Mbụk Eyouwem

Ndikụt Ima-Mfọnido ye Ukpeme Jehovah

NTE FAY KING OBỤKDE

Ete ye eka mi ẹkedi mbon mfọnido, edi nte ediwak mbon en̄wen, mmọ ikamaha ido ukpono. Eka mi ama esidọhọ: “Anaedi Abasi odu, mîdịghe ntre, anie ndien okobot mme frawa ye mme eto?” Edi ekikere esie ikebehe oro.

ETE mi akakpa ke 1939 ke ini n̄kedide eyen isua 11, n̄konyụn̄ ndụn̄ ye eka mi ke ikpehe Obio oro odude ke edem usụk Manchester ke England. Mma nnyene udọn̄ ndifiọk ekese mban̄a Andibot, mma nsinyụn̄ n̄kpono Bible okposụkedi mmen̄kọfiọkke n̄kpọ ndomokiet ke esịt. Ntre mma mbiere ndika Ufọkabasi England man n̄kokop se ẹkpepde do.

Mme edinam ufọkabasi oro ikenyeneke se ẹwọrọde inọ mi, edi ke ini ẹkekotde mme Gospel, mme ikọ Jesus ẹma ẹnam mi nnịm ke akpanikọ nte ke Bible enyene ndidi n̄wed akpanikọ. Ke ntiede n̄kere, enen̄ede etie nte n̄kokotke-kot Bible. Idem nte ini akade, ke ini ufan nnyịn kiet ọkọnọde mi “Obufa Testament” eke edikabade eyomfịn, n̄kadaha ini ntie n̄kot enye.

Ekọn̄ oro akasiahade ke Korea ke 1950 ama enen̄ede anam mi ntie n̄kere n̄kpọ. Ndi ekọn̄ emi ayatara nte Ekọn̄ Ererimbot II akatarade? Edieke edide ntre, didie ke ndinam ewụhọ Jesus oro ọdọhọde mma mme asua mi? Bet ise, ndi n̄kpadada nse nte mme owo ẹdade ẹkọn̄ ẹdụk obio mi nnyụn̄ nnamke n̄kpọ ndomokiet ndikpan mmọ? Edieke n̄kpodopde nse mmọ, oro okpowụt ke nnamke utom mi nte eyenisọn̄. Okposụkedi mmen̄kọfiọkke se n̄kpanamde, mma mfiọk nte ke kpukpru ibọrọ mbụme  mi ẹdu ke Bible kpa ye oro mmen̄kọfiọkke ebiet oro mmọ ẹdude.

Ndiyom Akpanikọ ke Australia

Ke 1954, ami ye eka mi ima ibiere ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke Australia, ebiet oro eyeneka mi an̄wan, Jean, okodụn̄de. Ke isua ifan̄ ẹma ẹkebe, Jean ama ọdọhọ mi ete ke ima idọhọ Mme Ntiense Jehovah ẹbịne mi sia enye ama ọfiọk ke mma nnyene udọn̄ ke Bible mma nsinyụn̄ n̄ka ufọkabasi. Enye okoyom ndifiọk se n̄kerede mban̄a Mme Ntiense Jehovah. Enye ama ọdọhọ mi ete: “Mfiọkke m̀mê se mmọ ẹsitịn̄de enen m̀mê inenke, edi ke nsụhọde n̄kaha, mmọ ẹsinam n̄kpọ etịm an̄wan̄a owo akan mme ufọkabasi eken.”

Bill ye Linda Schneider, mme ọdọ ndọ oro ẹkedide ẹdise mi, ẹma ẹnem itie etieti. Mmọ ẹma ẹkpere ndisịm isua 70, ẹma ẹnyụn̄ ẹnam utom nte Mme Ntiense ke ata ediwak isua. Mmọ ẹma ẹnam utom ke ufọkutom usuanetop ekebe utịn̄ikọ Mme Ntiense Jehovah ke Adelaide, ẹnyụn̄ ẹdụk utom ukwọrọikọ uyọhọ ini ke ini Ekọn̄ Ererimbot II, oro ẹkedoride ukpan ke utom ukwọrọikọ ke Australia. Nte ededi, kpa ye un̄wam oro Bill ye Linda ẹkenọde mi, n̄kosụk ndodụn̄ọde nsio nsio ido ukpono.

