CHOONG KEON ye Julie an̄wan esie ẹdi n̄kpọ nte isua 35 idahaemi. Mbemiso isua ition emi ẹkebede, mmọ ẹkedi mme asiakusụn̄ ofụri ini ke Sydney ke Australia. Choong Keon ọdọhọ ete: “Idịghe kpukpru ini ke ikesinam utom, ima inyụn̄ inen̄ede ikop inem uwem. Ebiet emi ikodụn̄de ama ọfọn; eyo ikofiopke ikaha ikonyụn̄ ibịtke ikaha. Uwem ama enem etieti, ima inyụn̄ ikpere mbonubon nnyịn ye mme ufan nnyịn.” Kpa ye kpukpru emi, enyene n̄kpọ emi mîkayakke esịt Choong Keon ye Julie ana sụn̄. Nso ikedi oro? Mmọ ẹma ẹdiọn̄ọ ke idụhe se ikpande mmimọ ndinam se ikande oro nnọ Jehovah, edi mmọ ikamaha ndinam.

Utịn̄ikọ kiet emi mmọ ẹkekopde ke akamba mbono ke 2009 ama enen̄ede otụk mmọ. Eyenete oro ọkọnọde utịn̄ikọ oro eketịn̄ ikọ ọnọ mbon emi ẹkpekemede ndinam ekese nnọ Jehovah. Enye ọkọdọhọ ke awat o-moto esikeme ndiwọn̄ọde moto esie n̄ka nnasia m̀mê ufien ke ama ọkọtọn̄ọ uwat. Ntre n̄ko ke Jesus edinam. Enye edin̄wam nnyịn inam ekese edieke isịnde ukeme inam se ikebierede ndinam. * Eketie Choong Keon ye Julie nte ẹtịn̄ ikọ oro ye mmimọ. Kpa ke mbono oro, ẹma ẹnam ndụn̄ọde ye ebe ye n̄wan emi ẹdide isụn̄utom ke Taiwan. Mmọ ẹma ẹtịn̄ nte esịt adatde mmimọ ndinam utom do, ẹnyụn̄ ẹdọhọ ke ẹnen̄ede ẹyom mme owo ẹdin̄wam ke idụt oro. Eketie Choong Keon ye Julie nte mmọ ẹtịn̄ ikọ emi ye mmimọ.

Julie ọdọhọ ete: “Ke ima ikọnyọn̄ọ mbono oro, ima ibọn̄ akam inọ Jehovah ite an̄wam nnyịn iwọrọ ika Taiwan.” Enye adian do ete: “Edi idem ama enyek nnyịn. Eketie nte iyom ndifrọ ndụk iso akpa ke ini nnyịn mîdiọn̄ọke ewọk.” Ecclesiastes 11:4 ama an̄wam mmọ ‘ẹka ẹwọk’ oro. Itie oro ọdọhọ ete: “Owo eke esede ofụm idisuanke n̄kpasịp; owo eke onyụn̄ esede ikpaenyọn̄ idikpen̄eke ukpen̄e.” Choong Keon ọdọhọ ete: “Ima ibiere ke nnyịn  iditiehe-tie aba ‘ise’ n̄kpọ emi, ke ana itọn̄ọ ‘nditọ n̄kpọ man inyene se idikpen̄ede.’” Mmọ ẹma ẹbọn̄ akam etieti, ẹkot mbụk mme isụn̄utom, ẹwet e-mail ẹbụp mbon emi ẹkewọrọde ẹka Taiwan mbụme, ẹnyụn̄ ẹnyam kpukpru moto mmọ ye n̄kpọ ufọk mmọ. Ke ọfiọn̄ ita ẹbede, mmọ ẹma ẹka Taiwan.

Nditọete emi ẹtode nsio nsio idụt ẹkekwọrọ ikọ ke Taiwan ẹbe 100; ọtọn̄ọde ke owo isua 21 esịm owo isua 73. Mmọ ẹto Australia, Britain, Canada, France, Japan, Korea, Spain, ye United States. Iban emi mîdọhọ ebe kan̄a ke otu oro ẹbe 50. Nso in̄wam nditọete emi ẹmade ukwọrọikọ etieti mi ẹnam utom ke esenidụt? Se ntak mi.

