Mme Mbiet Ido Ukpono—Nte Mmọ Ẹketọn̄ọde ke Eset

“Mme mbiet ẹdi usụn̄ kiet oro anamde inyene eti ido ye edisana idaha Abasi ye eke Ndisana Owo Esie.”—GREEK ORTHODOX ARCHDIOCESE OF AUSTRALIA

KE UFIOP ufiop usen August emi, eyo ọfọp udịghiukot simen ẹsan̄ade ẹsịm ufọkidụn̄ n̄ka monk eke “Ata Edisana Eka Abasi,” odude ke isuo Tínos, ke Inyan̄ Aegean. Anainai eyo emi isụhọkede ubiere ifịk ifịk mbonisan̄ ido ukpono Greek Orthodox ẹwakde ẹbe 25,000 ẹnyụn̄ ẹsan̄ade sụn̄sụn̄ ẹdomo ndisịm mbiet eka Jesus oro ẹbanade uwouwo uwouwo.

Ekpri n̄kaiferi kiet edide mbụn̄ọ, nte an̄wan̄ade okopde ubiak, iso esie onyụn̄ owụtde itie nnanenyịn esie, ọnyọni ke edọn̄ oro ẹwọrọde iyịp idiọk idiọk. Akanian̄wan kiet emi akpade mba, emi okotode ke utịt eken ke idụt oro anam isan̄ edi, ke odomo ndisụk nsan̄a ntiene enye ke edem kpa ye ubiak ukot. Ibibiak ke asiaha ifịk ifịk eren kiet odude ke ufọt ufọt isua emana nte enye odomode ndifaha mbe ke otuowo oro ẹberide owo. Utịtmbuba mmọ edi nditịm mbiet Mary inua nnyụn̄ nduọ ke isọn̄ ke iso esie.

Nte eyịghe mîdụhe, ifịk ifịk mbon ido ukpono emi ẹnyene udọn̄ ofụri esịt ndituak ibuot nnọ Abasi. Nte ededi, owo mmọ ifan̄ ẹfiọk ke utọ utuakibuot nnọ mme mbiet ido ukpono oro ọkọtọn̄ọ oto mme edinam oro ẹma ẹkeda itie ke ediwak isua ikie mbemiso ntọn̄ọ Ido Ukpono Christ?

Nte Mme Mbiet Ẹtarade Ẹsuana

Ye mbon Orthodox, mme mbiet ẹdodu ke kpukpru ebiet. Mbiet Jesus, Mary, ye mbiet ediwak “ndisana owo” ẹnyene akpan itie ke ufọkabasi. Mbon ido ukpono ẹsiwak ndikpono mme mbiet emi ke nditịm mmọ inua, ndifọp incense, ye ke ndidomo mme tiande. Ke adianade do, ekpere ndidi kpukpru ufọk mbon Orthodox ẹnyene nditụn̄ọ oro mmọ ẹsinịmde mbiet ke ebiet ẹsibọn̄de akam. Edi ọsọ n̄kpọ mme Christian Orthodox ndidọhọ ke mmimọ imesisan̄a ikpere Abasi ke ini ituakde ibuot inọ mbiet. Ediwak mmọ ẹnịm ke mme mbiet ẹnyene mfọn ye utịbe utịbe odudu ẹtode Abasi.

Eyedi idem ayakpa mbon ido ukpono oro ndifiọk nte ke mme Christian akpa isua ikie ikenyịmeke ẹkama mme mbiet ke utuakibuot. N̄wed oro Byzantium ọdọhọ: “Sia ẹkedade ọkpọsọn̄ usua ẹnyenede ẹnọ ukpono ndem ẹto Ido Ukpono Mme Jew, akpa mme Christian ẹkese edikpono mme ndise ndisana owo ekededi ke ndek.” N̄wed oro ọdọhọ n̄ko: “Ọtọn̄ọde ke Ọyọhọ Isua Ikie Ition ka iso, mme mbiet . . . ẹma ẹkabade ẹdi ọsọ n̄kpọ ke an̄wan̄wa ye ọkpọkpọ utuakibuot.” Edieke mîkọtọn̄ọke ito Ido Ukpono Christ eke akpa isua ikie, m̀mọ̀n̄ ndien ke edikama mme mbiet ido ukpono ọkọtọn̄ọ?

Ndiyom Ntọn̄ọ Mmọ

Anam ndụn̄ọde oro Vitalij Ivanovich Petrenko ekewet ete: “Edikama mme mbiet ye mme ido edinam esie ẹma ẹdu anyan ini mbemiso  eyo mme Christian okonyụn̄ ‘ọtọn̄ọ oto ukpono ndem.’” Ediwak mme ewetmbụk eset ẹnyịme, ẹdọhọde ẹte ke ẹkụt ntọn̄ọ utuakibuot nnọ mme mbiet ke mme ido ukpono Babylon, Egypt, ye Greece eset. Ke uwụtn̄kpọ, ke Greece eset, ẹma ẹsisọi mme mbiet ido ukpono. Ẹkenịm ke Abasi ama esinọ ndisọi mbiet emi odudu. Mme owo ẹkekere ke owo ikobotke-bot ndusụk mbiet emi, edi ke mmọ ẹketo ke heaven ẹduọn̄ọ ke isọn̄. Ke mme ini akpan usọrọ, ẹma ẹsida mme utọ mbiet oro mmọ ẹtuakde ibuot ẹnọ do ẹsan̄a ẹkanade obio, ẹma ẹnyụn̄ ẹwa uwa ẹnọ mmọ. Petrenko ọkọdọhọ: “Mme inua-okot okpono Abasi ẹkeda mbiet oro mmọ ẹtuakde ibuot ẹnọ do nte abasi ke idemesie, okposụkedi ẹkesịnde ukeme . . . ndinam ukpụhọde odu ke ufọt abasi ye mbiet esie.”

