1, 2. (a) Mme akpan mbụme ewe ke otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ke eyo mme apostle ẹkenyene ndikere mban̄a? (b) Didie ke ẹken̄wam mmọ ẹbiere nnennen n̄kpọ?

 KPUKPRU owo ẹtie ẹbet ndikop se ẹdibierede. Mme apostle ye mbiowo oro ẹdude ke ubet emi ke Jerusalem ke ẹnyụn̄ ẹse kiet eken sia ẹdiọn̄ọde ke ata akpan ini edi emi. Eneni emi aban̄ade edina mbobi anam ẹbụp ata akpan mbụme. Ndi mme Christian ke ẹnenịm Ibet Moses? Ndi akpana mme Christian oro ẹdide mme Jew ẹkûdiana kiet ye mme Christian oro ẹdide mme Gentile?

² Irenowo oro ẹdade usụn̄ ẹkere mme n̄kpọ oro owụtde ke Abasi oyom kpukpru ikọt esie ẹdiana kiet. Mmọ ẹti se Abasi ọkọn̄wọn̄ọde ye mme n̄kpọ emi owụtde ke Jehovah ọdiọn̄ mmọ. Mmọ ẹneme kpukpru se mmọ ẹdiọn̄ọde ẹban̄a n̄kpọ una mbobi emi. Emi anam nsio nsio n̄kpọ ke n̄kpọ una mbobi emi an̄wan̄a mmọ. Imokụt ke spirit Jehovah ke ada mmọ usụn̄. Ndi mmọ ẹyema ndinam se spirit Jehovah ọdọhọde mmọ ẹnam?

3. Nso ufọn ke idibọ edieke idụn̄ọrede Utom Mme Apostle ibuot 15?

³ Oyoyom mmọ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ye Abasi ẹnyụn̄ ẹnyene uko man ẹkeme ndinam se spirit Abasi edin̄wamde ẹbiere ke n̄kpọ emi. Mme ikpọ owo ufọkabasi mme Jew ẹkeme nditetịm nsua mmọ. Ndien ndusụk owo ke esop oro, ẹmi ẹsọn̄ọde ẹyịre ke ana ẹnịm Ibet Moses, ẹkeme n̄ko ndibiọn̄ọ mmọ. Nso ke otu emi ẹsede ẹban̄a utom esop Abasi ẹdinam? Ẹyak ise. Nte idụn̄ọrede mbụk emi, iyokụt nte mmọ ẹkenịmde uwụtn̄kpọ ẹnọ Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah mfịn. Nnyịn n̄ko imekeme ndikpebe uwụtn̄kpọ mmọ ke ini iyomde ndibiere n̄kpọ m̀mê ke ini inyenede mfịna.

4, 5. Ewe itie Bible ke James akada anam se enye ekenemede an̄wan̄a?

⁴ James eyeneka Jesus, ama etịn̄ ikọ. a Etie nte enye ekedi etieibuot  okpokoro ke mbono emi. Enye ama etịn̄ se otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkebierede. James ọkọdọhọ irenowo oro ẹkesopde idem do ete: “Symeon omobụk ọyọhọ ọyọhọ nte Abasi ke akpa ini ọkọwọn̄ọrede ntịn̄enyịn esie ọnọ mme idụt ndisio mme owo ke otu mmọ nnọ enyịn̄ esie. Ndien ikọ mme Prọfet ẹsan̄a ẹkekem ye emi.”​—Utom 15:14, 15.

⁵ Etie nte se Symeon, m̀mê Simon Peter eketịn̄de, ye mme n̄kpọ oro Barnabas ye Paul ẹketịn̄de ama anam James eti mme akpan itie N̄wed Abasi oro akanamde se mmọ ẹkenemede an̄wan̄a. (John 14:26) Ke James ama ọkọdọhọ ke “ikọ mme Prọfet ẹsan̄a ẹkekem,” enye ama okot Amos 9:11, 12. N̄wed emi ekesịne ke otu N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkesiwakde ndikot “ikọ mme Prọfet.” (Matt. 22:40; Utom 15:16-18) Se James okokotde ke n̄wed Amos okpụhọde ekpri ye se idude mfịn ke n̄wed Amos. Etie nte James okokot oto Septuagint, kpa N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkekabarede ẹsịn ke usem Greek.

