Θαύματα και Μυστήρια του Βυθού

ΚΛΕΙΣΜΕΝΟΙ στο μικροσκοπικό τους βαθυσκάφος, το Άλβιν, δύο επιστήμονες και ο πιλότος τους καταδύθηκαν στον Ειρηνικό Ωκεανό στα ανοιχτά των ακτών του Ισημερινού. Ποιος ήταν ο προορισμός τους; Ένα μέρος που ονομάζεται Ρήγμα Γκαλαπάγκος. Το Άλβιν, εξοπλισμένο με προβολείς, κάμερα και πολυάριθμα επιστημονικά όργανα, καταδύθηκε σε βάθος 2.800 μέτρων υγρής μάζας σε έναν κόσμο αιώνιου σκοταδιού τον οποίο ουδέποτε είχαν δει ως τότε ανθρώπινα μάτια.

Έχετε ποτέ αναρωτηθεί τι βρίσκεται κρυμμένο στα βουνά, στα φαράγγια και στα ρήγματα εκεί κάτω, στα σκοτεινά βάθη των ωκεανών της γης; Αν ναι, τότε θα σας άρεσε να διαβάσετε σχετικά με τις ανακαλύψεις που άρχισαν το 1977 με την προαναφερθείσα πρωτοποριακή κατάδυση του Άλβιν. Ίσως εκπλαγείτε από τα όσα είδε το πλήρωμα. Ακόμη και οι πολύ καλά εκπαιδευμένοι επιστήμονες ένιωσαν σαν να έβλεπαν έμβια όντα σε άλλον πλανήτη.

Ο σκοπός της αποστολής του Άλβιν ήταν να βρει υδροθερμικές πηγές​—υποθαλάσσιους θερμοπίδακες που εκτοξεύουν θερμό νερό μέσα στον ωκεανό. Το Ρήγμα Γκαλαπάγκος ήταν μια πολλά υποσχόμενη περιοχή επειδή αποτελεί μέρος ενός υποθαλάσσιου ρήγματος με έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα, το οποίο περιβάλλεται από μια περίπλοκη αλυσίδα οροσειρών που καλύπτει όλη τη γη και ονομάζεται σύστημα μεσοωκεάνιων ράχεων. Με μήκος 65.000 χιλιόμετρα και πλέον, αυτό το κολοσσιαίο σύστημα διατρέχει περιμετρικά ολόκληρο τον πλανήτη, όπως είναι η ραφή σε ένα μπαλάκι του τένις. Αν αφαιρούσαμε τους ωκεανούς, αυτό το σύστημα θα μπορούσε «κάλλιστα [να είναι] το επικρατέστερο χαρακτηριστικό στην επιφάνεια του πλανήτη, το οποίο θα εκτεινόταν σε μια περιοχή μεγαλύτερη από εκείνη που καλύπτουν όλες μαζί οι κύριες χερσαίες οροσειρές», γράφει ο Γιαν Έρικσον στο βιβλίο του Θαλάσσια Γεωλογία (Marine Geology).

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό του συστήματος μεσοωκεάνιων ράχεων είναι ότι στην ουσία πρόκειται για ένα διπλό σύστημα​—δύο παράλληλες οροσειρές οι οποίες υψώνονται 3.000 μέτρα πάνω από τον ωκεάνιο πυθμένα. Ανάμεσα στις οροσειρές υπάρχουν οι μεγαλύτερες χαράδρες στη γη​—φαράγγια που το πλάτος τους φτάνει τα 20 χιλιόμετρα και το βάθος τους τα 6 χιλιόμετρα—​τέσσερις φορές βαθύτερες από το Γκραντ Κάνιον της Βόρειας Αμερικής! Στον πυθμένα τους υπάρχουν ζώνες τεκτονικών ρηγμάτων με έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα. Όταν οι επιστήμονες μελέτησαν για πρώτη φορά το τμήμα εκείνο του συστήματος των ράχεων που ανήκει στον Ατλαντικό, το οποίο ονομάζεται Μεσοατλαντική Ράχη, τα όργανά τους αποκάλυψαν τόσο έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα «ώστε φάνηκε σαν να έβγαιναν τα σωθικά της Γης», λέει ο Έρικσον.

 Έπειτα από 90λεπτη κατάδυση, το Άλβιν άρχισε να κινείται οριζόντια λίγο πάνω από τον πυθμένα και οι άντρες άναψαν τους προβολείς του. Οι επιστήμονες ήταν δικαιολογημένοι να σκεφτούν ότι βρίσκονταν σε έναν διαφορετικό πλανήτη. Τα φώτα τους αποκάλυψαν έναν πυθμένα με αρκετές θερμές αναβλύσεις που λαμπύριζαν, εκεί όπου η θερμοκρασία του νερού κανονικά πλησιάζει τους μηδέν βαθμούς Κελσίου. Κοντά στις αναβλύσεις, εμφανίστηκε κάτι ακόμη πιο παράξενο​—ολόκληρες κοινωνίες άγνωστων ως τότε ζωντανών πλασμάτων. Δύο χρόνια μετά, ερευνητές που καταδύθηκαν με το Άλβιν ανακάλυψαν υπερθερμασμένες αναβλύσεις, τις λεγόμενες καπνοδόχους, στη Ράχη του Ανατολικού Ειρηνικού στα ανοιχτά των ακτών του Μεξικού. Μερικές από αυτές ήταν πραγματικά τρομακτικές, καθώς έφταναν σε ύψος τα 9 μέτρα. Σε αυτή την τοποθεσία βρέθηκαν αρκετά από τα ίδια πλάσματα που είχαν δει οι επιστήμονες στο Ρήγμα Γκαλαπάγκος. Στο επόμενο άρθρο, θα ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά σε αυτές τις καταπληκτικές μορφές ζωής και στον κόσμο που τις φιλοξενεί​—έναν κόσμο με ακραίες συνθήκες ο οποίος κάνει το νου να σαστίζει.

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

ΕΞΩΦΥΛΛΟ και σελίδα 3: OAR/National Undersea Research Program