Nsan̄autom mi kiet ama ada mi aka ufọkabasi Billy Graham, ndien ndusụk nnyịn ima isobo ye ọkwọrọ ederi kiet emi ọkọdọhọde ibụp imọ mbụme. Mma mbụp mbụme kiet oro okosụk afịnade mi: “Didie ke afo ekeme ndidi Christian nnyụn̄ mma mme asua fo ke adan̄aemi akade okowot mmọ ke ekọn̄?” Ofụri otu oro ẹma ẹtọn̄ọ ndikụni inikiet inikiet—etie nte mbụme emi ama afịna kpukpru mmọ n̄ko! Ke akpatre, ọkwọrọ ederi oro ọkọdọhọ ete: “Mfiọkke ibọrọ mbụme enye emi. Ke n̄kekere mban̄a enye tutu emi.”

Kan̄a ke emi, ke n̄kosụk n̄kpep Bible ye Bill ye Linda, ndien ke September 1958, mma nna baptism. Mma nnyụn̄ mbiere nditiene uwụtn̄kpọ Bill ye Linda, ntre ke August 1959, mma ndụk utom usiakusụn̄ nte ọkwọrọikọ uyọhọ ini. Ọfiọn̄ itiaita ke ukperedem, ẹma ẹdọhọ mi ntiene nnam utom nte akpan asiakusụn̄. N̄kokop inemesịt didie ntem ndifiọk nte ke eyeneka mi, Jean, ama anam n̄kọri n̄ko ke ukpepn̄kpọ esie onyụn̄ ana baptism!

Usụn̄ Eberede

N̄kanam utom ye esop kiet ke Sydney nnyụn̄ nnịm ediwak ukpepn̄kpọ Bible. Usen kiet mma n̄kosobo akani ọkwọrọ ederi Ufọkabasi England kiet nnyụn̄ mbụp enye se ufọkabasi oro etịn̄de aban̄a utịt ererimbot. Okposụkedi enye ọkọdọhọde mi ete ke imọ imekpep ukpepn̄kpọ ido ukpono ke isua 50, ibọrọ oro enye ọkọnọde ama akpa mi idem. Enye ọkọdọhọ: “Nnyene ndida ini nnam ndụn̄ọde mban̄a oro sia mmemfiọkke Bible nte Mme Ntiense Jehovah.”

Esisịt ini ke oro ebede, ẹma ẹyom mme anamutom unyịmesịt ke Pakistan. Mma nsịn enyịn̄, n̄konyụn̄ mfiọkke nte ke owo ikọnọhọ iban oro mîdọhọ ndọ ẹka do; sụk iren oro mîdọhọ ndọ m̀mê mme ọdọ ndọ ke ẹkenọ ẹka. Nte ededi, ẹma ẹnọ n̄wed eben̄e oro n̄kesịnde aka ibuot itieutom Brooklyn sia ke mîbịghike, mma mbọ leta ẹdọhọde mi ẹte ke ifet odu ke Bombay (oro ẹkotde Mumbai idahaemi), ke India, ẹnyụn̄ ẹbụp m̀mê nyama ndika n̄kanam utom do. Oro ekedi ke 1962. Mma nnyịme nnyụn̄ n̄kodu ke Bombay ọfiọn̄ 18 mbemiso n̄kpọn̄de n̄ka Allahabad.

