Κεφάλαιο 5

Ινδουισμός—Η Αναζήτηση Απελευθέρωσης

«Στην Ινδουιστική κοινωνία, σύμφωνα με το θρησκευτικό έθιμο, το πρώτο πράγμα που κάνουν οι άνθρωποι το πρωί είναι να λούζονται σε κάποιο κοντινό ποτάμι ή στο σπίτι τους, αν δεν υπάρχει ποτάμι εκεί κοντά. Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι αυτό τους καθαγιάζει. Έπειτα, χωρίς να έχουν φάει ακόμη, πηγαίνουν στο ναό της περιοχής τους και προσφέρουν λουλούδια και φαγητά στο θεό της περιοχής. Μερικοί πλένουν το είδωλο και το στολίζουν με κόκκινη και κίτρινη σκόνη.

»Σχεδόν όλα τα σπίτια έχουν μια γωνιά ή ίσως κι ένα δωμάτιο για τη λατρεία του θεού τον οποίο προτιμά η οικογένεια. Σε μερικές τοποθεσίες ένας δημοφιλής θεός είναι ο Γκανέσα, ο θεός ελέφαντας. Οι άνθρωποι προσεύχονται ειδικά σ’ αυτόν για να έχουν καλή τύχη, αφού έχει τη φήμη ότι εξαφανίζει τα εμπόδια. Σε άλλα μέρη, ο Κρίσνα, ο Ράμα, ο Σίβα, η Ντουργκά ή κάποια άλλη θεότητα μπορεί να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στη λατρεία».—Τάρα Τσ., Κατμαντού, Νεπάλ.

1. (α) Περιγράψτε μερικά έθιμα του Ινδουισμού. (β) Ποιες είναι μερικές διαφορές ανάμεσα στη νοοτροπία του δυτικού κόσμου και στη νοοτροπία του Ινδουισμού;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ο Ινδουισμός; Μήπως είναι απλώς και μόνο η απόδοση λατρευτικού σεβασμού σε ζώα, το λούσιμο στο Γάγγη και η διαίρεση σε κάστες, όπως νομίζει γενικά ο δυτικός κόσμος; Ή μήπως περιλαμβάνει περισσότερα πράγματα; Η απάντηση είναι ότι περιλαμβάνει πολύ περισσότερα πράγματα. Ο Ινδουισμός είναι μια διαφορετική θεώρηση της ζωής, για την οποία οι αξίες του δυτικού κόσμου είναι εντελώς ξένες. Ο δυτικός κόσμος έχει την τάση να θεωρεί τη ζωή ως μια χρονολογική σειρά ιστορικών γεγονότων. Οι Ινδουιστές θεωρούν τη ζωή ως έναν αυτοεπαναλαμβανόμενο κύκλο, στον οποίο η ανθρώπινη ιστορία δεν έχει μεγάλη σημασία.

2, 3. (α) Γιατί είναι δύσκολο να δώσουμε τον ορισμό του Ινδουισμού; (β) Πώς εξηγεί κάποιος Ινδός συγγραφέας τον Ινδουισμό και τον πολυθεϊσμό;

 ² Δεν είναι εύκολο να δώσουμε τον ορισμό του Ινδουισμού, επειδή δεν έχει ούτε κάποιο καθορισμένο σύμβολο πίστης ούτε ιερατείο ούτε και διοικούσα αρχή. Όμως έχει σουάμι (δάσκαλους) και γκουρού (πνευματικούς καθοδηγητές). Σύμφωνα με ένα γενικό ορισμό που περιλαμβάνεται σε κάποιο βιβλίο ιστορίας, ο Ινδουισμός είναι «ολόκληρο το σύμπλεγμα των δοξασιών και των θεσμών που έχουν εμφανιστεί από τότε που συντάχθηκαν οι Βέδες, δηλαδή τα αρχαία (και τα πιο ιερά) συγγράμματά τους, μέχρι σήμερα». Ένας άλλος ορισμός λέει: «Μπορούμε να πούμε ότι ο Ινδουισμός είναι η προσήλωση ή η λατρεία που αποδίδεται στο θεό Βισνού ή στον Σίβα ή στη θεά Σάκτι ή στις μετενσαρκώσεις τους, στις παραλλαγές τους, στους συζύγους τους ή στους απογόνους τους». Αυτός ο ορισμός καλύπτει τη λατρεία του Ράμα και του Κρίσνα (μετενσαρκώσεις του Βισνού), της Ντουργκά, του Σκάντα και του Γκανέσα (που είναι αντίστοιχα γυναίκα και γιοι του Σίβα). Πιστεύεται ότι ο Ινδουισμός έχει 330 εκατομμύρια θεούς· παρ’ όλα αυτά λέγεται ότι δεν είναι πολυθεϊστική θρησκεία. Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;

³ Ο Ινδός συγγραφέας Α. Παρθασαράθι εξηγεί: «Οι Ινδουιστές δεν είναι πολυθεϊστές. Ο Ινδουισμός μιλάει για έναν Θεό . . . Οι διάφοροι θεοί και οι θεές του Ινδουιστικού πάνθεου απλώς αντιπροσωπεύουν τις δυνάμεις και τις λειτουργίες του ενός υπέρτατου Θεού στον αποκαλυμμένο κόσμο».

4. Τι καλύπτει ο όρος «Ινδουισμός»;

⁴ Πολλές φορές οι Ινδουιστές αποκαλούν την πίστη τους σανατάνα ντάρμα, που σημαίνει αιώνιος νόμος ή αιώνια τάξη. Στην πραγματικότητα, ο όρος Ινδουισμός * είναι γενικός και περιγράφει τις πάμπολλες θρησκείες και αιρέσεις (σαμπραντάγιας) που αναπτύχθηκαν και άκμασαν με το πέρασμα των χιλιετηρίδων, μέσα στα πλαίσια της πολυσύνθετης αρχαίας μυθολογίας του Ινδουισμού. Αυτή η μυθολογία είναι τόσο περίπλοκη που η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Λαρούς της Μυθολογίας (New Larousse Encyclopedia of Mythology) δηλώνει: «Η μυθολογία  της Ινδίας είναι μια ανεξιχνίαστη ζούγκλα οργιώδους βλάστησης. Όταν μπαίνεις σ’ αυτήν, χάνεις το φως της μέρας και τον προσανατολισμό σου». Μολαταύτα, το κεφάλαιο αυτό θα καλύψει ορισμένα από τα χαρακτηριστικά και τις διδασκαλίες αυτής της πίστης.

Οι Αρχαίες Ρίζες του Ινδουισμού

5. Πόσο διαδεδομένος είναι ο Ινδουισμός;

⁵ Αν και ο Ινδουισμός μπορεί να μην είναι τόσο διαδεδομένος όσο μερικές άλλες μεγάλες θρησκείες, ωστόσο το 1990 είχε σχεδόν 700 εκατομμύρια πιστούς, δηλαδή 1 στους 8 ανθρώπους (13%) του παγκόσμιου πληθυσμού. Εντούτοις, οι πιο πολλοί απ’ αυτούς βρίσκονται στην Ινδία. Έτσι, είναι λογικό να ρωτήσουμε: Πώς και γιατί αναπτύχθηκε ο Ινδουισμός στην Ινδία;

6, 7. (α) Σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, πώς έφτασε στην Ινδία ο Ινδουισμός; (β) Ποιος είναι ο Ινδουιστικός μύθος περί κατακλυσμού; (γ) Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Μάρσαλ, τι είδους θρησκεία επικρατούσε στην Κοιλάδα του Ινδού πριν εμφανιστούν οι Άριοι;

⁶ Μερικοί ιστορικοί λένε ότι ο Ινδουισμός είχε τις ρίζες του σ’ ένα μεταναστευτικό κύμα μιας λευκής φυλής, των Αρίων, το οποίο συνέβηκε πριν από 3.500 και πλέον χρόνια όταν αυτοί ήρθαν από τα βορειοδυτικά και εγκαταστάθηκαν στην Κοιλάδα του Ινδού, που τώρα βρίσκεται κυρίως στο Πακιστάν και στην Ινδία. Από εκεί σκορπίστηκαν στις πεδιάδες του Ποταμού Γάγγη και σ’ όλη την Ινδία. Ορισμένοι ειδικοί λένε ότι οι θρησκευτικές απόψεις των μεταναστών βασίζονταν σε αρχαίες ιρανικές και βαβυλωνιακές διδασκαλίες. Ένα κοινό στοιχείο που υπάρχει σε πολλούς πολιτισμούς καθώς επίσης και στον Ινδουισμό είναι ο μύθος περί κατακλυσμού.—Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 120.

⁷ Αλλά τι είδους θρησκεία επικρατούσε στην Κοιλάδα του Ινδού πριν εμφανιστούν οι Άριοι; Ένας αρχαιολόγος, ο Σερ Τζον Μάρσαλ, αναφέρεται στη «‘Μεγάλη Μητέρα Θεά’ που μερικές φορές απεικονίζεται με αγαλματίδια έγκυων γυναικών και τις περισσότερες φορές με μορφές γυμνών γυναικών που έχουν ψηλό κολάρο και περικάλυμμα στο κεφάλι τους. . . . Κατόπιν υπάρχει ‘Ο Άρρενας Θεός’, ‘που φαίνεται αμέσως ότι είναι το πρότυπο από το οποίο προήλθε ο Σίβα της ιστορικής εποχής’, καθισμένος με τις πατούσες των ποδιών του να ακουμπούν  η μια την άλλη (στάση της γιόγκα), σε ιθυφαλλική στάση (θυμίζοντας τη λατρεία του λίνγκα [φαλλού]), περιστοιχισμένος από ζώα (υποδηλώνοντας την προσωνυμία του Σίβα ‘Κύριος των Κτηνών’). Οι πέτρινες αναπαραστάσεις φαλλού και αιδοίου αφθονούν, . . . πράγμα που υποδεικνύει τη λατρεία του λίνγκα και του ιόβι που ανήκαν στον Σίβα και στη σύζυγό του». (Θρησκείες του Κόσμου—Από την Αρχαία Ιστορία Μέχρι Σήμερα [World Religions—From Ancient History to the Present]) Μέχρι σήμερα, ο Σίβα λατρεύεται ως ο θεός της γονιμότητας, ο θεός του φαλλού ή αλλιώς λίνγκα. Εμφανίζεται καθισμένος στον ταύρο Ναντίν.

8, 9. (α) Με ποιον τρόπο διαφωνεί με τη θεωρία του Μάρσαλ κάποιος Ινδουιστής λόγιος; (β) Ποιο αντεπιχείρημα προβάλλεται όσον αφορά τα αντικείμενα ευλάβειας του Ινδουισμού και της «Χριστιανοσύνης»; (γ) Ποια είναι η βάση των άγιων συγγραμμάτων του Ινδουισμού;

⁸ Ο Ινδουιστής λόγιος Σουάμι Σανκαρανάντα διαφωνεί με την ερμηνεία του Μάρσαλ, δηλώνοντας ότι αρχικά οι πέτρες που ήταν αντικείμενο ευλάβειας, μερικές από τις οποίες είναι γνωστές ως Σιβαλίνγκα, αποτελούσαν σύμβολα «της φωτιάς του ουρανού ή του ήλιου και της φωτιάς του ήλιου, δηλαδή των ακτίνων». (Ο Ριγκβεδικός Πολιτισμός του Προϊστορικού Ινδού [The Rigvedic Culture of the Pre-Historic Indus]) Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία του, «η λατρεία του σεξ . . . δεν ξεκίνησε ως  θρησκευτική λατρεία. Είναι μεταγενέστερο προϊόν. Είναι εκφυλισμός του αρχικού. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που υποβιβάζουν στα δικά τους επίπεδα το ιδανικό, το οποίο είναι πολύ υψηλό για να το συλλάβουν». Ως αντεπιχείρημα στις επικρίσεις του δυτικού κόσμου για τον Ινδουισμό, αυτός λέει ότι, κρίνοντας από την ευλάβεια που δείχνουν οι Χριστιανοί για το σταυρό—ένα ειδωλολατρικό φαλλικό σύμβολο—«οι Χριστιανοί . . . είναι εκείνοι που ακολουθούν τη λατρεία του σεξ».

