοιπόν, το ήδη διάσημο αξιοθέατο μόλις που απέφυγε τη “θανατική καταδίκη” και συνέχισε να διασκεδάζει τους θαυμαστές του.

Ο πόλεμος και η κατάρρευση της αυστροουγγρικής μοναρχίας επέφεραν σοβαρές αλλαγές στη Βιέννη. Τη δεκαετία του 1930 η οικονομία χειροτέρεψε και η πολιτική κατάσταση έγινε ασταθής. Ο Στάινερ, ο κάποτε ονομαστός άντρας, έπρεπε να κρύβεται για να σώσει τη ζωή του λόγω της εβραϊκής του καταγωγής. Ωστόσο, το 1939 και το 1940, στον τεράστιο τροχό ανέβηκαν πρωτοφανείς αριθμοί επιβατών. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος είχε ξεσπάσει στο μεταξύ, φαινόταν να οδηγεί τους ανθρώπους σε μια ξέφρενη αναζήτηση απολαύσεων. Αλλά το Σεπτέμβριο του 1944, διαδόθηκαν στην πόλη ανησυχητικά νέα—ο τεράστιος τροχός έπιασε φωτιά! Ένα βραχυκύκλωμα σε κάποιο διπλανό τρενάκι του λούνα παρκ προκάλεσε φωτιά η οποία εξαπλώθηκε στον τεράστιο τροχό, καταστρέφοντας έξι βαγόνια του. Αλλά το χειρότερο δεν είχε έρθει ακόμη.

Τον Απρίλιο του 1945, μέσα στις μαύρες μέρες του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο τροχός έπιασε και πάλι φωτιά. Αυτή τη φορά καταστράφηκαν και τα 30 βαγόνια μαζί με το σύστημα ελέγχου. Το μόνο που απέμεινε ήταν ο καμένος σιδερένιος σκελετός του τροχού. Αλλά ακόμη και αυτό δεν σήμανε το τέλος του. Ενώ οι πολυκατοικίες είχαν ισοπεδωθεί μετά τον πόλεμο, ο τεράστιος τροχός, αν και τώρα είχε απομείνει μόνο ο χαλύβδινος σκελετός του, παρέμενε αγέρωχος. Για άλλη μια φορά διαπιστώθηκε ότι η αποσυναρμολόγησή του θα κόστιζε πολύ. Υπήρχε εναλλακτική λύση;

Ναι! Τον αποκατέστησαν και πάλι, μολονότι για λόγους ασφαλείας αντικαταστάθηκε μόνο κάθε δεύτερο βαγόνι. Από το Μάιο του 1947 μέχρι σήμερα, συνεχίζει να κάνει τους κύκλους του, ανεβοκατεβάζοντας αργά τους γοητευμένους επιβάτες του. Η φήμη του τεράστιου τροχού έχει ξεπεράσει πολύ τα σύνορα της Βιέννης, χάρη σε ταινίες όπως Ο Τρίτος Άνθρωπος, στην οποία ακούγεται το αξέχαστο μουσικό θέμα που παίζεται με τσίτερ.

Ο τεράστιος τροχός της Βιέννης έχει επιβιώσει, ενώ εκείνοι που είχαν ανεγερθεί αρχικά στο Σικάγο, στο Λονδίνο, στο Μπλάκπουλ και στο Παρίσι έχουν γίνει όλοι παλιοσίδερα. Παραμένει μάρτυρας της σφοδρής επιθυμίας που έτρεφε η μεταπολεμική γενιά να ξαναχτίσει το μέλλον της, και έχει γίνει σύμβολο της Βιέννης. Αν ποτέ επισκεφτείτε τη Βιέννη, σίγουρα θα θελήσετε να ανεβείτε στον τεράστιο τροχό. Ενώ θα βρίσκεστε εκεί, ίσως πάρει το μάτι σας κάποιον ηλικιωμένο να λέει στα εγγόνια του πώς προσπαθούσε να ηρεμήσει την καρδιά του που χτυπούσε δυνατά όταν η γιαγιά δέχτηκε να τον παντρευτεί, εκεί πάνω στο ψηλότερο σημείο του τεράστιου τροχού.

[Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 19]

Ο ΡΙΖΕΝΡΑΝΤ (ΤΕΡΑΣΤΙΟΣ ΤΡΟΧΟΣ)

Έτος κατασκευής: 1897

Ύψος: 64,75 μέτρα

Διάμετρος τροχού: 60,96 μέτρα

Βάρος τροχού: 245 τόνοι

Βάρος ολόκληρης της σιδηροκατασκευής: 430 τόνοι

Ταχύτητα: 2,7 χιλιόμετρα την ώρα

[Ευχαριστίες]

Πηγή: The Vienna Giant Ferris Wheel, του Helmut Jahn και Peter Petritsch, 1989, σελίδα 39

[Εικόνα στη σελίδα 21]

Άποψη της βορειοανατολικής πλευράς της Βιέννης από τον τεράστιο τροχό