Owo Emi Ekesisiode N̄wed ke Eset Anam Bible Ọwọrọ Etop

ẸWET ata n̄wed ye n̄wed ikpa ke ubọk ke ediwak tọsịn isua. Edi mme n̄wed oro ẹmịn̄de-mịn̄ inen̄ekede ibịghi ntre. Ẹkesio akpa n̄wed oro ẹmịn̄de-mịn̄ ke China ke 868 E.N., ke ndida mme abisi oro ẹkapde ke eto mmịn̄. Ke n̄kpọ nte 1455 ke Germany, Johannes Gutenberg ama anam ukwak umịn̄n̄wed oro ẹtan̄de-tan̄ mme abisi ẹdọn̄ onyụn̄ ada enye osio akpa Bible oro ẹkemịn̄de-mịn̄ ke usem Latin.

 Edi ẹketọn̄ọ ndisuan Bible ye mme n̄wed eken ntatara ntatara, isua ifan̄ ke ukperedem, ke edimịn̄ n̄wed ama akakabade edi akpan mbubehe. Nuremberg ama akabade edi akpan ebiet umịn̄n̄wed ke Germany, ndien etie nte Anton Koberger, amanaisọn̄ obio oro, ekedi akpa andimịn̄ ye andisio Bible ntatara ntatara ke nsio nsio usem.

Mme owo ke kpukpru ebiet ẹnen̄ede ẹwụt esịtekọm ẹnọ akpa mme andision̄o Bible, emi esịnede Anton Koberger. Ẹyak ineme iban̄a Koberger ye utom esie.

“Ekpeme N̄wed Kiet—Kpa Bible”

Koberger akasiak akpa itie umịn̄n̄wed ke Nuremberg ke 1470. Ke ini oro ufọkutom esie ekenyenede utom akan, ukwak umịn̄n̄wed 24 ẹkemịn̄ n̄wed ke ukem ini, enyene mme emịn̄n̄wed, mbon usọ, ye mbonutom eken 100 ke Basel, Strasbourg, Lyon, ye ke ikpọ obio eken ke Europe. Koberger ekemịn̄ mme n̄wed Latin eke ntọn̄ọ ntọn̄ọ eyo ntatenyịn ye ekese n̄wed ntaifiọk eyo oro. Ke ini emi enye akanamde utom esie, enye ama osion̄o nsio nsio n̄wed 236. Ndusụk n̄wed emi ẹma ẹnyene ata ediwak page, ndien ẹkemịn̄ mmọ kiet kiet ke ukwak umịn̄n̄wed oro ẹfịkde ke ubọk.

Ndiye abisi n̄wed Koberger ama anam mme n̄wed esie ẹwọrọ etop koro mmọ ẹma ẹye ẹnyụn̄ ẹmem utom ndikot. Alfred Börckel, ewetmbụk eset, ọdọhọ ete: “Koberger ekesidọhọ ẹda mbufa abisi ẹmịn̄ n̄wed kpukpru ini. Enye ikesinyịmeke ẹda n̄kani abisi ẹmịn̄ n̄wed.” Ke adianade do, ediwak n̄wed ye mme Bible oro Koberger ekemịn̄de ẹma ẹnyene mme ndise oro ẹkapde ke eto ẹda ẹmịn̄.

Oscar Hase, emi ekewetde mbụk eyouwem Koberger, ọdọhọ ke ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ utom Koberger tutu esịm utịt, “ẹkụt ke enye ekpeme n̄wed kiet—kpa Bible—ke ofụri utom esie.” Koberger ye mme nsan̄a esie ẹma ẹnen̄ede ẹsịn ukeme man ẹnyene Bible oro uwetn̄kpọ esie edide ata nnennen. Anaedi utom emi ikememke, sia ediwak n̄kani n̄wed ikpa ẹkedide n̄kpọuto oro ẹketịmde ẹbon ke ufọkidụn̄ n̄ka monk, ndien ẹkesinọ mme owo ke ekpri ini kpọt—edieke ẹkekam ẹnọde-nọ—man ẹsion̄o ẹwet.

Bible Usem Latin ye Eke German

Koberger ama osio nsio nsio idem Biblia Latina (Bible usem Latin) 15, emi ekemịn̄de akpa nsiondi ke 1475. Ndusụk nsiondi ẹma ẹsịne ndise ubom Noah, Ibet Duop, ye temple Solomon. Ke 1483, Koberger ama emịn̄ Biblia Germanica (Bible usem German), emịn̄ n̄kpọ nte idem 1,500—oro ekedi ata ediwak ke eyo oro. Bible emi ama esịne mme ndise 100 oro ẹkapde ke eto ẹmịn̄ man ẹdemede udọn̄ mme andikot, ẹnam se ẹwetde an̄wan̄a, ẹnyụn̄ ẹti mbon oro mîkekemeke ndikot n̄wed mme mbụk Bible oro ẹmehede. Mme ndise oro ẹkedude ke Bible emi ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam mbon oro ẹkedide ẹdisịn mme ndise ke Bible ke ukperedem, akpan akpan ke mme Bible usem German.

Mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹma Bible usem German eke 1483 oro Koberger okosiode, edi emi ekedi n̄kukụre nsiondi eke usem German emi Koberger okosiode. Okposụkedi emi mbon oro ẹkekotde n̄wed esie ẹnen̄ede n̄kpọ ẹketịn̄de enyịn ẹkpụhọde ikọ man ekekem ye Vulgate usem Latin oro ufọkabasi ọkọnọde unyịme, enye akada edikabade mbon Waldo eke iduọk isua 1400 oro ẹkedoride ukpan akabarede esiemmọ. * Ke isua oro eketienede, Pope Innocent VIII ama anam ẹsobo otu mbon Waldo ẹfep. Ke oro ebede, ufọkabasi ama aka iso ọbiọn̄ọ edikabade Bible nsịn ke usem en̄wen ekededi. Ke March 22, 1485, Akwa Bishop Berthold ke Mainz ke Germany ama ọnọ ewụhọ ete owo okûkabade Bible esịn ke usem German. Ke January 4, 1846, Berthold ama afiak ọnọ ewụhọ oro. Ke ntak ubiọn̄ọ oro, Koberger ikedehedei idomo aba ndimịn̄ Bible ke usem German.

Edi utom Anton Koberger ikedịghe ke ikpîkpu. Enye akada iso ke ndida obufa usọ umịn̄n̄wed oro ẹkesiode ẹdi mmịn̄ ediwak nsio nsio n̄wed nnyụn̄ nnam ẹmem urua ke Europe. Ke ntem, utom Koberger ama an̄wam ediwak ọsọ owo ẹnyene Bible.

[Ikọ Idakisọn̄]

[Mme ndise ke page 26]

Ọtọn̄ọde ke ufien aka nnasia: Ndise Daniel ke obube ekpe emi ẹkapde ke eto ẹmịn̄; Akamba abisi oro ẹdade gold ẹnam; Mbufa abisi oro ẹwọn̄ọde ẹfọn

[Ndise ke page 26]

Koberger

[Mme ndise ke page 26]

Mme n̄kpọ ẹban̄ade Bible usem Latin ye eke German Koberger, emi ẹwụtde nsemnsem mbana ye se ẹwetde ẹban̄a Genesis 1:1

[Mme Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 26]

Kpukpru foto Bible: Ẹbọ ẹto Itie Ubon N̄wed American Bible Society; Koberger: Mit freundlicher Genehmigung der Linotype GmbH