⁹ Με το πέρασμα του χρόνου, οι δοξασίες, οι μύθοι και οι θρύλοι της Ινδίας καταγράφτηκαν και σήμερα αποτελούν τα άγια συγγράμματα του Ινδουισμού. Αν και αυτά τα ιερά έργα είναι εκτενή, δεν επιχειρούν να προτείνουν ένα ενιαίο Ινδουιστικό δόγμα.

Τα Άγια Συγγράμματα του Ινδουισμού

10. Ποια είναι μερικά από τα αρχαιότερα συγγράμματα του Ινδουισμού;

¹⁰ Τα αρχαιότερα συγγράμματα είναι οι Βέδες, οι οποίες είναι μια συλλογή προσευχών και ύμνων που φέρουν τα ονόματα Ριγκ-Βέδα, Σάμα-Βέδα, Γιατζούρ-Βέδα και Αθάρβα-Βέδα. Αυτές συντέθηκαν στη διάρκεια αρκετών αιώνων και συμπληρώθηκαν γύρω στο 900 Π.Κ.Χ. Αργότερα στις Βέδες προστέθηκαν και άλλα συγγράμματα, όπως οι Βραχμάνες και οι Ουπανισάδες.

11. (α) Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις Βραχμάνες και στις Ουπανισάδες; (β) Ποια δόγματα διατυπώνονται στις Ουπανισάδες;

¹¹ Οι Βραχμάνες διευκρινίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνονται οι τελετουργίες και οι θυσίες, τόσο οι οικιακές όσο και οι δημόσιες, και αναφέρονται σχολαστικά στο βαθύ νόημα αυτών των συνηθειών. Άρχισαν να καταγράφονται περίπου από το 300 Π.Κ.Χ. ή αργότερα. Οι Ουπανισάδες (λέξη που στην κυριολεξία σημαίνει «κάθομαι κοντά σ’ ένα δάσκαλο»), που είναι γνωστές και με το όνομα Βεντάντα και που γράφτηκαν γύρω στο 600-300 Π.Κ.Χ., αποτελούν πραγματείες οι οποίες εκθέτουν το λόγο που υπάρχει πίσω από κάθε σκέψη και ενέργεια, σύμφωνα με την Ινδουιστική φιλοσοφία. Τα δόγματα της σαμσάρα (μετεμψύχωση) και του Κάρμα (δοξασία σύμφωνα  με την οποία οι πράξεις σε μια προηγούμενη ύπαρξη είναι η αιτία για την τωρινή κατάσταση της ζωής κάποιου) διατυπώθηκαν σ’ αυτά τα συγγράμματα.

12. Ποιος ήταν ο Ράμα και πού βρίσκεται η ιστορία που μιλάει γι’ αυτόν;

¹² Μια άλλη σειρά συγγραμμάτων είναι οι Πουράνες, μακροσκελείς αλληγορικές αφηγήσεις που περιλαμβάνουν πολλούς Ινδουιστικούς μύθους σχετικά με θεούς και θεές, καθώς και ήρωες του Ινδουισμού. Αυτή η εκτενής Ινδουιστική βιβλιοθήκη περιλαμβάνει επίσης τα έπη Ραμαγιάνα και Μαχαμπαράτα. Το πρώτο είναι η ιστορία του «Άρχοντα Ράμα . . . του πιο ένδοξου απ’ όλες τις μορφές που υπάρχουν στη θρησκευτική λογοτεχνία», σύμφωνα με τον Α. Παρθασαράθι. Το Ραμαγιάνα είναι ένα από τα πιο δημοφιλή συγγράμματα των Ινδουιστών και χρονολογείται περίπου από τον τέταρτο αιώνα Π.Κ.Χ. Αφηγείται την ιστορία του ήρωα Ράμα, ή Ράμα Τσάντρα, τον οποίο οι Ινδουιστές θεωρούν ως πρότυπο γιου, αδελφού και συζύγου. Πιστεύεται ότι είναι η έβδομη αβατάρα (μετενσάρκωση) του Βισνού και το όνομά του χρησιμοποιείται συχνά ως χαιρετισμός.

13, 14. (α) Σύμφωνα με μια Ινδουιστική πηγή, τι είναι η Μπαγκαβάντ Γκιτά; (β) Τι σημαίνουν οι όροι Σρούτι και Σμρίτι, και τι είναι το Μάνου-σμρίτι;

¹³ Σύμφωνα με τον Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα, ιδρυτή της Διεθνούς Ένωσης για τη Συνειδητοποίηση του Κρίσνα, «η Μπαγκαβάντ-γκιτά [μέρος του έπους Μαχαμπαράτα] είναι η υπέρτατη διδασκαλία ηθικής. Οι διδασκαλίες της Μπαγκαβάντ-γκιτά συνιστούν την υπέρτατη πορεία της θρησκείας και την υπέρτατη πορεία της ηθικής. . . . Η τελευταία διδασκαλία της Γκιτά είναι η κατακλείδα κάθε ηθικής και κάθε θρησκείας: αφέσου στον Κρίσνα».

¹⁴ Η Μπαγκαβάντ Γκιτά (Θείο Τραγούδι), που θεωρείται από μερικούς ως «το κόσμημα της πνευματικής σοφίας της Ινδίας», είναι μια συνομιλία στο πεδίο της μάχης «ανάμεσα στον Άρχοντα Σρι Κρίσνα, την Υπέρτατη Θεϊκή Προσωπικότητα, και στον Αρτζούνα, το στενό και αφοσιωμένο φίλο Του, τον οποίο Εκείνος εκπαιδεύει στην επιστήμη της αυτοσυνειδητοποίησης». Ωστόσο, η Μπαγκαβάντ Γκιτά είναι μόνο ένα μέρος  της εκτενούς βιβλιοθήκης των άγιων συγγραμμάτων του Ινδουισμού. Μερικά απ’ αυτά τα συγγράμματα (Βέδες, Βραχμάνες και Ουπανισάδες) λέγεται ότι είναι Σρούτι, δηλαδή «εξ ακοής», και γι’ αυτό θεωρούνται άμεσα αποκαλυμμένες ιερές γραφές. Ορισμένα άλλα, όπως τα έπη και οι Πουράνες, είναι Σμρίτι, δηλαδή «απομνημονευμένα», και έτσι συντάχθηκαν από ανθρώπους, μολονότι προέρχονται από αποκαλύψεις. Ένα παράδειγμα είναι το Μάνου-σμρίτι, που εκθέτει τον Ινδουιστικό θρησκευτικό και κοινωνικό νόμο ενώ εξηγεί και τη βάση για το σύστημα των καστών. Ποιες είναι μερικές από τις δοξασίες που προέκυψαν απ’ αυτά τα Ινδουιστικά συγγράμματα;

Διδασκαλίες και Διαγωγή—Αχίμσα και Βάρνα

15. (α) Δώστε τον ορισμό της αχίμσα και εξηγήστε πώς την εφαρμόζουν οι Ζαϊνιστές. (β) Ποια άποψη είχε ο Γκάντι για την αχίμσα; (γ) Πώς διαφέρουν οι Σιχ από τους Ινδουιστές και από τους Ζαϊνιστές;

¹⁵ Όπως σε άλλες θρησκείες, έτσι και στον Ινδουισμό υπάρχουν ορισμένες βασικές έννοιες που επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και την καθημερινή διαγωγή. Μια εξέχουσα έννοια είναι η αχίμσα (στα σανσκριτικά αχίνσα), δηλαδή η αποχή από βία, για την οποία φημιζόταν τόσο πολύ ο Μοχάντας Γκάντι (1869-1948), γνωστός και ως Μαχάτμα. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 113.) Σύμφωνα μ’ αυτή τη φιλοσοφία, οι Ινδουιστές δεν επιτρέπεται να σκοτώνουν ή να ασκούν βία σε βάρος άλλων πλασμάτων κι αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους αποδίδουν λατρευτικό σεβασμό σε μερικά ζώα όπως οι αγελάδες, τα φίδια και οι πίθηκοι. Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της διδασκαλίας της αχίμσα και του σεβασμού για τη ζωή είναι οι οπαδοί του Ζαϊνισμού (που ιδρύθηκε τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ.), οι οποίοι περπατούν ξυπόλυτοι και μάλιστα φορούν μάσκα για να μην καταπιούν κατά λάθος κανένα έντομο. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 104, και φωτογραφία, σελίδα 108.) Αντίθετα, οι Σιχ είναι γνωστοί για την πολεμική τους παράδοση, κι ένα συνηθισμένο επίθετό τους, το Σινγκ, σημαίνει λιοντάρι.—Βλέπε πλαίσιο, σελίδες 100-101.

16. (α) Πώς θεωρούν οι περισσότεροι Ινδουιστές το σύστημα των καστών; (β) Τι είπε ο Γκάντι για το σύστημα των καστών;

 ¹⁶ Μια πλευρά του Ινδουισμού που είναι παγκόσμια γνωστή είναι η βάρνα, δηλαδή το σύστημα των καστών το οποίο διαιρεί την κοινωνία σε αυστηρά καθορισμένες τάξεις. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 113.) Μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε ότι η Ινδουιστική κοινωνία εξακολουθεί να διαρθρώνεται σύμφωνα μ’ αυτό το σύστημα, αν και οι Βουδιστές και οι Ζαϊνιστές το απορρίπτουν. Όπως όμως οι φυλετικές διακρίσεις συνεχίζουν να υφίστανται στις Ηνωμένες Πολιτείες και σ’ άλλα μέρη, έτσι ακριβώς και το σύστημα των καστών είναι βαθιά ριζωμένο στην ψυχολογία των Ινδών. Από μια άποψη, πρόκειται για ένα είδος ταξικής συνείδησης η οποία παρατηρείται με παράλληλο τρόπο ακόμη και σήμερα, σε μικρότερο βαθμό, στη βρετανική κοινωνία και σε άλλες χώρες. (Ιακώβου 2:1-9) Έτσι, στην Ινδία ο άνθρωπος γεννιέται σ’ ένα σύστημα αυστηρά καθορισμένων καστών και δεν υπάρχει σχεδόν καμιά διέξοδος απ’ αυτό. Εξάλλου, ο μέσος Ινδουιστής δεν ψάχνει για να βρει διέξοδο. Θεωρεί ότι αυτό είναι το γραφτό του, η μοίρα του από την οποία δεν μπορεί να ξεφύγει, το αποτέλεσμα των πράξεών του σε μια προηγούμενη ύπαρξη, δηλαδή το Κάρμα. Αλλά ποια ήταν η προέλευση του συστήματος των καστών; Πρέπει και πάλι να στραφούμε στην Ινδουιστική μυθολογία.

17, 18. Σύμφωνα με την Ινδουιστική μυθολογία, πώς άρχισε το σύστημα των καστών;

¹⁷ Σύμφωνα με την Ινδουιστική μυθολογία, στην αρχή υπήρχαν  τέσσερις κύριες κάστες που προέκυψαν από τα μέρη του σώματος του Πουρούσα, του αρχικού πατέρα του ανθρώπινου γένους. Οι ύμνοι της Ριγκ-Βέδα λένε:

«Όταν μοίρασαν τον Πουρούσα, πόσα κομμάτια έφτιαξαν;

Πώς το λένε το στόμα του, τους βραχίονές του; Πώς τους λένε τους μηρούς του και τα πόδια του;

Οι Βραχμάνοι [η υψηλότερη κάστα] ήταν το στόμα του, από τα δυο του χέρια έγιναν οι Ρατζάνια.

