Ndi Ama Ọfiọk?

BRE

Ndi Ama Ọfiọk?

Ndi edi akpanikọ ke mme owo ẹma ẹsisuan mbiet ẹdọn̄ ke in̄wan̄ owo ke eyo Bible?

Digest eke 1468 oro Akwa Edidem Justinian ekewetde, edi kiet ke otu ediwak n̄wed emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ibet mbon Rome eyo Bible

JESUS ọkọdọhọ ke Matthew 13:24-26 ete: “Obio ubọn̄ heaven ebiet owo eke asuande eti n̄kpasịp ke in̄wan̄ esie. Ke adan̄aemi mme owo ẹdede idap, asua esie edi edisuan mbiet ọdọn̄ ke otu wheat, ndien ọnyọn̄. Ke ini enye asiahade ikọn̄ onyụn̄ on̄wụmde mfri, mbiet oro ẹnyụn̄ ẹsiaha n̄ko.” Ndusụk mme ewetn̄wed ẹkere ke uwụtn̄kpọ Jesus emi iketịbeke, edi ndusụk n̄wed mbon Rome eset emi ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a ibet mbon Rome, ẹdọhọ ke n̄kpọ emi ama esitịbe.

N̄wed Ukabadeikọ Bible kiet ọdọhọ ete: “Ibet mbon Rome akada owo ekededi emi asuande mbiet . . . ke in̄wan̄ owo man osio usiene nte abiatibet. Ibet emi ndikodu owụt ke ẹma ẹsinam utọ n̄kpọ emi.” Alastair Kerr, ata ọfiọkibet, ọdọhọ ke Justinian, Akwa Edidem Rome, ama osio n̄wed oro ẹkotde Digest ke isua 533 eyo mme apostle. N̄wed emi akaban̄a ibet mbon Rome ye se nta mme ọfiọkibet ẹketịn̄de ke n̄kpọ nte isua 100 esịm 250 eyo mme apostle. N̄wed oro (Digest, 9.2.27.14), owụt ke Ulpian, ata ọfiọkibet kiet, ama etịn̄ aban̄a ikpe oro Celsus, emi ekedide akwaowo ukara Rome ekekpede ke n̄kpọ nte isua 1,900 emi ẹkebede. Ikpe emi akaban̄a in̄wan̄ kiet emi owo akasuande mbiet ke esịt, ndien mbiet oro abiat n̄kpọ ke in̄wan̄ oro. N̄wed oro ama etịn̄ se ibet ọkọdọhọde enyene-in̄wan̄ ọbọ owo oro akasuande mbiet ke in̄wan̄ esie.

Mme owo ndikesinam utọ ibak ibak n̄kpọ emi ke Obio Ukara Rome eyo Bible, owụt ke uwụtn̄kpọ Jesus oro ama etịbe.

Nso utọ odudu ke ukara Rome ẹkenọ mme Jew oro ẹkedụn̄de ke Judea ke eyo mme apostle?

KE EYO mme apostle, ukara Rome ẹkesimek andikara Judea. Andikara emi ama esinyene mbonekọn̄. Akpan utom esie ekesidi ndibọ tax nnọ ukara Rome nnyụn̄ n̄kụt nte ke emem ye ifụre odu ke Judea. Ukara Rome ikesibiatke ini nditre n̄kpọ ekededi oro edibiatde ibet mmọ, nnyụn̄ nnọ owo ekededi oro esịnde ntịme ufen. Edieke mfịna mîdụhe, ukara Rome ẹma ẹsiyak mme andikara nsio nsio obio emi ẹdude ke idak mmọ ẹkara obio mmọ nte ẹmade.

Esop Sanhedrin mme Jew

Esop Sanhedrin ekedi n̄kponn̄kan esopikpe mme Jew, mmọ ẹkesinyụn̄ ẹse ẹban̄a n̄kpọ ekededi oro aban̄ade ibet mme Jew. N̄kpri esopikpe ẹma ẹdu n̄ko ke Judea. Etie nte ukara Rome ẹma ẹsiyak n̄kpri esop emi ẹkpe ikpe mbon obio ye ikpe ubiatibet, inyụn̄ isịnke idem ke se mmọ ẹbierede. N̄kpọ kiet emi ukara Rome mîkọnọhọ esopikpe mme Jew odudu ndinam ekedi ndiwot mme abiatibet. Ukara Rome ikpọn̄ ẹkenyene odudu ndiwot abiatibet. Stephen ekedi n̄kukụre owo emi ukara Rome ẹkenyịmede esop Sanhedrin ẹbiere ikpe n̄kpa ẹnọ ẹnyụn̄ ẹnam ẹtọn̄ọ enye ke itiat ẹwot.—⁠Utom 6:8-15; 7:54-60.

Esop Sanhedrin ẹma ẹnyene odudu etieti. Ewetmbụk oro, Emil Schürer, ọdọhọ ete: “Kpa ye oro esop Sanhedrin ẹkenyenede odudu etieti, ukara Rome ẹma ẹsibọ mmọ ikpe ekededi oro mmọ ẹkerede ke ọmọn̄ abiat ibet mmimọ ẹkpe ikpọn̄. Mmọ ẹma ẹsinam emi ini ekededi oro mmọ ẹmade.” Uwụtn̄kpọ kiet edi enye emi Claudius Lysias, etubom mbonekọn̄ Rome, ọkọdọhọde ẹmụm Paul eyen Rome ẹkesịn ke ufọk-n̄kpọkọbi.—⁠Utom 23:26-30.