Yak idọhọ ke ebe fo etịn̄ ikọ emi abiakde fi mîdịghe anam se iyatde fi ndien afo esịn n̄kpọ emi ke esịt. Emi iyakke ama enye aba nte ekesimade. Etie fi nte inyeneke se ekemede ndinam, ke ndọ mbufo edisụk itie ntre ikọ ikọ. Emi anam afo ọdọdiọn̄ esịn enye ke esịt. *

Afo emekeme ndinam ndọ mbufo enem. Edi yak ibem kan̄a iso ineme se ndisịn owo ke esịt esinamde.

Ndisịn ebe fo ke esịt ekeme ndibiat ndọ mbufo. Ntak-a? Ndisịn ebe fo ke esịt idiyakke fi anam mme n̄kpọ emi ẹsinamde ndọ ọfọn, utọ nte ndima enye, ndinyene mbuọtidem ke idemesie, ndinyụn̄ nsọn̄ọ nda ye enye. Ẹkeme ndidọhọ ke idịghe mfịna ndọ esinam ẹsịn owo ke esịt, ke ndisịn owo ke esịt esikam esịn mfịna ke ndọ. Oro anam Bible ọdọhọ ete: “Ẹsion̄o kpukpru idiọk udu . . . ẹfep ke idem mbufo.”—Ephesus 4:31.

Edieke esịnde ebe fo ke esịt, anam idemfo ibak. Afo ndisịn ebe fo ke esịt etie nte ndisiak idemfo ufia n̄kere ke edibiak ebe fo. Mark Sichel ọkọdọhọ ke n̄wed esie emi ẹkotde Healing From Family Rifts ete: “Ekeme ndidi owo emi afo esịnde ke esịt mi ke ufọk mbufo ke ebre asak, idiọn̄ọke ke afo mi amakpa idiọkesịt.” Nso ke emi ekpep fi? N̄wed emi ọdọhọ ete: “Edieke esịnde owo ke esịt, afo ke edifịna, idịghe owo oro.”

Afo emek ndisịn ebe fo ke esịt. Ndusụk iban ẹkeme ndikere ke emi idịghe akpanikọ, ke ebe mmimọ edi ntak. Edi ndikere n̄kpọ ntem edinam etie nte inyeneke se afo ekemede ndinam mban̄a n̄kpọ emi sia ekerede ke owo en̄wen edi ntak. Edi Bible ọdọhọ “yak owo kiet kiet owụt se utom esie edide.” (Galatia 6:4) Nnyịn ikemeke ndikpụhọde se mbon en̄wen ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹnamde, edi imekeme ndikpụhọde nte inamde n̄kpọ iban̄a se mmọ ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹnamde.

Diọn̄ọ ke ifọnke ndisịn ebe fo ke esịt. Imọfiọk ke emekeme ndikere ke ebe fo edi mfịna. Edi ti ke emekeme ndisịn enye ke esịt omonyụn̄ ekeme ndifen nnọ enye. Ewe ke afo edinam? Ọkpọfọn anam item Bible emi: “Ẹkûyak utịn osụhọde edisịm iyatesịt mbufo.” (Ephesus 4:26) Edieke afo esifende ọnọ owo, eyekeme ndise mban̄a mfịna ke ndọ mbufo edifọn edifọn.—Se se Bible etịn̄de: Colossae 3:13.

Nen̄ede dụn̄ọde idemfo. Bible etịn̄ aban̄a “owo iyatesịt” ye “owo ifụtesịt.” Emi owụt ke enyene ndusụk owo emi ẹsisọpde iyatesịt. (Mme N̄ke 29:22) Ndi afo edi utọ owo oro? Bụp idemfo ete: ‘Ndi mmesisịn owo ke esịt? Ndi mmesisọp iyatesịt? Ndi ekpri n̄kpọ esibiak mi?’ Bible ọdọhọ ke “owo eke . . . eyịrede etịn̄ aban̄a n̄kpọ adian̄ade mme ufan.” (Mme N̄ke 17:9; Ecclesiastes 7:9) Emi ekeme nditịbe n̄ko ke ndọ. Edieke esisọpde esịn ebe fo ke esịt, bụp idemfo ete, ‘Ndi mmekeme ndikpep ndinyene ime ke ini emi ebe mi anamde se ibiakde mi?’—Se se Bible etịn̄de: 1 Peter 4:8.

Biere m̀mê nso inen̄ede idi akpan n̄kpọ. Bible ọdọhọ ke ẹnenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ, “ini eke ẹdopde uyo ye ini eke ẹtịn̄de ikọ.” (Ecclesiastes 3:7) Idịghe kpukpru se ebe fo anamde fi ke ediyom ẹtie ẹkpe emem; ndusụk ini emekeme ‘ndidop uyo’ ndaha. (Psalm 4:4) Edi edieke anade etie eneme n̄kpọ emi ye enye, bet tutu esịt osụhọ fi. Mma kiet emi ekerede Beatriz ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kpọ abiakde mi, mmesidomo ndimụm idem n̄kama. Ndusụk ini mmesidikụt ke se iketịbede ikọdiọkke nte n̄kekerede, ndien mmesitịn̄ ikọ ukpono ukpono.”—Se se Bible etịn̄de: Mme N̄ke 19:11.

Diọn̄ọ se “ndifen nnọ” owo ọwọrọde. Ke akpasarade usem oro ẹkedade ẹwet Bible, ikọ oro ẹkabarede “ndifen nnọ” ekeme ndiwọrọ ndifre mban̄a n̄kpọ. Ntem, ndifen nnọ owo iwọrọke ndida se ẹkenamde fi nnam mbubru m̀mê ndinam nte n̄kpọ iketịbeke. Edi ọwọrọ ndifre mban̄a se iketịbede, sia ọfiọkde ke ndisịn owo ke esịt ekeme ndinam fi ọdọn̄ọ onyụn̄ ekeme ndibiat ndọ fo.