Laura okoto Canada akanam utom usiakusụn̄ ke edem usoputịn Taiwan. Enye idọhọ ebe kan̄a. Isua duop ko ke edem, enye ikesimaha utom ukwọrọikọ. Enye ọdọhọ ete, “N̄kamaha ukwọrọikọ sia n̄kesikaha kpukpru ini n̄konyụn̄ n̄kemeke ndikwọrọ ikọ ọfọn.” Mme ufan esie ke Canada ẹma ẹdọhọ enye etiene mmimọ aka Mexico ọkọkwọrọ ikọ ọfiọn̄ kiet. Laura ọdọhọ ete: “Tọn̄ọ n̄kamamana, akpa ini n̄kọkwọrọde ikọ mbịghi ke an̄wautom ekedi oro, ndien ama enem mi etieti!”

Ukwọrọikọ ọfiọn̄ kiet oro ama enem Laura tutu enye ebiere ndiwọrọ n̄ka esop emi ẹsemde Chinese ke Canada. Enye ama ekpep Chinese, ọwọrọ aka otu emi ẹsemde Chinese, ebiere ndiwọrọ n̄ka Taiwan, onyụn̄ anam ntre ke September 2008. Laura ọdọhọ ete: “Ama ada mi n̄kpọ nte isua kiet mbemiso mmehede ye obufa ebiet emi n̄kodụn̄de, edi n̄kwe se ikpanamde mfiak nnyọn̄ Canada.” Enye ada didie utom ukwọrọikọ idahaemi? Enye ọdọhọ ete: “Ukwọrọikọ enem mi etieti idahaemi. Idụhe se inemde nte ndikụt nditọ ukpepn̄kpọ Bible fo ẹkpepde n̄kpọ ẹban̄a Jehovah ẹnyụn̄ ẹnamde ukpụhọde ke uwem mmọ. Ndikwọrọ ikọ ke Taiwan anam n̄kụt utọ n̄kpọ emi ke ubọk ke ubọk onyụn̄ anam nnen̄ede n̄kop idatesịt.”

Brian ye Michelle an̄wan esie ẹdi n̄kpọ nte isua 35. Mmọ ẹto United States, ẹkenyụn̄ ẹwọrọ ẹka Taiwan ke n̄kpọ nte isua itiaita emi ẹkebede. Ke nsonso oro, eketie mmọ nte ke inyeneke se mmimọ ikemede ndinam ke an̄wautom. Edi isụn̄utom kiet emi ama akanam utom isụn̄utom ebịghi ama ọdọhọ mmọ ete: “Ọkpọkọm mbufo ẹnọ owo tract kpọt, ẹti ke ekeme ndidi akpa ini emi owo oro okopde n̄kpọ aban̄a Jehovah edi oro. Ntre, ẹkûda se ẹnamde emi ke an̄wautom ke ekpri n̄kpọ!” Ikọ isụn̄utom oro ama ọsọn̄ọ Brian ye Michelle idem. Eyenete en̄wen ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹkûda ikọ Chinese ifan̄ oro ẹkpepde ke usen ke usen ẹdomo ndifiọk m̀mê ẹmenam ọfọn mbak idem edimem mbufo. Ẹda adan̄a nte ẹkopde usem emi kpukpru ini emi ẹkade mbono ẹdomo.” Mmọ ẹma ẹkpep usem emi sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄, ndien idahaemi mmọ ke ẹda usem emi ẹn̄wam mme owo.

Nso ikeme ndin̄wam fi ama ndikpep usem obio owo? Ka idụt emi akpamade ndiwọrọ n̄ka n̄kọkwọrọ ikọ. Dụk mbono esop do, neme nneme ye nditọete, nyụn̄ san̄a ye mmọ kwọrọ ikọ. Brian ọdọhọ ete: “Ke ini okụtde nte ediwak owo ẹkpan̄de utọn̄ ẹkop etop Obio Ubọn̄ ye nte nditọete do ẹmade fi, ọyọdọn̄ fi ndiwọrọ n̄ka idụt oro n̄kan̄wam.”