6. Didie ke N̄wed Abasi akan̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ se idide uduak Abasi?

⁶ Jehovah ama anam prọfet Amos etịn̄ prọfesi ete ke ini ke edi oro Imọ idimenerede “ataya David,” oro edi, udịm mme andikara emi ẹtode ubon David tutu esịm Messiah emi edikarade. (Ezek. 21:26, 27) Ndi Jehovah edisụk inam n̄kpọ ye mme Jew kpọt? Ihih. Prọfesi oro ọkọdọhọ n̄ko ke ẹyetan̄ “mme owo ke kpukpru mme idụt” ẹbon ọtọkiet nte mbon emi “ẹkotde ẹdian enyịn̄ [Abasi].” Ti ke ibịghike Peter ọkọdọhọ ke Abasi “isịnke ubahade ndomokiet” ke ufọt mme Christian emi ẹdide mme Jew ye mme Christian emi ẹdide mme Gentile, edi ke enye “anam esịt mmọ asana ebe ke mbuọtidem.” (Utom 15:9) Emi ọwọrọ ke ekedi uduak Abasi mme Jew ye mme Gentile nditiene nnyene udeme ke Obio Ubọn̄ Abasi. (Rome 8:17; Eph. 2:17-19) Idụhe prọfesi ndomokiet ke Bible emi ọdọhọde ke ana mme Christian emi ẹdide mme Gentile ẹna mbobi kan̄a m̀mê ẹkpono Abasi nte mme Jew mbemiso mmọ ẹtienede ẹnyene udeme ke Obio Ubọn̄ Abasi.

7, 8. (a) Nso ekikere ke James ọkọnọ? (b) Didie ke ikọ James akpan̄wan̄a nnyịn?

⁷ Mme n̄kpọ oro James okokotde ke N̄wed Abasi ye se nditọete ẹketịn̄de ama anam enye ọdọhọ ete: “Ntem ami mbiere nte ikûfịna mbon oro ẹtode ke otu mme idụt ẹwọn̄ọde ẹtiene Abasi, edi iwet mmọ ite ẹbet mme n̄kpọ emi ndem ẹsabarede ye use ye unam eke ẹyịride-yịri, ẹnyụn̄ ẹbet iyịp. Koro toto ke eset Moses ama enyene mmọ emi ẹkwọrọde enye ke obio ke obio, ẹnyụn̄ ẹkotde uwetn̄kpọ esie ke mme synagogue ke kpukpru sabbath.”​—Utom 15:19-21.

⁸ Ini James ọkọdọhọde “ntem ami mbiere nte,” ndi enye akada odudu esie nte etieibuot okpokoro mbono oro ebiere n̄kpọ ọnọ nditọete eken iyomke-yom ndikop se mmọ ẹkerede kan̄a? Ihih. Ikọ Greek oro ẹkabarede “ami mbiere nte” ekeme n̄ko ndiwọrọ “ami n̄kere” m̀mê “ami nnọ ekikere nte.” Utu ke ndibiere n̄kpọ nnọ kpukpru owo oro, James ọkọnọ ekikere ete ẹda se nditọete ẹketịn̄de ye se N̄wed Abasi etịn̄de ẹbiere n̄kpọ oro.

9. Se James ọkọdọhọde ẹnam edinyene nso ufọn?

 ⁹ Ndi ekikere James oro ama ọfọn? Ih, ama ọfọn, sia mme apostle ye mbiowo ẹma ẹdima se enye eketịn̄de oro, ẹnyụn̄ ẹda oro ẹbiere se mmọ ẹdinamde. Nso ufọn ke emi edida idi? Ufọn kiet edi ke se James ọkọdọhọde ẹnam oro idisọn̄ke mme Christian oro ẹdide mme Gentile sia ididịghe mmọ mînịmke Ibet Moses, mmọ inaha baptism. (Utom 15:19; New International Version) Ufọn en̄wen edi ke se James ọkọdọhọde ẹnam emi idiyakke esịt afịna mme Jew emi ẹdide mme Christian, emi ke ediwak isua ẹkesikopde ‘ẹkotde uwetn̄kpọ Moses ke mme synagogue ke kpukpru sabbath.’ b (Utom 15:21) Se ẹkedọhọde ẹnam emi n̄ko ayanam mme Christian emi ẹdide mme Jew ye mme Christian emi ẹdide mme Gentile ẹnen̄ede ẹdiana kiet. Akakan ufọn edi ke emi eyenem Jehovah Abasi esịt, sia emi eyekem ye uduak esie. Ata eti usụn̄ ekedi emi ndibiere mfịna oro okoyomde ndinam esop okûdiana kiet! Nte ẹkebierede mfịna oro edi ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ esop mme Christian mfịn!