Από τους μηρούς του έγιναν οι Βαϊσία, από τα πόδια του προήλθαν οι Σούντρα».—Η Βίβλος του Κόσμου (The Bible of the World).

¹⁸ Έτσι η ιερατική τάξη των Βραχμάνων, η υψηλότερη κάστα, υποτίθεται ότι προήλθε από το στόμα του Πουρούσα, το μέρος του σώματός του που βρίσκεται ψηλότερα. Η άρχουσα τάξη, ή τάξη των πολεμιστών (Ξατρίγια ή Ρατζάνια), σχηματίστηκε από τους βραχίονές του. Η τάξη των εμπόρων και των αγροτών, που λέγεται Βαϊσία, προήλθε από τους μηρούς του. Μια χαμηλότερη τάξη, οι Σούντρα, δηλαδή η τάξη των εργατών, προέκυψε από τα χαμηλότερα μέλη του σώματός του, τα πόδια του.

19. Ποιες άλλες κάστες εμφανίστηκαν;

¹⁹ Με το πέρασμα των αιώνων εμφανίστηκαν ακόμη χαμηλότερες κάστες, οι απόβλητοι των καστών και οι Άθικτοι, που ο Μαχάτμα Γκάντι τους έλεγε πιο ήπια Χάριτζανς, δηλαδή «άτομα που ανήκουν στο θεό Βισνού». Αν και ο χαρακτηρισμός «άθικτος» είναι παράνομος στην Ινδία από το 1948 κι έπειτα, οι Άθικτοι εξακολουθούν να ζουν πολύ δύσκολα.

20. Ποιες είναι μερικές άλλες πλευρές του συστήματος των καστών;

²⁰ Αργότερα, οι κάστες πολλαπλασιάστηκαν κι έφτασαν να αντιστοιχούν σχεδόν στο κάθε επάγγελμα και στην κάθε τέχνη που υπήρχε στην ινδική κοινωνία. Αυτό το αρχαίο σύστημα των καστών, που κρατάει τον κάθε άνθρωπο στην καθορισμένη του θέση μέσα στην κοινωνία, είναι στην πραγματικότητα και φυλετικό σύστημα, και «περιλαμβάνει ευδιάκριτες φυλετικές τάξεις που ποικίλλουν από τους [λευκού δέρματος] Άριους, όπως είναι γνωστοί, μέχρι τα [μελαμψού δέρματος] προδραβιδικά  φύλα». Η λέξη βάρνα, ή κάστα, σημαίνει «χρώμα». «Οι πρώτες τρεις κάστες ήταν Άριοι, που είχαν πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα· η τέταρτη κάστα απαρτιζόταν από τους μελαμψούς ιθαγενείς που δεν ήταν Άριοι». (Σειρά Μύθων και Θρύλων—Ινδία [Myths and Legends Series—India], του Ντόναλντ Α. Μακένζι) Αποτελεί απτή πραγματικότητα για τη ζωή στην Ινδία το ότι το σύστημα των καστών, με την υποστήριξη της θρησκευτικής διδασκαλίας του Κάρμα, κρατάει εκατομμύρια ανθρώπους αιχμάλωτους σε διαρκή φτώχεια και αδικία.

Ο Ενοχλητικός Κύκλος των Υπάρξεων

21. Σύμφωνα με την Γκαρούντα Πουράνα, πώς επηρεάζεται από το Κάρμα το πεπρωμένο ενός ατόμου;

²¹ Άλλη μια βασική δοξασία που επηρεάζει τα ήθη και τη διαγωγή των Ινδουιστών, και η οποία είναι από τις πλέον σημαντικές, είναι η διδασκαλία του Κάρμα. Πρόκειται για την αρχή που λέει ότι η κάθε ενέργεια έχει τις συνέπειές της, θετικές ή αρνητικές· αυτή καθορίζει όλες τις υπάρξεις της ενσαρκωμένης ψυχής. Όπως εξηγεί η Γκαρούντα Πουράνα:

«Ο άνθρωπος δημιουργεί μόνος του τη μοίρα του, και ακόμα και στην εμβρυϊκή του ζωή επηρεάζεται από τα έργα που διέπραξε στην προηγούμενη ύπαρξή του. Είτε είναι απομονωμένος σ’ ένα ορεινό καταφύγιο είτε νανουρίζεται στην αγκαλιά κάποιας θάλασσας, είτε είναι ασφαλής στα γόνατα της μάνας του είτε αυτή τον κρατάει ψηλά πάνω από το κεφάλι της, ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει την επίδραση των προηγούμενων πράξεών του. . . . Οτιδήποτε είναι γραφτό να γίνει στον άνθρωπο σε οποιαδήποτε συγκεκριμένη ηλικία ή εποχή θα του συμβεί σίγουρα εκείνη την εποχή και εκείνη την ημερομηνία».

Η Γκαρούντα Πουράνα συνεχίζει:

«Η γνώση την οποία αποκτά ο άνθρωπος στην προηγούμενη γέννησή του, τα πλούτη που μοιράζει για φιλανθρωπικούς σκοπούς στην προηγούμενη ύπαρξή του και τα έργα που κάνει σε προηγούμενη ενσάρκωση προπορεύονται της ψυχής του στην επόμενή της ενσάρκωση».

22. (α) Ποια διαφορά υπάρχει ανάμεσα στον Ινδουισμό και στο Χριστιανικό κόσμο ως προς το πού μπορεί να πάει η ψυχή μετά το θάνατο; (β) Τι διδάσκει η Αγία Γραφή για την ψυχή;

 ²² Πού βασίζεται αυτή η δοξασία; Η αθανασία της ψυχής έχει μεγάλη σημασία για τη διδασκαλία του Κάρμα, και το Κάρμα είναι αυτό που κάνει την Ινδουιστική άποψη για την ψυχή να διαφέρει από την άποψη του Χριστιανικού κόσμου. Ο Ινδουιστής πιστεύει ότι η κάθε ψυχή, τζίβα ή πραν, * διέρχεται από πολλές μετενσαρκώσεις, ίσως και από την «κόλαση». Πρέπει να αγωνιστεί για να ενωθεί με την «Υπέρτατη Πραγματικότητα», που λέγεται επίσης Βράχμαν ή Βραχμ (δεν πρέπει να συγχέεται με τον Βράχμα, θεό του Ινδουισμού). Από την άλλη μεριά, υπάρχουν δοξασίες στο Χριστιανικό κόσμο που, ανάλογα με το θρήσκευμα, λένε ότι η ψυχή μπορεί να πάει στον ουρανό, στην κόλαση, στο καθαρτήριο ή στο Λίμπο.—Εκκλησιαστής 9:5, 6, 10· Ψαλμός 146:4.

23. Πώς επηρεάζει το Κάρμα την Ινδουιστική άποψη για τη ζωή; (Παράβαλε Γαλάτας 6:7-10.)

²³ Μια από τις συνέπειες του Κάρμα είναι ότι οι Ινδουιστές έχουν μοιρολατρική στάση. Πιστεύουν ότι η κοινωνική θέση και η κατάσταση ενός ατόμου είναι αποτέλεσμα μιας προηγούμενης ύπαρξης κι επομένως είναι δικαιολογημένη, είτε καλή είτε κακή είναι αυτή. Οι Ινδουιστές μπορούν να καταβάλουν προσπάθειες για να δημιουργήσουν καλύτερο όνομα, έτσι ώστε η επόμενη ύπαρξη να είναι πιο υποφερτή. Γι’ αυτό, δέχονται πιο πρόθυμα την κατάστασή τους απ’ ό,τι οι άνθρωποι στο δυτικό κόσμο. Οι Ινδουιστές βλέπουν στο καθετί τη λειτουργία του νόμου της αιτίας και του αποτελέσματος σε σχέση με την προηγούμενη ύπαρξή τους. Πιστεύουν στην αρχή ότι ‘θερίζει κανείς ό,τι έχει  σπείρει’ σε μια υποτιθέμενη παλιότερη ύπαρξη. Όλα αυτά, βέβαια, βασίζονται στην υπόθεση ότι ο άνθρωπος έχει αθάνατη ψυχή η οποία μεταβαίνει σε μια άλλη μορφή ζωής, είτε αυτή είναι άνθρωπος είτε ζώο είτε φυτό.

24. Τι είναι η μόκσα και πώς πιστεύουν οι Ινδουιστές ότι επιτυγχάνεται;

²⁴ Ποιος είναι λοιπόν ο απώτερος σκοπός της Ινδουιστικής πίστης; Είναι η επίτευξη της μόκσα, που σημαίνει απελευθέρωση από τον κύκλο των διαδοχικών γεννήσεων και των διαφορετικών υπάρξεων. Επομένως, ο σκοπός είναι να διαφύγει η «ψυχή», όχι το σώμα, από την ενσαρκωμένη ύπαρξη. «Εφόσον ο στόχος του κάθε Ινδουιστή είναι η μόκσα, δηλαδή η απελευθέρωση από τη μακρά σειρά των ενσαρκώσεων, το σημαντικότερο γεγονός της ζωής του είναι πράγματι ο θάνατός του», όπως δηλώνει ένας σχολιαστής. Η μόκσα επιτυγχάνεται με το να ακολουθήσει κανείς τις διάφορες μάργκα, ή οδούς. (Βλέπε πλαίσιο, σελίδα 110.) Πόσο πολύ βασίζεται αυτή η θρησκευτική διδασκαλία στην αρχαία βαβυλωνιακή αντίληψη περί αθανασίας της ψυχής!

25. Με ποιον τρόπο διαφέρει η Ινδουιστική άποψη για τη ζωή από την άποψη της Αγίας Γραφής;

²⁵ Εντούτοις, σύμφωνα με την Αγία Γραφή αυτή η περιφρόνηση και η υποβίβαση της υλικής ζωής είναι εντελώς αντίθετη με τον αρχικό σκοπό που είχε ο Ιεχωβά Θεός για το ανθρώπινο γένος. Όταν δημιούργησε το πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, τους έδωσε την προοπτική μιας ευτυχισμένης, χαρούμενης ύπαρξης πάνω στη γη. Η αφήγηση της Αγίας Γραφής μάς λέει:

«Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ’ εικόνα εαυτού· κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν· άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς· και ευλόγησεν αυτούς ο Θεός· και είπε προς αυτούς ο Θεός, Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και γεμίσατε την γην και κυριεύσατε αυτήν, και εξουσιάζετε επί των ιχθύων της θαλάσσης και επί των πετεινών του ουρανού και επί παντός ζώου κινουμένου επί της γης. . . . Και είδεν ο Θεός πάντα όσα εποίησε· και ιδού, ήσαν καλά λίαν». (Γένεσις 1:27-31)

 Η Αγία Γραφή προφητεύει ότι πλησιάζει μια εποχή στην οποία θα επικρατεί ειρήνη και δικαιοσύνη στη γη, μια εποχή στην οποία η κάθε οικογένεια θα έχει τη δική της κατάλληλη κατοικία και οι άνθρωποι θα απολαμβάνουν για πάντα τέλεια υγεία και ζωή.—Ησαΐας 65:17-25· 2 Πέτρου 3:13· Αποκάλυψις 21:1-4.

26. Σε ποια ερώτηση χρειάζεται να δώσουμε τώρα απάντηση;

²⁶ Η επόμενη ερώτηση στην οποία πρέπει να δώσουμε απάντηση είναι: Ποιους θεούς πρέπει να ευαρεστούν οι Ινδουιστές για να έχουν καλό Κάρμα;

Το Πάνθεο του Ινδουισμού

27, 28. (α) Ποιοι θεοί αποτελούν το Τριμούρτι του Ινδουισμού; (β) Ποιες είναι οι σύζυγοι ή σύντροφοί τους; (γ) Αναφέρετε μερικούς άλλους θεούς και θεές του Ινδουισμού.