Ediwak mme asiakusụn̄ emi ẹwọrọde ẹkekwọrọ ikọ ke Taiwan ẹsikpep mme owo Ikọmbakara. Okụk oro ẹkpede mmọ ke mmọ ẹsida ẹn̄wam idem. Kristin ye Michelle ẹsinyam iyak ye n̄kpọ ntre. Kristin ọdọhọ ete, “Akananam nnamke utọ n̄kpọ emi, edi se ndade ndia n̄kpọ ke obio owo edi emi.” Nte ini akade, Kristin ama enyene mbon emi ẹsiwakde ndibọ enye n̄kpọurua ndep. Ekpri mbubehe emi ke enye ada ese aban̄a idemesie ye n̄wan esie. Mbubehe emi n̄ko ọnọ enye ini anam utom usiakusụn̄ emi akakam adade mmọ aka do.

William ye Jennifer ẹkeka Taiwan n̄kpọ nte isua itiaba emi ẹkebede. Mmọ ẹto United States. William ọdọhọ ete, “Idem esimem mi ndusụk ini sia edide ke n̄kpep obufa usem, ke nnam utom usiakusụn̄, ke nnyụn̄ nnam utom nda nse mban̄a idem mi ye n̄wan mi.” Edi nso in̄wam mmọ ẹse ẹban̄a kpukpru emi ẹnyụn̄ ẹkop idatesịt? Mmọ isinamke se ikponde ikan mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mmọ ẹkekpepde Chinese, mmọ ikekereke ke idida usen kiet idiọn̄ọ usem oro, ntre ikenen̄ekede ifịna mmọ ke ini mmọ mîkọsọpke idiọn̄ọ.

William eti se esenyịn emi asan̄ade-san̄a eketịn̄de ye enye ini kiet. Enye ọkọdọhọ William okop inemesịt ini ekededi emi enye ekemede ndinam se enye ekebierede ndinam nnọ Abasi. William ọdọhọ ke item oro ama an̄wam imọ ye n̄wan imọ inam se mmimọ ikemede, inam item emi nditọeka ẹnọde mmimọ, inyụn̄ ikpụhọde nte mmimọ isinamde ndusụk n̄kpọ man ikụt unen ke utom emi mmimọ inamde ke idụt oro. Enye adian do ete, “Ke ini itide item emi, imesisio ini isan̄a ise ndiye ebiet ke idụt oro.”

Megan emi ọkọwọrọde aka Taiwan n̄ko oto United States. Enye idọhọ ebe kan̄a. Enye n̄ko ke okop inem utom Abasi emi enye anamde ke Taiwan, ke onyụn̄ odomo ndisem Chinese ọfọn. Kpukpru utịturua, enye esitiene nditọete aka ọkọkwọrọ ikọ ke n̄kponn̄kan esụkmbehe ke Taiwan emi ẹkotde Kaohsiung. Enye esidụk esịt nsụn̄ikan̄ ọkọkwọrọ ikọ ọnọ mme ọkọiyak emi ẹtode Bangladesh, India, Indonesia, Philippines, Thailand, ye Vanuatu. Megan ọdọhọ ete, “Sia mme  ọkọiyak mîsidụhe ibịghi ke esụkmbehe oro, imesitọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye mmọ ndondo oro ikụtde mmọ. Mmesikpep n̄kpọ ye owo inan̄ m̀mê ition ini kiet man n̄keme ndikpep kpukpru mmọ n̄kpọ.” Ndi enye enen̄ede ọdiọn̄ọ Chinese? Enye ọdọhọ ete, “Ubaha nte n̄kpenen̄erede ndiọn̄ọ usem emi. Edi mmesiti se eyenete kiet ọkọdọhọde mi: ‘Nam se ekemede, yak Jehovah anam se isụhọde.’”