Mma nsọsọp ntọn̄ọ ndikpep usem India ẹkotde Hindi. Ikọsọn̄ke ndidiọn̄ọ usem emi sia ẹsikotde enye ukem nte ẹwetde-wet. Nte ededi, ikesinemke mi ke ini enyeneufọk ọdọhọde mi nda Ikọmbakara n̄kwọrọ ikọ nnọ imọ utu ke ndisịbe edeme  ye usem mmimọ! Edi obufa idụt emi ama akama inem inem n̄kpọ-ata oro ekedemerede owo udọn̄, mma nnyụn̄ ndara itie ebuana ekemmọ Mme Ntiense oro ẹketode Australia ẹdi.

Ke ini n̄kedide uyen, mma n̄kere mban̄a ndọ, edi ke ini n̄kanade baptism, mma nnen̄ede nsịn idem ke utom Jehovah tutu nnyeneke ifet ndinen̄ede n̄kere mban̄a oro. Nte ededi, idahaemi, ama afiak ọdọn̄ mi ndinyene nsan̄a eyouwem. Edi n̄koyomke ndikpọn̄ utom esenidụt oro n̄kanamde, ntre mma nsịn enye ke akam nnọ Jehovah nnyụn̄ nsio enye mfep ke ekikere mi.

Edidiọn̄ Oro Mmen̄kodorike Enyịn

Edwin Skinner ekedi esenyịn utom ke n̄kọk itieutom India ini oro. Enye okodụk ọyọhọ otu itiaita ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke 1946 ye ediwak mme anam-akpanikọ nditọete eken, esịnede Harold King ye Stanley Jones, oro ẹkenọde ẹka China. * Ke 1958, ẹma ẹmụm Harold ye Stanley ẹdọn̄ ke ufọk n̄kpọkọbi ke ntak utom ukwọrọikọ mmọ ke Shanghai. Ke ini ẹkesiode Harold ke n̄kpọkọbi emi ke 1963, Edwin ama ewet enye leta. Ke Harold ama okoto isan̄ oro enye akakade ke United States ye Britain ọnyọn̄ edi Hong Kong, enye ama edibọrọ leta oro Edwin ekewetde enye onyụn̄ ọdọhọ ke imọ imoyom ndidọ ndọ. Enye ama ọdọhọ ke ima isịn emi ke akam ini ikodude ke ufọk n̄kpọkọbi, onyụn̄ obụp Edwin m̀mê enye ọfiọk Ntiense oro edidide eti n̄wanndọ.

Ke India, ẹsinanam ndutịm ekese ndọ ẹnọ mme owo, ntre ẹma ẹdọhọ Edwin kpukpru ini ẹte anam utọ ndutịm oro, edi enye ikesimaha ndinam oro. Enye ama ayak leta Harold ọnọ Ruth McKay, n̄wan Homer oro ekedide esenyịn oro asan̄ade-san̄a. Nte in akade, Ruth ama ewet mi leta onyụn̄ ọdọhọ ke isụn̄utom emi odude ke esop ke ediwak isua ke oyom n̄wan, ndien enye ama obụp m̀mê ami nyama ndiwet isụn̄utom oro. Enye ikasiakke m̀mê anie ke eyenete oro edi ikonyụn̄ itịn̄ke n̄kpọ ndomokiet efen iban̄a enye.

Nte ededi, owo ndomokiet ikọfiọkke ke mma mbọn̄ akam nyom nsan̄a ke mîbọhọke Jehovah, ntre se n̄kekerede ndinam akpa ekedi ndifre enyịn mban̄a utọ n̄kpọ oro. Edi adan̄a nte n̄kekerede mban̄a n̄kpọ emi, ntre ke n̄kedifiọk nte ke Jehovah isiwakke ndibọrọ akam nnyịn ke usụn̄ oro nnyịn ikerede. Do mma n̄wet Ruth ndọhọ ke enye ekeme ndidọhọ eyenete oro afiak ewet sia oro mîdiwọrọke ite ke nyọdọ enye. Udiana leta oro Harold King ekewetde ekedi ebịne mi nnennen.