²⁷ Αν και ο Ινδουισμός ισχυρίζεται ότι έχει εκατομμύρια θεούς, στην ουσία υπάρχουν ορισμένοι θεοί τους οποίους, κατά κύριο λόγο, προτιμούν να λατρεύουν οι διάφορες αιρέσεις που υπάρχουν μέσα στον Ινδουισμό. Τρεις από τους πιο σημαντικούς θεούς απαρτίζουν αυτό που οι Ινδουιστές αποκαλούν Τριμούρτι, δηλαδή τριάδα θεών.—Για άλλους θεούς του Ινδουισμού, βλέπε πλαίσιο, σελίδες 116-117.

²⁸ Η τριάδα αποτελείται από τον Βράχμα τον Δημιουργό, τον Βισνού τον Συντηρητή και τον Σίβα τον Καταστροφέα και ο καθένας τους έχει από μία τουλάχιστον σύζυγο ή σύντροφο. Ο Βράχμα είναι νυμφευμένος με τη Σαρασβάτι, τη θεά της γνώσης. Η σύζυγος του Βισνού είναι η Λάκσμι, ενώ η πρώτη σύζυγος του Σίβα ήταν η Σάτι, η οποία αυτοκτόνησε. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έπεσε με τη θέλησή της στη θυσιαστική πυρά.  Ακολουθώντας το παράδειγμά της, όπως αυτό αναφέρεται στη μυθολογία, στους περασμένους αιώνες χιλιάδες Ινδουίστριες χήρες θυσιάστηκαν εθελοντικά κατά την αποτέφρωση της σορού των συζύγων τους, μολονότι αυτή η συνήθεια είναι τώρα παράνομη. Ο Σίβα έχει και άλλη μια σύζυγο που είναι γνωστή με αρκετά ονόματα και τίτλους. Με την καλοκάγαθη μορφή της, αυτή είναι η Παρβάτι και η Ούμα, καθώς και η Γκαουρί, που σημαίνει Χρυσή. Ως Ντουργκά ή Κάλι, αυτή είναι μια τρομακτική θεά.

29. Πώς θεωρούν οι Ινδουιστές τον Βράχμα; (Παράβαλε Πράξεις 17:22-31.)

²⁹ Ο Βράχμα, αν και είναι κεντρικό πρόσωπο στην Ινδουιστική μυθολογία, δεν κατέχει σημαντική θέση στη λατρεία του  μέσου Ινδουιστή. Μάλιστα, πολύ λίγοι ναοί είναι αφιερωμένοι σ’ αυτόν, παρότι αυτός ονομάζεται Βράχμα ο Δημιουργός. Ωστόσο, η Ινδουιστική μυθολογία αποδίδει το διορισμό για τη δημιουργία του υλικού σύμπαντος σ’ ένα υπέρτατο ον, μια υπέρτατη πηγή ή ουσία—το Βράχμαν ή Βραχμ, που προσδιορίζεται με την ιερή συλλαβή OM ή AUM. Και τα τρία μέλη της τριάδας θεωρούνται μέρη αυτού του «Όντος» και όλοι οι άλλοι θεοί πιστεύεται ότι είναι διαφορετικές εκφάνσεις του. Έτσι, όποιος θεός λατρεύεται ως ο υπέρτατος, αυτή η θεότητα πιστεύεται ότι περιλαμβάνει τα πάντα. Ενώ λοιπόν οι Ινδουιστές αποδίδουν φανερά λατρευτικό σεβασμό σε εκατομμύρια θεούς, οι περισσότεροι αναγνωρίζουν μόνο έναν αληθινό Θεό ο οποίος μπορεί να πάρει πολλές μορφές: ενός άντρα, μιας γυναίκας ή ακόμη και ενός ζώου. Γι’ αυτό, οι Ινδουιστές λόγιοι σπεύδουν να τονίσουν ότι ο Ινδουισμός είναι ουσιαστικά μονοθεϊστική θρησκεία, όχι πολυθεϊστική. Ωστόσο, ο μεταγενέστερος βεδικός στοχασμός απορρίπτει την αντίληψη για ένα υπέρτατο ον και την αντικαθιστά με μια απρόσωπη θεϊκή αρχή ή πραγματικότητα.

30. Ποιες είναι μερικές αβατάρα του Βισνού;

³⁰ Ο Βισνού, μια φιλάγαθη θεότητα του ήλιου και του σύμπαντος, αποτελεί επίκεντρο της λατρείας για τους οπαδούς του Βαϊσναβισμού. Αυτός εμφανίζεται με δέκα αβατάρα, δηλαδή μετενσαρκώσεις, που περιλαμβάνουν τον Ράμα, τον Κρίσνα και τον Βούδα *. Μια άλλη αβατάρα είναι ο Βισνού Ναραγιάνα, που «παριστάνεται με ανθρώπινη μορφή να κοιμάται πάνω στο κουλουριασμένο φίδι Σέσα ή Ανάντα, να πλέει στα νερά του σύμπαντος με τη σύζυγό του, τη θεά Λάκσμι, και να κάθεται στα πόδια του ενώ ο θεός Βράχμα γεννιέται από ένα λωτό που φυτρώνει από τον ομφαλό του Βισνού».—Η Εγκυκλοπαίδεια των Πίστεων του Κόσμου (The Encyclopedia of World Faiths).

31. Τι είδους θεός είναι ο Σίβα;

 ³¹ Ο Σίβα, που συνήθως ονομάζεται και Μάχεσα (Υπέρτατος Κύριος) και Μαχαντέβα (Μεγαλειώδης Θεός), είναι ο δεύτερος σε μεγαλειότητα θεός του Ινδουισμού και η λατρεία που αποδίδεται σ’ αυτόν λέγεται Σιβαϊσμός. Αυτός περιγράφεται ως «ο μεγάλος ασκητής, ο δάσκαλος της γιόγκα που κάθεται στις πλαγιές των Ιμαλαΐων απορροφημένος στους στοχασμούς του, με το σώμα του μουντζουρωμένο από στάχτες και με ανακατεμένα μαλλιά στο κεφάλι του». Επίσης φημίζεται «για τον ερωτισμό του, επειδή φέρνει γονιμότητα και είναι ο υπέρτατος κύριος της δημιουργίας, ο Μαχαντέβα». (Η Εγκυκλοπαίδεια των Πίστεων του Κόσμου) Στον Σίβα αποδίδεται λατρεία μέσω του λίνγκα, που είναι αναπαράσταση φαλλού.—Βλέπε φωτογραφίες, σελίδα 99.

32. (α) Ποιες μορφές παίρνει η θεά Κάλι; (β) Πώς προήλθε μια αγγλική λέξη από τη λατρεία της;

 ³² Όπως και πολλές άλλες θρησκείες στον κόσμο, ο Ινδουισμός έχει την υπέρτατη θεά του, η οποία μπορεί να είναι και ελκυστική και τρομακτική. Με την πιο ευχάριστη μορφή της, αυτή είναι γνωστή ως Παρβάτι και Ούμα. Ο φοβερός της χαρακτήρας εκδηλώνεται με τη μορφή της Ντουργκά ή αλλιώς Κάλι, η οποία είναι μια αιμοδιψής θεά που χαίρεται με τις ανθρωποθυσίες. Με τη μορφή της Μητέρας Θεάς, της Κάλι Μα (Μαύρη Γη-Μητέρα), αυτή αποτελεί την κύρια θεότητα της αίρεσης Σάκτι. Απεικονίζεται γυμνή ως τους γοφούς και για στολίδια φοράει πτώματα, φίδια και κρανία. Στο παρελθόν, ορισμένοι πιστοί της που λέγονταν θάγκι στραγγάλιζαν ανθρώπους και της πρόσφεραν αυτά τα θύματα, κι απ’ αυτή τη λέξη προήλθε η αγγλική λέξη «thug» («θαγκ», κακοποιός, δολοφόνος).

Ο Ινδουισμός και ο Ποταμός Γάγγης

33. Γιατί είναι ο Γάγγης ιερός για τους Ινδουιστές;

³³ Δεν γίνεται να μιλάμε για το πάνθεο του Ινδουισμού χωρίς να αναφερθούμε στον πιο ιερό ποταμό του—το Γάγγη. Μεγάλο μέρος της Ινδουιστικής μυθολογίας συνδέεται άμεσα με τον ποταμό Γάγγη, ή Γκάνγκα Μα (Μητέρα Γκάνγκα), όπως τον λένε οι πιστοί Ινδουιστές. (Βλέπε χάρτη, σελίδα 123.) Αυτοί απαγγέλλουν μια προσευχή που χρησιμοποιεί 108 διαφορετικά ονόματα για τον ποταμό. Γιατί αποδίδουν τέτοιο σεβασμό στο Γάγγη οι ειλικρινείς Ινδουιστές; Επειδή αυτός συνδέεται τόσο στενά με την καθημερινή τους βιοπάλη και με την αρχαία τους μυθολογία. Πιστεύουν ότι παλιότερα υπήρχε στον ουρανό με τη μορφή του Γαλαξία. Πώς, λοιπόν, κατέληξε να είναι ποταμός;

34. Σύμφωνα με την Ινδουιστική μυθολογία, ποια είναι μια εξήγηση όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ήρθε σε ύπαρξη ο ποταμός Γάγγης;

³⁴ Με μερικές παραλλαγές, οι πιο πολλοί Ινδουιστές θα έδιναν την ακόλουθη εξήγηση: Ο μαχαραγιάς Σανκάρα είχε 60.000 γιους που σκοτώθηκαν από τη φωτιά του Καπίλα, ο οποίος είναι μια έκφανση του Βισνού. Οι ψυχές τους καταδικάστηκαν να μείνουν στην κόλαση, εκτός κι αν η θεά Γκάνγκα κατέβαινε από τον ουρανό για να τις εξαγνίσει και να τις απελευθερώσει  από την κατάρα. Ο Βραγιράθα, που είχε προπάππο τον Σανκάρα, μεσολάβησε στον Βράχμα για να αφήσει την ιερή Γκάνγκα να κατέβει στη γη. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, η αφήγηση λέει στη συνέχεια τα εξής: «Η Γκάνγκα αποκρίθηκε. ‘Είμαι τόσο ισχυρός χείμαρρος που θα συνέτριβα τα θεμέλια της γης’. Έτσι, [ο Βραγιράθα] αφού απέδωσε τα επιτίμια για χίλια χρόνια, πήγε στο θεό Σίβα, το μεγαλύτερο απ’ όλους τους ασκητές, και τον έπεισε να σταθεί ψηλά πάνω από τη γη ανάμεσα στους βράχους και στους πάγους των Ιμαλαΐων. Ο Σίβα είχε ανακατεμένα μαλλιά στο κεφάλι του και επέτρεψε στην Γκάνγκα να πέσει ορμητικά από τους ουρανούς μέσα στις μπούκλες των μαλλιών του, οι οποίες απορρόφησαν ομαλά τους κραδασμούς που απειλούσαν τη γη. Ύστερα η Γκάνγκα άρχισε να ρέει σιγά-σιγά πάνω στη γη, κύλησε από τα βουνά και διέσχισε τις πεδιάδες, φέρνοντας νερό κι επομένως ζωή στην ξερή γη».—Από τον Ωκεανό στον Ουρανό (From the Ocean to the Sky), του Σερ Έντμοντ Χίλαρι.