Didie ke mme utọ ekikere ye edinam oro ẹkenyọni ẹdụk Ido Ukpono Christ? Anam ndụn̄ọde oro ọkọdọhọ ke ediwak isua ikie ke mme apostle Christ ẹma ẹkekpan̄a, akpan akpan ke Egypt, “mme edinịm ke akpanikọ Christian ẹma ẹtuaha ye ‘mbuaha edinịm ke akpanikọ mme okpono ndem’—emi ẹketọn̄ọde ke mme edinam ye mme edinịm ke akpanikọ mbon Egypt, Greece, Jew, Edem Usiahautịn ye mbon Rome emi mmọ ẹkedade ẹnam n̄kpọ, adianade ye mme edinịm ke akpanikọ ye mme edinam Christian.” Nte utịp, “mbonusọ ẹdide mme Christian ẹma ẹkpụhọde ẹda ekekem ye usụn̄ unam n̄kpọ [mbuaha mbuọtidem] ẹnyụn̄ ẹda mme mbiet mme okpono ndem emi ẹnam n̄kpọ, ẹwọn̄ọrede mmọ ẹsịn ke mbufa mbiet ẹnyenede ebuana ye Ido Ukpono Christ, okposụkedi mîkanamke mmọ ẹsana ofụri ofụri ẹbọhọ mme edinam ukpono ndem.”

Ikebịghike mme mbiet ẹma ẹkabade ẹdi akpan n̄kpọ ke uwem ido ukpono mme owo, edide ke ndịbe m̀mê ke eferife. Ke n̄wed oro The Age of Faith, ewetmbụk oro Will Durant etịn̄ nte emi akasan̄ade etịbe, ọdọhọde: “Nte ibat ndisana owo ẹketuakde ibuot ẹnọ ẹkewakde, ama oyom ẹdiọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹti mmọ; ẹma ẹnam ediwak ndise mmọ ye eke Mary; ndien ke se iban̄ade Christ, ikokụreke ke ndinam ndise oro ẹkerede nte Enye eketiede edi cross Esie ama akabade edi n̄kpọ oro ẹkponode—akam edide n̄kpọ n̄kpemeidem ọnọ mme ọkọi. Ndammana ifụre nditie n̄kere n̄kpọ ama anam mmọ ẹnam ndisana mbiet, mme ndise  ye ndisọi mbiet ẹdi mme n̄kpọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ; mme owo ẹsiduọ ke isọn̄ ke iso mmọ, ẹtịm mmọ inua, ẹdomo tiande ẹnyụn̄ ẹfọp incense ke iso mmọ, ẹyara mmọ flawa, ẹnyụn̄ ẹyom mme utịben̄kpọ ẹto mme ndedịbe odudu mmọ. . . . Mme ete ye mme esop Ufọkabasi ẹma ẹsitịn̄ ndien ndien ẹte ke mme mbiet emi idịghe mme abasi, edi ẹdi sụk mme n̄kpọ oro ẹtide mme owo ẹban̄a mme abasi; edi mme owo ikọdọn̄ke enyịn ndinịm mme utọ ubahade oro.”

Mfịn, ediwak owo ẹdade mme mbiet ido ukpono ẹnam n̄kpọ ẹyedọhọ ukem ntre ẹte ke mme mbiet ẹdi ikpîkpu n̄kpọ oro ẹkponode—idịghe n̄kpọ oro ẹtuakde ibuot ẹnọ. Mmọ ẹkeme ndidọhọ ke mme ndise ido ukpono ẹdi nnennen n̄kpọ un̄wam—kpa se owo mîkam ikemeke ndifụmi—ke ndituak ibuot nnọ Abasi. Eyedi emenyene ukem ekikere emi. Edi mbụme edi, Didie ke Abasi ekere aban̄a emi? Nte ekeme ndidi nte ke edikpono mbiet enen̄ede ọwọrọ edituak ibuot nnọ enye? Nte mme utọ edinam emi ẹkeme ndikama mme ndedịbe n̄kpọndịk?

[Ekebe/Ndise ke page 4]

Nso Idi Mbiet Ido Ukpono?

Nsio nsio mbiet ido ukpono ẹdu. Mme mbiet oro ẹbotde-bot ẹdu. Enyene ndusụk oro ẹkapde-kap. Ẹkama mmọ emi ntatara ntatara ke utuakibuot Roman Catholic. Mme mbiet Christ, Mary, “ndisana owo,” mme angel, mme owo ye mme n̄kpọntịbe eke Bible, m̀mê mme n̄kpọntịbe ke mbụk Ufọkabasi Orthodox oro ẹwetde-wet ẹdu n̄ko. Ẹsiwak ndiwet mmọ ke mme obukpọk oro ẹferede ndikama nsan̄a.

Nte Ufọkabasi Orthodox ọdọhọde, “ndise oro isibietke ndise ata owo ke mme mbiet Ndisana Owo.” N̄ko, ke mme mbiet “mme ndise ẹdude ke edem edem ẹsikponi”—ndise ata edem edem isikabakede ikpri. Ke ediwak ini “usụn̄ isidụhe ndiwụt mbukpọn̄, m̀mê okoneyo ye uwemeyo.” Ẹnịm n̄ko ẹte ke ‘Abasi ekeme ndidu’ ke eto ye mmọn̄ n̄wed oro ẹdade ẹwet mbiet.

[Ndise ke page 4]

Edikama mme mbiet ọtọn̄ọ oto mme edinam ukpono ndem

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

© AFP/CORBIS