Ke ẹma ẹkesio Harold ke ufọk n̄kpọkọbi ke China, ẹma ẹmịn̄ mme ndise ye mbụk ẹban̄ade enye ẹyọhọ nsio nsio n̄wedmbụk n̄kpọntịbe  ye mme magazine. Etisịm ini emi, ẹma ẹdọdiọn̄ọ enye ke ofụri ererimbot, edi se ikenen̄erede itụk mi ekedi mbụk aban̄ade edinam akpanikọ esie ke utom ukara Abasi. Ntre nnyịn ima iwet kiet eken leta ke ofụri ọfiọn̄ ition, ndien ekem, mma mbịne enye ke Hong Kong. Nnyịn ikọdọ ndọ ke October 5, 1965.

Nnyịn mbiba ikoyom ndidọ ndọ nnyụn̄ n̄ka iso ke utom uyọhọ ini, ndien nte nnyịn ikọkọride isọn̄, nnyịn ima inen̄ede iyom kiet eken ikan n̄kpọ efen ekededi. Mma ndinen̄ede mma Harold, nnyụn̄ n̄kụt ima ima usụn̄ oro enye akanamde n̄kpọ ye mme owo ye nte enye akanamde n̄kpọ aban̄a mme mfịna oro ẹkedemerede ke utom nnyịn, oro ama anam mi nnen̄ede n̄kpono enye. Nnyịn ima inen̄ede ikop inem ndọ ke isua 27 inyụn̄ ibọ ediwak edidiọn̄ ito Jehovah.

Mbon China ẹnyene ifịk unam utom etieti, ndien mmenen̄ede mma mmọ. Ẹsem Cantonese ke Hong Kong, kpa usem Chinese oro enyenede uwak uyoikọ ye uwak usụn̄ oro ẹkpụhọrede uyo akan usem Mandarin inyụn̄ imemke utom ndikpep. Ami ye Harold ikọtọn̄ọ utom nnyịn nte mme ọdọ ndọ ke ufọkidụn̄ isụn̄utom ke ọfis n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah, ndien ekem inam utom ke nsio nsio ikpehe ke Hong Kong. Ih, nnyịn ima inen̄ede  ikop inem uwem, edi ke 1976, idem mi ama ọtọn̄ọ ndinen̄ede ndiọk.

Ndiyọ Unana Nsọn̄idem

Mma ndọn̄ọ uwọrọiyịp ke ọfiọn̄ ifan̄, ndien iyịp ikawakke mi aba ke idem. Akana ẹsiak mi idem, edi mbiausọbọ ẹkedọhọ ke mmimọ idisiakke mi idem ye unana edikịm iyịp nsịn mi ke idem sia edieke mmimọ isiakde, nyakpa ke ntak unana iyịp. Usen kiet ke ini mbiausọbọ ẹkesụk ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a mi, mme nurse ẹma ẹdomo ndinam mi n̄kpụhọde ekikere, ẹdọhọde ke ami nnyeneke unen ndomokiet ndiduọk uwem mi ntre ntre. Ẹkenam ndutịm ndisiak owo 12 idem usen oro, ndien 10 ke otu emi ẹkedi usion̄o idịbi, edi n̄kokopke ẹsuade ẹnọ iban idịbi oro ndomokiet ke ndikoyom ndiwot nditọ mmọ.

Ke akpatre, Harold ama ewet n̄wed ndisio ufọkibọk oro ke afanikọn̄ edieke ami n̄kpade, do mbiausọbọ ẹma ẹnyịme ndien ndisiak mi idem. Ẹma ẹda mi ẹka ubet usiakidem ẹnyụn̄ ẹben̄e idem ndikịm mi ibọk ibikpai. Ke ẹma ẹketịm idem ẹma, abiausọbọ oro okoyomde ndikịm mi ibọk ibikpai ama ọdọhọ ke imọ idikịmke mi aba, ke ntre ẹma ẹsio mi unyọn̄.