35. Με ποιον τρόπο εξηγούν οι οπαδοί του Βισνού την ύπαρξη του ποταμού;

³⁵ Οι οπαδοί του Βισνού έχουν κάπως διαφορετική εκδοχή για το ξεκίνημα του Γάγγη. Σύμφωνα με κάποιο αρχαίο κείμενο, τη Βισνού Πουράνα, η εκδοχή τους είναι η εξής:

«Από αυτή την περιοχή [την άγια έδρα του Βισνού] εξέρχεται ο ποταμός Γάγγης ο οποίος εξαλείφει όλες τις αμαρτίες . . . Εκρέει από το νύχι του μεγάλου δάχτυλου του αριστερού ποδιού του Βισνού».

Ή, όπως λένε οι οπαδοί του Βισνού στη σανσκριτική γλώσσα: «Βισνού-παντάμπτζα-σαμπχούτα», που σημαίνει «Γεννημένος από το πόδι του Βισνού που είναι σαν λωτός».

36. Τι πιστεύουν οι Ινδουιστές σχετικά με τη δύναμη των νερών του Γάγγη;

³⁶ Οι Ινδουιστές πιστεύουν ότι ο Γάγγης έχει τη δύναμη να ελευθερώνει, να εξαγνίζει, να καθαρίζει και να θεραπεύει τους πιστούς. Η Βισνού Πουράνα δηλώνει:

«Οι άγιοι, που εξαγνίζονται όταν λούζονται στα νερά αυτού του ποταμού και των οποίων ο νους είναι αφιερωμένος στον Κεσάβα [Βισνού], εξασφαλίζουν  τελειωτική απελευθέρωση. Ο ιερός ποταμός—όταν τον ακούνε, τον επιθυμούν, τον βλέπουν, τον αγγίζουν, λούζονται σ’ αυτόν ή τον υμνούν—μέρα με τη μέρα εξαγνίζει όλα τα όντα. Κι εκείνοι που, αν και μπορεί να ζουν μακριά απ’ αυτόν, . . . φωνάζουν ‘Γκάνγκα και Γκάνγκα’, απαλλάσσονται από τις αμαρτίες που έχουν διαπράξει στη διάρκεια των τριών προηγούμενων υπάρξεων».

Η Βραχμανταπουράνα δηλώνει:

«Η Θεά προστατεύει από εκατοντάδες χιλιάδες κινδύνους τις φυλές εκείνων που με ευλάβεια λούζονται μια φορά στα αγνά ρεύματα του Γκάνγκα. Κατάρες που έχουν συσσωρευτεί επί γενιές και γενιές εξαλείφονται. Απλώς και μόνο με το να λουστεί κανείς στον Γκάνγκα εξαγνίζεται αμέσως».

37, 38. Γιατί συρρέουν στο Γάγγη εκατομμύρια Ινδουιστές;

³⁷ Οι Ινδοί συρρέουν στον ποταμό για την πουτζά, δηλαδή τη λατρεία την οποία εκτελούν προσφέροντας λουλούδια, ψάλλοντας προσευχές και λαβαίνοντας από τον ιερέα το τιλάκ, τη βούλα από κόκκινη ή κίτρινη αλοιφή, στο μέτωπό τους. Κατόπιν μπαίνουν στα νερά για να πλυθούν. Επίσης, πολλοί απ’ αυτούς πίνουν το νερό, μολονότι είναι πολύ μολυσμένο από λύματα, χημικά απόβλητα και πτώματα. Κι όμως, τόσο μεγάλη είναι η πνευματική έλξη του Γάγγη που εκατομμύρια Ινδοί έχουν τη σφοδρή επιθυμία να λουστούν τουλάχιστον μια φορά στον ‘άγιο ποταμό’ τους, είναι δεν είναι μολυσμένος.

³⁸ Άλλοι φέρνουν τις σορούς των αγαπημένων τους για να γίνει η αποτέφρωσή τους δίπλα στην όχθη του ποταμού και μερικές φορές σκορπίζουν κατόπιν την τέφρα στα νερά του ποταμού. Πιστεύουν ότι αυτό εξασφαλίζει στην απελθούσα ψυχή αιώνια ευδαιμονία. Όσοι είναι πολύ φτωχοί και δεν μπορούν να πληρώσουν για την επικήδεια αποτέφρωση απλώς ρίχνουν το σαβανωμένο πτώμα στον ποταμό, όπου δέχεται την επίθεση όρνεων ή απλώς αποσυντίθεται. Αυτό μας οδηγεί στο ερώτημα: Εκτός απ’ αυτά που έχουμε ήδη εξετάσει, τι διδάσκει ο Ινδουισμός για τη ζωή μετά το θάνατο;

 Ο Ινδουισμός και η Ψυχή

39, 40. Τι λέει κάποιος Ινδουιστής σχολιαστής σχετικά με την ψυχή;

³⁹ Η Μπαγκαβάντ Γκιτά δίνει μια απάντηση, λέγοντας:

«Όπως η ενσαρκωμένη ψυχή μεταβαίνει συνεχώς, σ’ αυτό το σώμα, από την παιδική ηλικία στη νεανική κι από εκεί στη γεροντική, έτσι ακριβώς η ψυχή μεταβαίνει σ’ ένα άλλο σώμα κατά το θάνατο».—Κεφάλαιο 2, χωρίο 13.

⁴⁰ Κάποιος Ινδουιστής κάνει τα εξής σχόλια γι’ αυτό το χωρίο: «Εφόσον η κάθε ζωντανή οντότητα είναι και μια ξεχωριστή ψυχή, ο καθένας αλλάζει το σώμα του ανά πάσα στιγμή, εμφανιζόμενος άλλοτε ως παιδί, άλλοτε ως νεαρός κι άλλοτε ως ηλικιωμένος—μολονότι υπάρχει στο σώμα η ίδια πνευματική ψυχή, που δεν υφίσταται αλλαγές. Τελικά αυτή η ξεχωριστή ψυχή αλλάζει και σώμα, καθώς μεταβαίνει από το ένα σώμα στο άλλο, κι αφού είναι βέβαιο ότι θα έχει κάποιο άλλο σώμα στην επόμενη γέννηση—υλικό ή πνευματικό—δεν υπήρχε λόγος να θρηνήσει ο Αρτζούνα εξαιτίας του θανάτου».

41. Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, ποια διευκρίνιση πρέπει να γίνει όσον αφορά την ψυχή;

⁴¹ Προσέξτε ότι τα σχόλια δηλώνουν πως «η κάθε ζωντανή οντότητα είναι και μια ξεχωριστή ψυχή». Αυτή η δήλωση συμφωνεί με τα λόγια της Αγίας Γραφής που βρίσκονται στο εδάφιο Γένεσις 2:7:

‘Και έπλασε Ιεχωβά ο Θεός τον άνθρωπον από χώματος εκ της γης· και ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού πνοήν ζωής, και έγεινεν ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν’.

Όμως πρέπει να κάνουμε εδώ μια σημαντική διευκρίνιση: Αποτελεί ο άνθρωπος ζωντανή ψυχή με όλες τις λειτουργίες και τις δυνατότητές του ή μήπως έχει μια ψυχή ξεχωριστή από τις λειτουργίες του σώματός του; Είναι ο άνθρωπος ψυχή ή έχει ψυχή; Το ακόλουθο απόσπασμα διασαφηνίζει την αντίληψη του Ινδουισμού.

42. Με ποιον τρόπο διαφέρουν ο Ινδουισμός και η Αγία Γραφή στο θέμα της κατανόησης της ψυχής;

⁴² Το κεφάλαιο 2 και χωρίο 17 της Μπαγκαβάντ Γκιτά δηλώνει:

«Αυτό που ενυπάρχει σ’ ολόκληρο το σώμα είναι  ακατάλυτο. Κανείς δεν μπορεί να καταστρέψει την άφθαρτη ψυχή».

Κατόπιν δίνεται γι’ αυτό το χωρίο η εξήγηση:

«Όλα ανεξαιρέτως τα σώματα περιέχουν μια ξεχωριστή ψυχή και οι ενδείξεις της παρουσίας της ψυχής νοούνται με τη μορφή της προσωπικής συνειδητοποίησης».

Έτσι λοιπόν, μολονότι η Αγία Γραφή δηλώνει ότι ο άνθρωπος είναι ψυχή, η διδασκαλία του Ινδουισμού δηλώνει ότι έχει ψυχή. Κι εδώ υπάρχει τεράστια διαφορά που επηρεάζει βαθιά τις διδασκαλίες οι οποίες απορρέουν απ’ αυτές τις απόψεις.—Λευιτικόν 24:17, 18, ΜΝΚ.

43. (α) Από πού προέρχεται η διδασκαλία της αθανασίας της ψυχής; (β) Ποια είναι τα επακόλουθά της;

⁴³ Η διδασκαλία της αθανασίας της ψυχής προέρχεται σε τελική ανάλυση από το τέλμα της βαβυλωνιακής θρησκευτικής γνώσης. Λογικά επακόλουθα αυτής της δοξασίας είναι οι διδασκαλίες τόσων θρησκειών που σχετίζονται με τη ‘ζωή μετά το θάνατο’—η μετενσάρκωση, ο ουρανός, η κόλαση, το καθαρτήριο, το Λίμπο κτλ. Για τους Ινδουιστές, ο ουρανός και η κόλαση είναι ενδιάμεσοι τόποι όπου η ψυχή περιμένει πριν από την επόμενη μετενσάρκωσή της. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Ινδουιστική αντίληψη για την κόλαση.

Η Ινδουιστική Διδασκαλία για την Κόλαση

44. Πώς γνωρίζουμε ότι ο Ινδουισμός διδάσκει πως υπάρχει μια κόλαση συνειδητών βασάνων;

⁴⁴ Ένα χωρίο της Μπαγκαβάντ Γκιτά δηλώνει:

«Και οι άνθρωποι, που τα οικογενειακά τους ήθη έχουν διαφθαρεί, ω Ζαναρδάνα, ζούνε . . . στην κόλαση».—Α΄ 43, 1983.

Ένα σχολιολόγιο λέει: «Εκείνοι που είναι πολύ αμαρτωλοί στην επίγεια ζωή τους πρέπει να υποστούν διάφορες τιμωρίες σε διάφορους πλανήτες που μοιάζουν με κολάσεις». Ωστόσο, υπάρχει μια αμυδρή διαφορά με τα αιώνια βασανιστήρια της πύρινης κόλασης στα οποία πιστεύει ο Χριστιανικός κόσμος: «Αυτή η τιμωρία . . . δεν είναι αιώνια». Τότε, τι είναι ακριβώς η κόλαση του Ινδουισμού;

45. Πώς περιγράφονται τα βασανιστήρια της Ινδουιστικής κόλασης;

 ⁴⁵ Η ακόλουθη παράθεση από τη Μαρκαντέγια Πουράνα είναι η περιγραφή της μοίρας ενός αμαρτωλού:

«Ύστερα οι απεσταλμένοι του Γιάμα [του θεού των νεκρών] τον δένουν γρήγορα με τρομερές θηλιές και τον σέρνουν προς το νότο, καθώς αυτός τρέμει από τις ραβδιές. Μετά τον σέρνουν οι απεσταλμένοι του Γιάμα, καθώς αυτός βγάζει τρομερές, απεγνωσμένες κραυγές περνώντας από δύσβατα εδάφη στα οποία υπάρχει [το φυτό] Κούσα, αγκάθια, μυρμηγκοφωλιές, καρφίτσες και πέτρες, και τα οποία φλέγονται σε μερικά σημεία, είναι γεμάτα λάκκους, ανάβουν από το λιοπύρι και καίνε από τις ακτίνες του ήλιου. Καθώς τον σέρνουν οι τρομεροί απεσταλμένοι και τον τρώνε εκατοντάδες τσακάλια, ο αμαρτωλός πηγαίνει στο σπίτι του Γιάμα περνώντας από μια φοβερή διάβαση. . . .