10. Didie ke Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Nnyịn mfịn ẹkpebe nte otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ke eyo mme apostle ẹkesinamde n̄kpọ?

¹⁰ Nte ẹketịn̄de ke ibuot oro ekebede, Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹsiben̄e Jehovah Andikara Ekondo ye Jesus Christ emi edide Ibuot esop ẹda mmimọ usụn̄ kpa nte otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ke eyo mme apostle ẹkesiben̄ede. c (1 Cor. 11:3) Didie ke mmọ ẹsinam emi? Albert D. Schroeder, emi ekedide kiet ke otu owo emi ẹsede ẹban̄a utom nnyịn ọtọn̄ọde ke 1974 esịm March 2006 emi enye okokụrede utom esie ke isọn̄ ọkọdọhọ ete: “Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah ẹsisop idem ke Wednesday, ẹbọn̄ akam ẹben̄e spirit Jehovah ada mmimọ usụn̄ mbemiso ẹtọn̄ọde mbono mmọ. Mmọ ẹsinam ofụri se mmọ ẹkekeme man kpukpru se mmọ ẹnemede ye kpukpru se mmọ ẹbierede ekem ye Ikọ Abasi, kpa Bible.” Ukem ntre n̄ko, Milton G. Henschel, emi ekedide owo otu emi ke ediwak isua mbemiso  okokụrede utom esie ke isọn̄ ke March 2003 ama obụp nditọ ufọkn̄wed Gilead ọyọhọ klas 101 akpan mbụme kiet. Enye okobụp ete, “Ndi odu esop efen ke isọn̄ emi mbon oro ẹdade usụn̄ ẹsidụn̄ọrede Bible mbemiso ẹbierede akpan n̄kpọ ekededi?” Imọdiọn̄ọ ibọrọ.

11. Didie ke ẹkenam mme esop ẹdiọn̄ọ se otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkebierede?

¹¹ Otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ke eyo mme apostle ẹma ẹbiere se ẹdinamde ke ikọ una mbobi oro okodude. Edi man nditọete ke mme esop ẹdiana kiet, akana ẹtịn̄ se ẹkebierede oro ẹnọ mmọ ke usụn̄ oro an̄wan̄ade owo onyụn̄ ọsọn̄ọde owo idem. Didie ke mmọ ẹdinam emi? Mbụk oro ọdọhọ ete: “Mme apostle ye mbiowo ọkọrọ ye ofụri esop ẹkụt ẹte ke ọfọn ndidọn̄ mme owo emi ẹmekde ke otu mmimọ ẹsan̄a ye Paul ye Barnabas ẹka Antioch, oro edi, Judas emi ekerede Barsabbas ye Silas, emi ẹdide mme adausụn̄ ke otu nditọete.” N̄kpọ en̄wen edi ke ẹma ẹwet leta ẹnọ irenowo emi ẹkama man ẹkekot ke kpukpru esop ke Antioch, Syria, ye Cilicia.​—Utom 15:22-26.

12, 13. Didie ke nditọete ẹkebọ ufọn ke nte (a) ẹkesiode Judas ye Silas ẹdọn̄ ẹka mme esop? (b) ẹkenọde leta ẹsọk mme esop?

¹² Ama enen̄ede ọfọn nte otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkesiode Judas ye Silas ẹdọn̄ utom emi sia mmọ ẹkedi “mme adausụn̄ ke otu nditọete.” Ndikosio irenowo inan̄ emi ndọn̄ ama enen̄ede owụt ke etop oro mmọ ẹkedade ẹdi ikedịghe sụk ibọrọ mbụme oro mmọ ẹkebụpde ẹban̄a edina mbobi, edi ekedi obufa n̄kpọ oro otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkeyomde kpukpru esop ẹdiọn̄ọ. Irenowo “emi ẹmekde” mi ẹyen̄wam mme Christian oro ẹdide mme Jew ke Jerusalem ye mme Christian oro ẹdide mme Gentile ke nsio nsio itie ẹdiana kiet. Ndidọn̄ nditọete emi ẹken̄wam mme esop ama ọfọn onyụn̄ owụt ke otu emi ekesede ẹban̄a utom esop Abasi enen̄ede ẹma nditọete! Emi ama anam emem ye edidianakiet odu ke otu ikọt Abasi.