Mbemiso Cathy ọkọkpọn̄de Britain aka idụt en̄wen, enye ama anam ndụn̄ọde man ọfiọk idụt emi ọkpọfọnde ye eyenete an̄wan emi mîdọhọ ebe kan̄a. Enye ama ọbọn̄ akam ọnọ Jehovah aban̄a n̄kpọ emi onyụn̄ ewet ediwak n̄kọk itieutom obụp mme mfịna emi eyenete an̄wan emi mîdọhọ ebe ekemede ndinyene ke idụt mmọ. Ke ẹma ẹkebọrọ enye, enye ama etịn̄ enyịn okot se mme n̄kọk itieutom oro ẹketịn̄de onyụn̄ okụt ke Taiwan edifọn ye imọ.

Ke 2004, Cathy ama ọwọrọ aka Taiwan. Enye ekedi isua 31 ini oro, okonyụn̄ emek ndidu mmemmem uwem do. Cathy ọdọhọ ete: “Mma ndọhọ nditọete ẹteme mi ebiet emi ẹnyamde mfri ye ikọn̄ yak emem urua. Emi anam n̄kûbiat okụk n̄kaha.” Nso inam enye okûyom ikpọ n̄kpọ? Cathy ọdọhọ ete: “Mmesibọn̄ akam nnọ Jehovah nte an̄wam mi nyụhọ ye udia emi ndiade ye ọfọn̄ emi nnyenede. N̄kere ke Jehovah eyere akam mi. Enye anam mi mfiọk se nnen̄erede nyom; nsemeke mban̄a se mmenyeneke. Mmama utọ uwem oro ndude mi sia anam mi nsịn idem nnam n̄kpọ Abasi.”

N̄kpọ en̄wen oro anamde uwem enem Cathy edi ke ediwak owo ẹma ndikpan̄ utọn̄ ẹnyụn̄ ẹdụk esop. Enye ọdọhọ ete: “N̄kwọrọ ikọ ke ebiet emi ediwak owo ẹkpan̄de utọn̄ ẹkop eti mbụk. Enem mi etieti!” Ke ini enye akakade Taiwan, esop Chinese iba kpọt ẹkedu ke obio emi enye akanamde utom usiakusụn̄, edi mfịn esop itiaba ẹdidu. Cathy ọdọhọ ete: “Esịt enem mi kpukpru usen sia mmada enyịn mi n̄kụt nte esop ẹwakde, mmonyụn̄ ntiene n̄kwọrọ ikọ ke obio emi!”

N̄kpọ etie didie idahaemi ye Choong Keon ye Julie emi iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ? Ke nsonso oro, Choong Keon ekekere ke imọ inyeneke ufọn ke esop sia imọ mîkemeke ndisem Chinese ọfọn. Edi nditọete do ikekereke ntre. Choong Keon ọdọhọ ete: “Ke ini ẹkebaharede esop nnyịn, ẹma ẹnọ mi ediwak utom nnam kpa ye oro n̄kedide asan̄autom unamutom. Akpa ini oro eketiede mi ke idem nte nnam utom ke ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom un̄wam ekedi oro. Ama enem mi etieti ndikụt ke nditọete ẹma ẹkam ẹyom utọ owo nte ami!” Choong Keon edidi ebiowo idahaemi. Julie adian do ete: “Akananam nnyịn ikopke inemesịt ntem, inyụn̄ itiehe nnyịn ke idem ntem akpa. Ikọwọrọ idi mi ndin̄wam mme owo, edi ikere ke nnyịn ndiwọrọ ndi mi akam an̄wam nnyịn. Imọkọm Jehovah nte enye ayakde nnyịn inam utom mi!”

Ke ediwak idụt, ẹsụk ẹyoyom mme ọkwọrọikọ. Ndi ke ekere se edinamde ama okụre n̄wed? Ndi ọdọn̄ fi ndinam n̄kpọ efen efen nnọ Jehovah ke emi mûdọhọ ebe m̀mê n̄wan kan̄a mi? Ndi akpama ubon fo ẹnyene ediwak nti n̄kpọ emi mmọ ẹdibụkde ẹban̄a esop Jehovah ke ini iso? Ndi ọmọkpọn̄ utom onyụn̄ enyene ini ndida ifiọk fo n̄n̄wam mbon en̄wen? Jehovah ọyọdiọn̄ fi etieti edieke ọwọrọde aka ebiet emi ẹnen̄erede ẹyom mme ọkwọrọikọ.