»Όταν το σώμα του καίγεται, αισθάνεται έντονο κάψιμο· και όταν δέρνουν ή κόβουν το σώμα του, νιώθει έντονο πόνο.

»Αφού καταστρέφεται με τέτοιο τρόπο το σώμα του, το πλάσμα, μολονότι μεταβαίνει σ’ ένα άλλο σώμα, υφίσταται αιώνια δυστυχία εξαιτίας των δικών του άσχημων πράξεων. . . .

»Έπειτα, για να καθαριστεί από τις αμαρτίες του, μεταφέρεται σε άλλη μια παρόμοια κόλαση. Αφού περάσει απ’ όλες τις κολάσεις, ο αμαρτωλός λαβαίνει τη ζωή ενός κτήνους. Μετά διέρχεται από τις ζωές σκουληκιών, εντόμων και μυγών, σαρκοφάγων ζώων, σκνιπών, ελεφάντων, δέντρων, αλόγων, αγελάδων και διάφορων άλλων αμαρτωλών και άθλιων ζωών, και κατόπιν, καθώς επιστρέφει στο ανθρώπινο γένος, γεννιέται καμπούρης ή άσχημος ή νάνος ή Τσαντάλα Πουκάσα».

46, 47. Τι λέει η Αγία Γραφή για την κατάσταση των νεκρών, και ποια συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε;

⁴⁶ Συγκρίνετε την παραπάνω περιγραφή μ’ αυτά που λέει η Αγία Γραφή για τους νεκρούς:

«Διότι οι ζώντες γνωρίζουσιν ότι θέλουσιν αποθάνει· αλλ’ οι νεκροί δεν γνωρίζουσιν ουδέν ουδέ έχουσι πλέον  απόλαυσιν· επειδή το μνημόσυνον αυτών ελησμονήθη. Έτι και η αγάπη αυτών και το μίσος αυτών και ο φθόνος αυτών ήδη εχάθη· και δεν θέλουσιν έχει πλέον εις τον αιώνα μερίδα εις πάντα όσα γίνονται υπό τον ήλιον. Πάντα όσα εύρη η χειρ σου να κάμη, κάμε κατά την δύναμίν σου· διότι δεν είναι πράξις ούτε λογισμός ούτε γνώσις ούτε σοφία εν τω άδη όπου υπάγεις».—Εκκλησιαστής 9:5, 6, 10.

⁴⁷ Φυσικά, αν ο άνθρωπος, όπως λέει η Αγία Γραφή, δεν έχει ψυχή αλλά είναι ψυχή, τότε δεν υπάρχει συνειδητή ύπαρξη μετά το θάνατο. Δεν υπάρχει ευδαιμονία και δεν υπάρχουν παθήματα. Όλες οι παράλογες συνέπειες της «μεταθανάτιας ζωής» εξαφανίζονται. *

Ο Αντίπαλος του Ινδουισμού

48, 49. (α) Ανασκοπώντας τον Ινδουισμό, ποιες είναι μερικές διδασκαλίες του; (β) Γιατί αμφισβήτησαν μερικοί το κύρος του Ινδουισμού; (γ) Ποιος άνθρωπος εμφανίστηκε ο οποίος αμφισβήτησε τον Ινδουιστικό στοχασμό;

⁴⁸ Αυτή η ανασκόπηση του Ινδουισμού, που ήταν αναγκαστικά σύντομη, έχει καταδείξει ότι πρόκειται για μια πολυθεϊστική θρησκεία βασισμένη στο μονοθεϊσμό—στην πίστη στο Βράχμαν, το Υπέρτατο Ον, την Υπέρτατη πηγή ή ουσία, που συμβολίζεται με τη συλλαβή OM ή AUM και που έχει πολλές πλευρές ή εκφάνσεις. Επίσης πρόκειται για μια θρησκεία που διδάσκει την ανοχή και ενθαρρύνει την καλοσύνη απέναντι στα ζώα.

⁴⁹ Από την άλλη μεριά, ορισμένα στοιχεία της Ινδουιστικής διδασκαλίας, όπως το Κάρμα και οι αδικίες του συστήματος των καστών, καθώς και η ειδωλολατρία και οι διαμάχες στους μύθους, έκαναν μερικούς σκεπτόμενους ανθρώπους να αμφισβητήσουν το κύρος αυτής της πίστης. Ένας απ’ αυτούς τους ανθρώπους εμφανίστηκε στη νοτιοανατολική Ινδία γύρω στο έτος 560 Π.Κ.Χ. Ήταν ο Σιντάρτα Γκαουτάμα. Αυτός ίδρυσε μια νέα πίστη που δεν ευημέρησε στην Ινδία, αλλά άκμασε σε άλλα μέρη, όπως θα εξηγηθεί στο επόμενο κεφάλαιό μας. Αυτή η νέα πίστη ήταν ο Βουδισμός.

[Υποσημειώσεις]

[Ερωτήσεις Μελέτης]

 [Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 100, 101]

Σιχισμός—Μια Μεταρρυθμιστική Θρησκεία

Ο Σιχισμός, που έχει ως σύμβολο τρία σπαθιά κι έναν κύκλο, είναι η θρησκεία 17 εκατομμυρίων και πλέον ανθρώπων. Οι πιο πολλοί από αυτούς ζουν στο Παντζάμπ. Ο Χρυσός Ναός των Σιχ, που είναι χτισμένος μέσα σε μια τεχνητή λίμνη, βρίσκεται στο Αμριτσάρ, την άγια πόλη των Σιχ. Εύκολα μπορεί να αναγνωρίσει κανείς τους άντρες Σιχ, από τα γαλάζια, τα άσπρα ή τα μαύρα τουρμπάνια που φοράνε, κάτι που είναι αναπόσπαστο μέρος της θρησκευτικής τους ζωής, όπως άλλωστε και το να αφήνουν μακριά μαλλιά.

Στη γλώσσα χίντι, η λέξη σιχ σημαίνει «μαθητής». Οι Σιχ είναι μαθητές του ιδρυτή τους, του Γκουρού Νάνακ, και ακόλουθοι των διδασκαλιών δέκα γκουρού (του Νάνακ και εννιά διαδόχων του), των οποίων τα συγγράμματα περιέχονται στο άγιο βιβλίο των Σιχ, το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ. Αυτή η θρησκεία εμφανίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα, όταν ο Γκουρού Νάνακ θέλησε να επιλέξει τα καλύτερα στοιχεία του Ινδουισμού και του Ισλαμισμού και να φτιάξει μια ενωμένη θρησκεία.

Το έργο του Νάνακ μπορεί να διατυπωθεί με μια πρόταση: «Επειδή υπάρχει ένας μόνο Θεός και Αυτός είναι Πατέρας μας· γι’ αυτό πρέπει όλοι να είμαστε αδέλφια». Σαν τους Μουσουλμάνους, έτσι και οι Σιχ πιστεύουν σ’ έναν Θεό και απαγορεύουν τη χρήση ειδώλων. (Ψαλμός 115:4-9· Ματθαίος 23:8, 9) Ακολουθώντας την Ινδουιστική παράδοση, πιστεύουν στην αθανασία της ψυχής, στη μετεμψύχωση και στο Κάρμα. Ο τόπος λατρείας των Σιχ ονομάζεται γκουρντβάρα.—Παράβαλε Ψαλμός 103:12, 13· Πράξεις 24:15.

Μια από τις μεγαλύτερες εντολές του Γκουρού Νάνακ ήταν: «Να θυμάσαι πάντα τον Θεό σου, να επαναλαμβάνεις το όνομά Του». Ο Θεός αποκαλείται «Ο Αληθινός», αλλά δεν χρησιμοποιείται κάποιο όνομα γι’ αυτόν. (Έξοδος 6:3) Μια άλλη εντολή έλεγε: «Αυτά που κερδίζεις να τα μοιράζεσαι  με τους πιο φτωχούς ανθρώπους». Σε αρμονία με αυτό, σε κάθε ναό των Σιχ υπάρχει ένα λανγκάρ,  δηλαδή μια κοινόχρηστη κουζίνα όπου μπορούν κάθε λογής άνθρωποι να φάνε δωρεάν. Υπάρχουν ακόμη και δωρεάν δωμάτια όπου οι ταξιδιώτες μπορούν να διανυκτερεύσουν.—Ιακώβου 2:14-17.

Ο τελευταίος Γκουρού, ο Γκόβιντ Σινγκ (1666-1708), ίδρυσε μια αδελφότητα από πιστούς Σιχ που ονομάζεται Χάλσα και που ακολουθεί τα λεγόμενα πέντε Κ, τα οποία είναι: κες, να μην κόβουν τα μαλλιά τους, που συμβολίζει την πνευματικότητα· κάνγκα, ένα χτένι στα μαλλιά τους, που συμβολίζει την τάξη και την πειθαρχία· κιρπάν, ένα ξίφος, που υποδηλώνει την αξιοπρέπεια, το θάρρος και την αυτοθυσία· κάρα, ένα ατσάλινο βραχιόλι, που συμβολίζει ενότητα με τον Θεό· κατς, σκελέα που φοριέται για εσώρουχο και υπονοεί σεμνότητα και συμβολίζει ηθική αναστολή.—Βλέπε Η Εγκυκλοπαίδεια των Πίστεων του Κόσμου (The Encyclopedia of World Faiths), σελίδα 269.

[Εικόνα]

Ο Χρυσός Ναός των Σιχ, στο Αμριτσάρ του Παντζάμπ, στην Ινδία

[Εικόνες]

Το γαλάζιο τουρμπάνι υποδηλώνει μυαλό τόσο ανοιχτό όσο κι ο ουρανός, στο οποίο δεν χωράει προκατάληψη

Το άσπρο τουρμπάνι σημαίνει άγιο άτομο που διάγει υποδειγματική ζωή

Το μαύρο τουρμπάνι υπενθυμίζει το βρετανικό διωγμό κατά των Σιχ το 1919

Τα άλλα χρώματα είναι θέμα γούστου

[Εικόνα]

Σε τελετουργική επίδειξη κάποιος ιερέας Σιχ αφηγείται την ιστορία των ιερών όπλων

 [Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 104]

Ζαϊνισμός—Αυταπάρνηση και Αποχή από Βία

Αυτή η θρησκεία, που έχει σύμβολό της την αρχαία ινδική σβάστικα, ιδρύθηκε τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ. από τον εύπορο Ινδό πρίγκιπα Ναταπούτα Βαρνταμάνα, ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός με το όνομα Βαρνταμάνα Μαχαβίρα (τίτλος που σημαίνει «Μεγάλος Άντρας» ή «Μεγάλος Ήρωας»). Αυτός στράφηκε σε μια ζωή αυταπάρνησης και ασκητισμού. Ξεκίνησε γυμνός για να βρει τη γνώση και «διήλθε τα χωριά και τις πεδιάδες της κεντρικής Ινδίας επιζητώντας την απελευθέρωση από τον κύκλο της γέννησης, του θανάτου και της καινούριας γέννησης». (Θρησκείες του Ανθρώπου [Man’s Religions], του Τζον Μπ. Νος) Πίστευε ότι η σωτηρία της ψυχής μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με υπερβολική αυταπάρνηση και αυτοπειθαρχία, καθώς και με αυστηρή εφαρμογή της αχίμσα, της αποχής από τη βία προς όλα τα πλάσματα. Την αντίληψή του για την αχίμσα την εφάρμοσε σε τέτοιο βαθμό που κουβαλούσε μαζί του μια μαλακιά σκούπα για να απομακρύνει απαλά τα έντομα που πιθανόν να βρίσκονταν στο δρόμο του. Ο σεβασμός του για τη ζωή κατευθυνόταν επίσης και στην προστασία της αγνότητας και της ακεραιότητας της δικής του ψυχής.