¹³ Leta oro ama etịn̄ se anade mme Christian oro ẹkedide mme Gentile ẹnam ke n̄kpọ edina mbobi oro onyụn̄ etịn̄ mme n̄kpọ en̄wen oro anade mmọ ẹnam man Jehovah ọdiọn̄ mmọ. Akpan n̄kpọ ke leta oro ọkọdọhọ: “Edisana spirit ye nnyịn ke idem nnyịn imokụt ite ke ọfọn nditre ndidian mbiomo en̄wen nnọ mbufo, ke mîbọhọke mme n̄kpọ emi ẹyomde mi, ite ẹka iso ẹbet mme n̄kpọ eke ẹwade ẹnọ ndem ye iyịp ye unam eke ẹyịride-yịri ye use. Edieke mbufo ẹtịmde ẹkpeme idem ke mme n̄kpọ emi, ọyọfọn ye mbufo. Ẹtie sụn̄!”​—Utom 15:28, 29.

14. Nso inam ikọt Abasi ke ofụri ererimbot ẹdiana kiet ẹkpono Jehovah ke ererimbot emi mme owo mîdianake kiet mi?

¹⁴ Mfịn, Mme Ntiense Jehovah emi ẹwakde ẹbe owo 8,000,000 ẹnyụn̄ ẹdude ke se iwakde ibe esop 100,000 ke ofụri ererimbot ẹkpep ukem n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam ukem n̄kpọ. Nso inam mmọ ẹdiana kiet ntre ke ererimbot emi etiede ntịme ntịme mi, mme owo ẹnyụn̄ ẹkerede n̄kpọ nsio nsio? Ata akpan  n̄kpọ oro anamde mmọ ẹdiana kiet ntre edi ke Jesus Christ emi edide Ibuot esop ada mmọ usụn̄. Jesus ada “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” oro edi Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah ada mmọ usụn̄. Otu emi ẹsiteme ikọt Abasi nnennen se mmọ ẹkpenamde. (Matt. 24:45-47) N̄kpọ en̄wen emi anamde ikọt Abasi ke ofụri ererimbot ẹdiana kiet edi nte mmọ ẹsisiode esịt ẹnam se ededi emi otu emi ẹdọhọde ẹnam.

15, 16. Nso ufọn ke nte ẹkebierede ikọ edina mbobi ekenyene, ndien ntak-a?

¹⁵ Mbụk oro ke n̄wed Utom Mme Apostle aka iso ete ke ini nditọete oro otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ke Jerusalem ẹkesiode ẹdọn̄ ẹkesịmde Antioch, “mmọ [ẹma] ẹkot otuowo ẹbon ọtọkiet ẹnyụn̄ ẹyak leta oro ẹnọ mmọ.” Didie ke nditọete do ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a ndausụn̄ oro otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkenọde? “Ke ẹma ẹkekot [leta oro] ẹma, mmọ [ẹma] ẹdara ke nsịnudọn̄ oro.” (Utom 15:30, 31) N̄kpọ en̄wen edi ke Judas ye Silas ẹma “ẹda ediwak utịn̄ikọ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem.” Se ikanamde ẹkot irenowo iba oro “mme prọfet,” edi oro kpa nte ẹkesinyụn̄ ẹkotde Barnabas, Paul, ye mbon eken, mme prọfet. Mbon oro ẹnamde mme owo ẹdiọn̄ọ uduak Abasi ke ẹkesikot mme prọfet.​—Utom 13:1; 15:32; Ex. 7:1, 2.

¹⁶ Jehovah ama enen̄ede ọdiọn̄ se otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkebierede oro ndien emi ama anam mme esop ẹdiana kiet. Nso ikan̄wam mme esop oro ẹkeme ndidiana kiet? Edi nte otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkebierede nnennen se ẹkpenamde ke nnennen ini ndien se mmọ ẹkebierede emi ama ekem ye Ikọ Abasi. N̄kpọ en̄wen edi ke otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹma ẹdọn̄ mbon oro ẹditịn̄de se ẹkebierede oro ke ima ima usụn̄ inọ mme esop.