Do, nnyịn ima ikpọn̄ ufọkibọk oro ikosobo ye abiausọbọ efen oro esisede aban̄a udọn̄ọ iban. Ke ọfiọkde idiọk idaha mi, enye ama enyịme ndisiak mi idem ke ata usụhọde ekọmurua—edieke nnyịn mîdisiakke ekọmurua oro inọ owo ndomokiet. Enye ama asiak mi idem mfọn mfọn—ye unana edikịm iyịp ndomokiet nsịn mi ke idem. Ami ye Harold ima ikụt ima-mfọnido ye ukpeme Jehovah ke ini emi.

Ke 1992, Harold ama ọdọn̄ọ udọn̄ọ n̄kpa. Nnyịn ima inyọn̄ ikodu ke ọfis n̄kọk itieutom ndien ẹma ẹtịm ẹse nnyịn mbiba enyịn ke ima ima usụn̄ do. Edima ebe mi okokụre utom esie eke isọn̄ ke 1993, ke esịmde isua 81.

Mma Mfiak Nnyọn̄ England

Mma n̄kop inemesịt nditiene mbuana ke otu ubon Bethel ke Hong Kong, edi ama enen̄ede ọsọn̄ mi ndiyọ ufiop ye mbịtmbịt ofụm oro okodude do. Ekem, leta oro mmen̄kodorike enyịn ndibọ ama oto ibuot itieutom Brooklyn edi, obụpde m̀mê n̄kpama, ke ntak unana nsọn̄idem mi, ndika n̄kọk itieutom oro enyenede nti n̄kpọ usọbọidem. Ntre ke isua 2000, mma mfiak nnyọn̄ England nnyụn̄ n̄kabuana ye ubon Bethel ke London. Nso ima ima ndutịm ke emi edi ntem! Ẹma ẹnen̄ede ẹdara mi, ndien mmenen̄ede n̄kop inem nsio nsio utom oro nnamde, emi esịnede ndin̄wam ndise mban̄a itie ubon n̄wed ubon Bethel oro ọdọn̄ọde ikpọ n̄wed 2,000.

Ami n̄ko mbuana ye esop Chinese ke London, edi n̄kpọ itiehe aba nte ẹketiede. Idahaemi, mme owo oro ẹtode Hong Kong ẹdidu ke London iwakke nte mbon oro ẹtode China. Mmọ ẹsem usem Mandarin, ndien emi anam nnyịn isobo mbufa n̄kpọ-ata ke utom ukwọrọikọ. Ke kpukpru ikpehe ke idụt oro, ẹbụk mme ifiọkutom ẹban̄ade ediwak inem inem ukpepn̄kpọ Bible oro ẹnịmde ye nditọ ufọkn̄wed ntaifiọk ke China oro ẹma ẹkebọ akpa n̄weditoro. Mmọ ẹnyene ifịk unam utom ẹnyụn̄ ẹma akpanikọ Bible oro mmọ ẹkpepde. Edi n̄kpọ inemesịt ndin̄wam mmọ.

Mmesiwak nditie ke obufa ebietidụn̄ mi emi n̄kere nte ndarade uwem nnyụn̄ n̄ka iso ndidu ke n̄kpaidem mban̄a ima-mfọnido Jehovah. Ima-mfọnido akara kpukpru se inyenede ebuana ye uduak esie, ndien ẹnen̄ede ẹkụt ukpeme oro enye ọnọde mme asan̄autom esie kiet kiet. Mmenen̄ede nnyene ntak ndikọm enye ke kpukpru ima ima ukpeme oro enye ọnọde mi.—1 Peter 5:6, 7.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 24]

Ndinam utom ke India

[Mme ndise ke page 25]

Harold King ke 1963 ye ini oro enye anamde utom ke China ke iduọk isua 1950

[Mme ndise ke page 26]

Usen ndọ nnyịn ke Hong Kong ke October 5, 1965

[Ndise ke page 26]

Ye mme andibuana ke ubon Bethel ke Hong Kong, brọda ye sista Liang ke ufọt, brọda ye sista Gannaway ke nnasia