Σήμερα οι ακόλουθοί του, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν το Κάρμα τους, διάγουν μια παρόμοια ζωή αυταπάρνησης και σεβασμού για όλα τα άλλα πλάσματα. Για μια ακόμη φορά βλέπουμε εδώ την ισχυρή επίδραση που ασκεί στη ζωή των ανθρώπων η δοξασία της αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής.

Υπάρχουν σήμερα λιγότεροι από τέσσερα εκατομμύρια οπαδοί αυτής της πίστης και οι πιο πολλοί βρίσκονται στις περιοχές της Βομβάης και του Γκουτζαράτ στην Ινδία.

[Εικόνα]

Ζαϊνιστής που αποδίδει λατρεία στα πόδια του αγάλματος του άγιου Γκοματεσβάρα, το οποίο έχει ύψος 17 μέτρα και βρίσκεται στην περιοχή Καρνατάκα της Ινδίας

 [Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 106, 107]

Απλός Οδηγός Ινδουιστικών Όρων

αβατάρα—έκφανση ή μετενσάρκωση μιας θεότητας του Ινδουισμού

ασράμα—ένα ιερό ή κάποιο μέρος όπου διδάσκει ένας γκουρού (πνευματικός καθοδηγητής)

άτμαν—πνεύμα· συσχετίζεται μ’ αυτό που είναι αθάνατο. Συχνά μεταφράζεται εσφαλμένα ψυχή. Βλέπε τζίβα

αχίμσα (στη σανσκριτική, αχίνσα)—αποχή από βία· το να μην πειράζει κανείς ή να μη σκοτώνει τίποτα. Η βάση της χορτοφαγίας των Ινδουιστών και του σεβασμού τους για τα ζώα

Βαϊσία—τάξη των εμπόρων και των αγροτών· τρίτη στο σύστημα των καστών

Βέδες—τα αρχαιότερα ιερά ποιητικά συγγράμματα του Ινδουισμού

Βράχμαν—η Ύστατη Πραγματικότητα. Βλέπε σελίδα 116

Βραχμάνοι—οι ιερείς, που αποτελούν την υψηλότερη βαθμίδα του συστήματος των καστών

Γιόγκα—από τη ρίζα γιουτζ, που σημαίνει ενώνω ή ζεύγω· περιλαμβάνει την ένωση του ατόμου με το παγκόσμιο θεϊκό ον. Είναι γενικά γνωστή ως η άσκηση της αυτοσυγκέντρωσης που σχετίζεται με τη στάση του σώματος και τον έλεγχο της αναπνοής. Ο Ινδουισμός αναγνωρίζει τουλάχιστον τέσσερις κύριες μορφές Γιόγκα ή τέσσερα μονοπάτια. Βλέπε σελίδα 110

γκατ—σκάλες ή εξέδρα δίπλα στην όχθη ενός ποταμού

γκουρού—δάσκαλος ή πνευματικός καθοδηγητής

Κάρμα—η αρχή που λέει ότι η κάθε ενέργεια έχει θετικές ή αρνητικές συνέπειες για την επόμενη ζωή της μετενσαρκωμένης ψυχής

μάγια—ο κόσμος ως ψευδαίσθηση

μάντρα—μια ιερή φράση που πιστεύεται ότι έχει μαγική δύναμη, χρησιμοποιείται κατά τη μύηση στις αιρέσεις και επαναλαμβάνεται σε προσευχές και ξόρκια

μαχάντ—άγιος άνθρωπος ή δάσκαλος

μαχάτμα—«άγιος» του Ινδουισμού, από το μαχά, που σημαίνει υψηλός ή μεγάλος, και το άτμαν, πνεύμα

μόκσα ή μούκτι—απελευθέρωση από τον κύκλο των συνεχών γεννήσεων· το τέλος των μετεμψυχώσεων. Είναι γνωστό και με το όνομα Νιρβάνα, η ένωση του ατόμου με την Υπέρτατη Οντότητα, το Βράχμαν

μπάκτι—αφοσίωση προς μια θεότητα, που οδηγεί στη σωτηρία

μπίντι—κόκκινη βούλα την οποία βάζουν στο μέτωπό τους οι παντρεμένες γυναίκες

ντάρμα—ο υπέρτατος νόμος για όλα τα πράγματα· αυτό που καθορίζει την ορθότητα ή τη σφαλερότητα των πράξεων

Ξατρίγια—η τάξη των επαγγελματιών, των αρχόντων και των πολεμιστών· η δεύτερη βαθμίδα του συστήματος των καστών

OM, AUM—λεκτικό σύμβολο που παριστάνει το Βράχμαν και χρησιμοποιείται για την αυτοσυγκέντρωση· ο ήχος του θεωρείται ότι είναι μυστικιστικός παλμός· χρησιμοποιείται ως ιερό μάντρα

Ουπανισάδες—αρχαία ιερά ποιητικά συγγράμματα του Ινδουισμού. Είναι επίσης γνωστά και με το όνομα Βεντάντα, το τέλος των Βεδών

 παραμάτμαν—το Πνεύμα του Κόσμου, το παγκόσμιο άτμαν, δηλαδή το Βράχμαν

πουτζά—λατρεία

Σάκτι—η θηλυκή δύναμη ή η σύζυγος ενός θεού, ειδικά η σύζυγος του Σίβα

σαμσάρα—μετενσάρκωση της αιώνιας, άφθαρτης ψυχής

σαντού—άγιος άνθρωπος· ασκητής ή γιόγκι

σουάμι—δάσκαλος ή η ανώτερη βαθμίδα πνευματικών καθοδηγητών

Σούντρα—εργάτης, η κατώτερη από τις τέσσερις κύριες κάστες

σράντχα—σημαντικές τελετές που διεξάγονται προς τιμή των προγόνων καθώς και για να βοηθηθούν οι απελθούσες ψυχές να επιτύχουν τη μόκσα

τζάπα—λατρεία προς τον Θεό που γίνεται με το να επαναλαμβάνουν οι πιστοί ένα από τα ονόματά του· για να μετρούν, χρησιμοποιούν ένα μάλα, που είναι ροζάριο με 108 χάντρες

τζίβα (ή πραν, πράνι)—η ψυχή ή ύπαρξη του καθενός

τιλάκ—ένα σημάδι στο μέτωπο που συμβολίζει το γεγονός ότι το άτομο θυμάται τον Κύριο σ’ όλες του τις δραστηριότητες

Τριμούρτι—Ινδουιστική τριάδα αποτελούμενη από τον Βράχμα, τον Βισνού και τον Σίβα

Χάριτζαν—μέλος της κάστας των Άθικτων· σημαίνει «άνθρωποι του Θεού» και είναι ένα όνομα που τους έδωσε φιλεύσπλαχνα ο Μαχάτμα Γκάντι

[Εικόνες]

Από αριστερά, Ινδουιστής μαχάντ· σαντού, που αυτοσυγκεντρώνεται· γκουρού από το Νεπάλ

 [Πλαίσιο στη σελίδα 110]

Τέσσερις Οδοί για την Επίτευξη της Μόκσα

Η Ινδουιστική πίστη περιλαμβάνει τουλάχιστον τέσσερις οδούς για την επίτευξη της μόκσα, δηλαδή της απελευθέρωσης της ψυχής. Αυτές είναι γνωστές με το όνομα γιόγκα ή μάργκα, δηλαδή μονοπάτια για τη μόκσα.

1. Κάρμα Γιόγκα—«Η οδός της δράσης, ή κάρμα γιόγκα, η άσκηση της δράσης. Βασικά, η κάρμα μάργκα σημαίνει την εκπλήρωση του ντάρμα ενός ανθρώπου σύμφωνα με τη θέση που έχει στη ζωή. Απαιτείται από όλους τους ανθρώπους να εκπληρώνουν ορισμένα καθήκοντα, όπως την αχίμσα και την αποχή από οινόπνευμα και κρέας, όμως το ιδιαίτερο ντάρμα του καθενός εξαρτάται από την κάστα και από το στάδιο της ζωής στο οποίο βρίσκεται».—Μεγάλες Θρησκείες της Ασίας (Great Asian Religions).

Αυτό το Κάρμα εκπληρώνεται αυστηρά μέσα στα όρια των καστών. Η αγνότητα της κάστας διατηρείται όταν τα μέλη της δεν παντρεύονται ούτε και τρώνε έξω από τα όρια της κάστας τους, η οποία καθορίστηκε από το Κάρμα τους σε μια προηγούμενη ύπαρξη. Επομένως, οι άνθρωποι δεν θεωρούν αδικία την κάστα τους, αλλά τη θεωρούν κληροδότημα μιας προηγούμενης μετενσάρκωσης. Στην Ινδουιστική φιλοσοφία οι άντρες και οι γυναίκες δεν είναι όλοι ίσοι. Υπάρχουν διαιρέσεις μεταξύ τους εξαιτίας των καστών, του φύλου και, στην ουσία, του χρώματος. Συνήθως, όσο πιο ανοιχτόχρωμο είναι το δέρμα κάποιου, τόσο υψηλότερη είναι και η κάστα του.

2. Τζνάνα Γιόγκα—«Η οδός της γνώσης, ή τζνάνα γιόγκα, η άσκηση της γνώσης. Σε αντίθεση με την οδό της δράσης, την κάρμα μάργκα, και με τα καθορισμένα καθήκοντα που υπαγορεύει για κάθε περίσταση της ζωής, η τζνάνα μάργκα παρέχει ένα φιλοσοφικό και ψυχολογικό τρόπο για να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του και το σύμπαν. Η υπόσταση, και όχι η εκτέλεση, είναι το κλειδί στην τζνάνα μάργκα. [Τα πλάγια γράμματα δικά μας.] Το σπουδαιότερο απ’ όλα είναι ότι, για όσους την ασκούν, αυτή η οδός καθιστά τη μόκσα εφικτή σε αυτή τη ζωή». (Μεγάλες Θρησκείες της Ασίας) Αυτή περιλαμβάνει ενδοσκοπική γιόγκα, αποχή από τον κόσμο και την άσκηση αυτοπειθαρχίας. Αποτελεί έκφραση του αυτοέλεγχου και της αυταπάρνησης.

3. Μπάκτι Γιόγκα—«Η πιο δημοφιλής μορφή Ινδουιστικής παράδοσης στις μέρες μας. Αυτή είναι η οδός της αφοσίωσης, η μπάκτι μάργκα. Σε αντίθεση με την κάρμα μάργκα . . . αυτό το μονοπάτι είναι ευκολότερο, επιτρέπει περισσότερο αυθορμητισμό και μπορεί να ακολουθηθεί από ανθρώπους κάθε κάστας, φύλου ή ηλικίας. . . . [Αυτή] επιτρέπει στα συναισθήματα και στις επιθυμίες των ανθρώπων να ρέουν ελεύθερα μάλλον παρά να καταπολεμούνται από τον ασκητισμό της γιόγκα . . . Συνίσταται αποκλειστικά και μόνο στην αφοσίωση σε θεϊκά όντα». Και υπάρχουν κατά την παράδοση 330 εκατομμύρια θεοί στους οποίους αποδίδεται λατρεία. Σύμφωνα μ’ αυτή την παράδοση, η γνώση ταυτίζεται με την αγάπη. Στην πραγματικότητα, μπάκτι σημαίνει «συναισθηματική προσήλωση στο θεό της εκλογής των ανθρώπων».—Μεγάλες Θρησκείες της Ασίας.

4. Ράτζα Γιόγκα—Η μέθοδος που περιλαμβάνει «ειδικές στάσεις του σώματος, μεθόδους αναπνοής και ρυθμική επανάληψη των κατάλληλων φράσεων για περισυλλογή». (Οι Θρησκείες του Ανθρώπου [Man’s Religions]) Αυτή έχει οχτώ στάδια.