17. Didie ke mme esenyịn circuit mfịn ẹkpebe Paul, Barnabas, Judas ye Silas?

¹⁷ Otu Emi Ẹsede Ẹban̄a Utom Mme Ntiense Jehovah mfịn ẹkpebe eti uwụtn̄kpọ oro. Mmọ ẹsitịn̄ nnennen se nditọete ke ofụri ererimbot ẹkpenamde ke nnennen ini. Ke ini mmọ ẹbierede se ẹkpenamde, mmọ ẹsisọsọp ẹnam kpukpru esop ẹdiọn̄ọ. Usụn̄ kiet emi mmọ ẹsinamde oro edi ndinọ mme esenyịn circuit ẹka ẹkese mme esop ẹnyụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹnam se ẹkebierede. Nditọete irenowo emi ẹsịnde idem ẹnam n̄kpọ Abasi mi ẹsisan̄a ẹse nsio nsio esop ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ nditọete idem. Ukem nte Paul ye Barnabas, mmọ ẹsisịn idem ẹkwọrọ ikọ, “ẹkpep mme owo n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹtan̄a eti mbụk aban̄ade ikọ Jehovah, ye ediwak owo en̄wen n̄ko.” (Utom 15:35) Ukem nte Judas ye Silas, mmọ ẹsida Ikọ Abasi “ẹsịn udọn̄ ẹnọ nditọete ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ mmọ idem.”

18. Nso ke ana ikọt Abasi ẹnam man Jehovah aka iso ọdiọn̄ mmọ?

¹⁸ Nso idin̄wam nditọete ke nsio nsio esop ke ofụri ererimbot ẹka iso ẹnyene emem ẹnyụn̄ ẹdiana kiet ke ererimbot emi edidianakiet mîdụhe mi? Ti ke nte ini akakade, mbet oro James ama ewet ete: “Ọniọn̄ eke otode enyọn̄ edi edisana ke akpa ifet, onyụn̄ etie emem emem, enyene eti ibuot, enyịme ndikop  item . . . Ndien ẹtọ mfri edinen ido ke emem ẹnọ mbon oro ẹnamde emem.” (Jas. 3:17, 18) Nnyịn ikemeke nditịn̄ m̀mê mbono oro ẹkenịmde ke Jerusalem akanam James ewet n̄kpọ emi m̀mê idịghe. Edi se nnyịn ikpepde ito mme n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke n̄wed Utom Mme Apostle ibuot 15 enen̄ede owụt ke Jehovah esidiọn̄ ikọt esie n̄kukụre edieke mmọ ẹdianade kiet ẹnyụn̄ ẹdude ke emem.

19, 20. (a) Nso iwụt ke emem ye edidianakiet ama odu ke esop Antioch? (b) Nso ke Paul ye Barnabas ẹkekeme ndinam?

¹⁹ Ke nditọete ke esop Antioch ẹma ẹkekop se otu emi ẹkesede ẹban̄a utom esop Abasi ẹkebierede, kpukpru mmọ ke esop oro ẹma ẹdiana kiet, emem onyụn̄ odu. Utu ke ndifan̄a se nditọete oro ẹketode Jerusalem ẹdi ẹketịn̄de, nditọete oro ke Antioch ẹma ẹdara nte Judas ye Silas ẹkedide ẹdise mmọ. Itie Bible oro ọdọhọ ete: “Ke mmọ ẹma ẹkedu do ke ndusụk ini, nditọete ẹyak mmọ ẹnyọn̄ọ ke emem ẹtiene mbon emi ẹkesiode mmọ ẹdọn̄.” Mmọ ẹkefiak ẹnyọn̄ọ Jerusalem. d (Utom 15:33) Nnyịn imenịm ke nditọete ke Jerusalem ẹma ẹdara n̄ko ke ini mmọ ẹkekopde se irenowo iba emi ẹketịn̄de ẹban̄a isan̄ mmọ. Jehovah ama enen̄ede an̄wam mmọ ẹkụt unen ke isan̄ oro!

²⁰ Ke ẹma ẹkebiere ikọ edina mbobi oro okodude, Paul ye Barnabas ẹma ẹbiere ndisụk ndu ke Antioch. Mmọ ẹma ẹnyene ini ẹse ẹban̄a utom ukwọrọikọ ndien ukem se mme esenyịn circuit ẹsinamde edi oro mfịn mmọ ẹma ẹka ẹkese mme esop. (Utom 13:2, 3) Ata edidiọn̄ edi emi ọnọ ikọt Jehovah mfịn! Edi, didie ke Jehovah akaka iso ada Paul ye Barnabas anam n̄kpọ, ndien didie ke enye okonyụn̄ ọdiọn̄ mmọ? Iyokụt ibọrọ mbụme emi ke ibuot oro etienede.