“Mma Nnen̄ede Mma N̄wọrọnda Ubiere Esie”

GÜNTER GRASS emi edide ewet n̄wed eyen Germany, emi okonyụn̄ ọbọde enọ Nobel ke 1999 ke ntak n̄wed oro enye ekewetde, ama ewet mbụk eyouwem esie ke 2006. Enye etịn̄ ke n̄wed oro aban̄a ini emi ẹkenyịkde imọ ẹsịn ke n̄ka ukpeme mbio-obio Germany. Kpa ke n̄wed oro, enye etịn̄ aban̄a eren kiet emi akanamde n̄kpọ oro otụkde imọ ke se ibede isua 60 idahaemi. Eren emi ama ọsọn̄ọ ada ke mbuọtidem esie ke ini ukọbọ.

Ke ndụn̄ọde oro ẹkenamde ye Grass, emi ẹmịn̄de ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe Frankfurter Allgemeine Zeitung, enye ama etịn̄ aban̄a n̄wọrọnda owo emi ekesịnde ndin̄wana ekọn̄ mi. Grass ọkọdọhọ ke owo emi “iketieneke inịm se ediwak owo ẹkenịmde, sia enye ikedịghe owo Nazi, ikedịghe owo Communist, ikonyụn̄ idịghe owo Ukara Ufịk. Enye ekedi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.” Grass itịghi enyịn̄ Ntiense emi, edi sia Mme Ntiense ẹkesidọhọde: nnyịn isinamke mme utọ n̄kpọ oro, enye okokot Ntiense oro, Nnyịn-isinamke-mme-utọ-n̄kpọ-oro. Mbon oro ẹnamde ndụn̄ọde ẹban̄a Mme Ntiense Jehovah ẹdọhọ ke eren oro ekedi Joachim Alfermann. Ẹma ẹsiwak ndimia nnyụn̄ nsuene enye, ekem ẹkọbi enye ikpọn̄ ke ubet ufọk-n̄kpọkọbi. Edi Alfermann ama ọsọn̄ọ ada onyụn̄ esịn ndin̄wana ekọn̄.

Grass ọkọdọhọ ete: “Mma nnen̄ede mma n̄wọrọnda ubiere esie. Mma mbụp idemmi nte: Enye ananam didie ọyọ kpukpru emi? Enye ananam didie emi?” Ke Alfermann ama ọkọyọ kpukpru se ẹkenamde man enye ọkpọn̄ Abasi, ke akpatre ẹma ẹdinọ enye aka itienna ekikere Stutthof ke February 1944. Ẹma ẹsana enye ẹyak ke April 1945, enye ikonyụn̄ ikpaha ke ekọn̄ oro, onyụn̄ ọsọn̄ọ ada nte Ntiense Jehovah tutu esịm usen n̄kpa esie ke 1998.

Alfermann ekedi kiet ke otu n̄kpọ nte Mme Ntiense 13,400—ke Germany ye mme idụt eken oro mbon Nazi ẹkekarade—emi ẹkebọde ufen ke ntak mbuọtidem mmọ. Mmọ ẹma ẹtiene ndausụn̄ Bible, ẹda san̄asan̄a ke mbre ukara inyụn̄ itieneke in̄wana ekọn̄. (Matthew 26:52; John 18:36) N̄kpọ nte Mme Ntiense 4,200 ke ẹkesịn ke mme itienna ekikere, ndien 1,490 ẹma ẹtaba uwem mmọ. Idem tutu esịm mfịn, ubiere oro mmọ ẹkenamde osụk ototụk ediwak owo oro mîdịghe Mme Ntiense edi ẹmade nte mmọ ẹkesọn̄ọde ẹda.

[Ndise ke page 32]

Joachim Alfermann