 [Πλαίσιο/Εικόνα στη σελίδα 113]

Ο Μαχάτμα Γκάντι και το Σύστημα των Καστών

«Η αποχή από βία είναι το πρώτο και το τελευταίο άρθρο της πίστης μου».—Μαχάτμα Γκάντι, 23 Μαρτίου 1922.

Ο Μαχάτμα Γκάντι, διάσημος ηγέτης που υποστήριζε την αποχή από βία και συνέβαλε στην επίτευξη της ανεξαρτησίας της Ινδίας από τη Βρετανία (που παραχωρήθηκε το 1947), αγωνίστηκε επίσης για να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης εκατομμυρίων άλλων Ινδουιστών. Όπως εξηγεί ο Ινδός καθηγητής Μ. Π. Ριτζ: «Διακήρυξε την αχίμσα (αποχή από βία) ως τη θεμελιώδη ηθική αξία και την ερμήνευσε ως το ενδιαφέρον που δείχνει κανείς για την αξιοπρέπεια και την ευημερία όλων των ανθρώπων. Απέρριψε την αυθεντία των Ινδουιστικών κειμένων των οποίων οι διδασκαλίες ήταν αντίθετες με την αχίμσα, αγωνίστηκε θαρραλέα για να καταργηθεί η κάστα των άθικτων και το ιεραρχικό σύστημα των καστών, και προώθησε την ισότητα των γυναικών σε όλες τις πλευρές της ζωής».

Ποια ήταν η άποψη του Γκάντι για τις συνθήκες διαβίωσης των Άθικτων; Σε μια επιστολή του προς τον Γιαβαχαρλάλ Νεχρού, με ημερομηνία 2 Μαΐου 1933, ο Γκάντι έγραψε: «Η κίνηση των Χάριτζαν είναι τόσο μεγάλη που απαιτεί κάτι παραπάνω από απλές διανοητικές προσπάθειες. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο στον κόσμο. Ωστόσο, δεν μπορώ να εγκαταλείψω τη θρησκεία και επομένως τον Ινδουισμό. Η ζωή μου θα ήταν για εμένα ένα βάρος αν ο Ινδουισμός πρόδιδε τις προσδοκίες μου. Αγαπώ τη Χριστιανοσύνη, τον Ισλαμισμό και πολλά άλλα θρησκεύματα, βλέποντάς τα μέσα από το πρίσμα του Ινδουισμού. . . . Όμως, και πάλι, δεν μπορώ να ανεχτώ να υπάρχει κάστα άθικτων».—Οι Σημαντικότερες Πτυχές του Γκάντι (The Essential Gandhi).

[Εικόνα]

Ο Μαχάτμα Γκάντι (1869-1948), αξιοσέβαστος Ινδουιστής ηγέτης και δάσκαλος της αχίμσα

 [Πλαίσιο/Εικόνες στις σελίδες 116, 117]

Ινδουισμός—Μερικοί Θεοί και Θεές

Άγκνι—θεός της φωτιάς

Αδίτι—μητέρα των θεών· θεά του ουρανού· το Άπειρο

Βισνού—θεός συντηρητής της ζωής· τρίτο μέλος του Τριμούρτι (τριάδα)

Βούδας—Γκαουτάμα, ιδρυτής του Βουδισμού· οι Ινδουιστές τον θεωρούν μετενσάρκωση (αβατάρα) του Βισνού

Βράχμα—ο Δημιουργός Θεός, η αρχή που διέπει τη δημιουργία στο σύμπαν. Ένας από τους θεούς του Τριμούρτι

Βράχμαν ή Βραχμ—η Υπέρτατη οντότητα του σύμπαντος που διακατέχει τα πάντα· παριστάνεται από τον ήχο της συλλαβής OM ή AUM. (Βλέπε το σύμβολο πιο πάνω.) Λέγεται επίσης και Άτμαν. Ορισμένοι Ινδουιστές θεωρούν το Βράχμαν ως μια απρόσωπη Θεϊκή Αρχή ή Ύστατη Πραγματικότητα

Γκάνγκα—θεά, μια από τις συζύγους του Σίβα και προσωποποίηση του ποταμού Γάγγη

Γκανέσα—θεός με κεφάλι ελέφαντα που είναι γιος του Σίβα, Κύριος των Εμποδίων, θεός της καλής τύχης. Λέγεται επίσης Γκαναπάτι και Γκατζανάνα

Κάλι—η μαύρη σύζυγος (Σάκτι) του Σίβα και αιμοδιψής θεά της καταστροφής. Συχνά απεικονίζεται με τη μακριά κόκκινη γλώσσα της να κρέμεται προς τα κάτω

Κρίσνα—εύθυμος θεός που είναι η όγδοη μετενσάρκωση του Βισνού και η θεότητα της Μπαγκαβάντ Γκιτά. Οι ερωμένες του ήταν οι γκόπι, δηλαδή οι κοπέλες που έκαναν διανομή γάλατος

Λάκσμι—θεά της ομορφιάς και της καλής τύχης· σύζυγος του Βισνού

Μανάσα—θεά των φιδιών

Μανού—πρόγονος της ανθρώπινης φυλής· τον έσωσε ένα μεγάλο ψάρι από την καταστροφή που επέφερε ο κατακλυσμός

Μίτρα—θεός του φωτός. Στους Ρωμαίους ήταν γνωστός ως Μίθρας

Νάντι—ο ταύρος, μέσο μεταφοράς του Σίβα

Ναταράτζα—ο Σίβα σε στάση χορού, περιβαλλόμενος από φλόγες

Ντουργκά—σύζυγος ή Σάκτι του Σίβα και ταυτίζεται με την Κάλι

Παρβάτι ή Ούμα—θεά σύζυγος του Σίβα. Παίρνει επίσης τη μορφή της θεάς Ντουργκά ή Κάλι

Πουρούσα—κοσμικός άνθρωπος. Οι τέσσερις βασικές κάστες προήλθαν από το σώμα του

Πρατζαπάτι—Δημιουργός του Σύμπαντος, Κύριος των Πλασμάτων, πατέρας των θεών, των δαιμόνων και όλων των άλλων πλασμάτων. Αργότερα πήρε το όνομα Βράχμα

Ράμα, Ράμα Τσάντρα—η έβδομη μετενσάρκωση του θεού Βισνού. Το επικό διήγημα Ραμαγιάνα αφηγείται την ιστορία του Ράμα και της συζύγου του Σίτα

Ράντα—σύζυγος του Κρίσνα

Σαρασβάτι—θεά της γνώσης και σύζυγος του Βράχμα του Δημιουργού

Σάστχι—θεά που προστατεύει τις γυναίκες και τα παιδιά κατά την τεκνοποίηση

Σίβα—θεός της γονιμότητας, του θανάτου και της καταστροφής· μέλος του  Τριμούρτι. Σύμβολά του είναι η τρίαινα και ο φαλλός

Σόμα—θεός και ταυτόχρονα ναρκωτικό· το ελιξήριο της ζωής

Χανουμάν—θεός των πιθήκων και αφοσιωμένος ακόλουθος του Ράμα

Χιμαλάγια—κατοικητήριο του χιονιού, πατέρας της Παρβάτι

[Ευχαριστίες]

(Βασισμένα σε έναν κατάλογο που βρίσκεται στο σύγγραμμα Μυθολογία—Μια εικονογραφημένη Εγκυκλοπαίδεια [Mythology—An Illustrated Encyclopedia])

[Εικόνες]

Από πάνω αριστερά, σύμφωνα με τη φορά του ρολογιού, ο Ναταράτζα (ο Σίβα που χορεύει), η Σαρασβάτι, ο Κρίσνα, η Ντουργκά (Κάλι)

[Πλαίσιο στη σελίδα 120]

Ο Ινδουιστικός Μύθος Περί Κατακλυσμού

«Το πρωί έφεραν στον Μανού [τον πρόγονο της ανθρωπότητας και τον πρώτο νομοθέτη] νερό για να πλυθεί . . . Καθώς πλενόταν, ένα ψάρι [ο Βισνού στη μετενσάρκωσή του που λέγεται Μάτσγια] ήρθε στα χέρια του.

»Του είπε τα λόγια: ‘Φρόντισέ με, εγώ θα σε σώσω!’ ‘Από πού θα με σώσεις;’ ‘Ένας κατακλυσμός θα αφανίσει όλα αυτά τα πλάσματα: από αυτόν θα σε σώσω!’ ‘Πώς πρέπει να σε φροντίσω;’»

Το ψάρι έδωσε οδηγίες στον Μανού για το πώς να φροντίσει γι’ αυτό. «Κατόπιν είπε: ‘Στον τάδε χρόνο θα έρθει αυτός ο κατακλυσμός. Εσύ πρέπει τότε να με ακούσεις (να ακούσεις τη συμβουλή μου) με το να ετοιμάσεις ένα πλοίο· και όταν θα έρθει ο κατακλυσμός, εσύ πρέπει να μπεις στο πλοίο και εγώ θα σε σώσω από αυτόν’».

Ο Μανού ακολούθησε τις οδηγίες του ψαριού και όταν έγινε ο κατακλυσμός, το ψάρι έσυρε το πλοίο και το έφερε σε ένα «βουνό προς το βορρά. Τότε είπε: ‘Σε έσωσα. Δέσε το πλοίο σε ένα δέντρο· πρόσεξε όμως να μη σε αποκλείσουν τα νερά ενώ θα βρίσκεσαι στο βουνό. Καθώς θα υποχωρούν τα νερά, θα μπορείς λίγο-λίγο να κατεβαίνεις!’»—Σαταπάτα-Βραχμάνα· παράβαλε Γένεσις 6:9–8:22.

 [Χάρτης/Εικόνες στη σελίδα 123]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Ο Γάγγης κυλάει σε μια απόσταση 2.400 χλμ. από τα Ιμαλάια μέχρι την Καλκούτα και το δέλτα του που σχηματίζεται στο Μπαγκλαντές

ΙΝΔΙΑ

Καλκούτα

Γάγγης Ποταμός

[Εικόνες]

Η Γκάνγκα Μα, πάνω στο κεφάλι του Σίβα, κατεβαίνει κυλώντας μέσα από τα μαλλιά του

Πιστοί Ινδουιστές σ’ ένα γκατ, καθώς λούζονται στο Γάγγη, στο Βαράνασι ή αλλιώς Μπενάρες

 [Εικόνα στη σελίδα 96]

Ο Γκανέσα, ο Ινδουιστικός θεός της καλής τύχης, που έχει κεφάλι ελέφαντα, γιος του Σίβα και της Παρβάτι

[Εικόνες στη σελίδα 99]

Λίνγκα (φαλλικά σύμβολα) που λατρεύονται από τους Ινδουιστές. Ο Σίβα (ο θεός της γονιμότητας) βρίσκεται μέσα σε ένα λίνγκα και γύρω από ένα άλλο έχει τέσσερα κεφάλια

[Εικόνα στη σελίδα 108]

Ζαϊνίστριες μοναχές οι οποίες φοράνε το μούχα-βαστρίκα, ένα κάλυμμα για το στόμα που δεν αφήνει να μπουν μέσα έντομα και έτσι να πεθάνουν

[Εικόνα στη σελίδα 115]

Λατρεία φιδιών, που ασκείται κυρίως στη Βεγγάλη. Η Μανάσα είναι η θεά των φιδιών

[Εικόνα στη σελίδα 118]

Ο Βισνού με τη σύζυγό του Λάκσμι, πάνω στο κουλουριασμένο φίδι Ανάντα, ενώ ο τετρακέφαλος Βράχμα βρίσκεται πάνω σε ένα λωτό που φυτρώνει από τον ομφαλό του Βισνού