1-2. (a) Ntak emi apostle Paul ọkọdọhọde ke ima ‘okpon akan’ mbuọtidem ye idotenyịn? (b) Mme mbụme ewe ke idineme?

 INI apostle Paul eketịn̄de n̄kpọ aban̄a mbuọtidem, idotenyịn, ye ima, enye ekemen nneme oro ekesịn ke ufọk ntem: “Andikpon n̄kan ke otu mmọ edi ima.” (1 Cor. 13:13) Nso ikanam Paul ọdọhọ ntre? Ini kpukpru se Abasi ọn̄wọn̄ọde aban̄a obufa ererimbot ẹditịbede ke ini iso, ufọn mbuọtidem ye idotenyịn ididụhe aba. Edi idisụk ikaka iso ima Jehovah ye mme owo, iyonyụn̄ ima mmọ ke nsinsi nsinsi.

² Sia ima edide n̄kpọ emi idikade-ka iso inyene, ẹyak ineme mbụme ita emi. Akpa, ntak ikpamade kiet eken? Ọyọhọ iba, didie ke ikpowụt ke imama kiet eken? Ọyọhọ ita, ikpanam nso man itetịm ima kiet eken?

3. Tịn̄ mme ntak emi anade ima kiet eken.

³ Ntak emi anade ima kiet eken? Ntak awawak, edi kiet edi ke ima anam ẹdiọn̄ọ nnyịn nte ata mme Christian. Jesus ọkọdọhọ mme apostle esie ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:35) N̄kpọ efen edi ke nnyịn ndima idem nnyịn anam idiana kiet. Paul ọkọdọhọ ke ima edi “mfọnmma mbọbọ edidianakiet.” (Col. 3:14) Edi akpan  ntak efen emi akpanamde ima kiet eken edi se apostle John ekewetde ọnọ nditọete esie ete: “Owo emi amade Abasi ekpenyene n̄ko ndima eyenete esie.” (1 John 4:21) Ima iwụt ke imama kiet eken, iwụt ke imama Abasi.

4-5. Nọ uwụtn̄kpọ ndiwụt nte ima emi imade Abasi asan̄ade n̄kpọ ye ima emi imade kiet eken.

⁴ Didie ke ima emi imade Abasi asan̄a n̄kpọ ye ima emi imade nditọete nnyịn? Ẹyak inọ uwụtn̄kpọ. Kere nte esịt nnyịn asan̄ade n̄kpọ ye ndido idem nnyịn eken. Dọktọ ama otụk nnyịn itọn̄ubọk ndise m̀mê oti nnyịn etịm yak ọsọn̄ m̀mê etịm sụn̄sụn̄, enye ekeme ndida oro ndiọn̄ọ nte esịt nnyịn etiede, m̀mê imenyene mfịna m̀mê inyeneke. Se itịn̄de emi ekeme ndikpep nnyịn nso mban̄a ima?

⁵ Ukem nte dọktọ ekemede ndida nte oti nnyịn etịmde ndiọn̄ọ nte esịt nnyịn etiede, nnyịn ndise nte imade mbon en̄wen ekeme ndin̄wam nnyịn idiọn̄ọ m̀mê imenen̄ede ima Abasi. Edieke ikụtde ke etie nte nnyịn inen̄ekede ima nditọete nnyịn aba, oro ekeme ndinam idiọn̄ọ ke nnyịn inen̄ekede ima Abasi n̄ko. Edi edieke isiwụtde kpukpru ini ke imama nditọete nnyịn, oro owụt ke imenen̄ede ima Abasi.

6. Edieke ikụtde ke nnyịn inen̄ekede ima nditọete nnyịn aba, ntak ikemede ndidọhọ ke oro edi akamba mfịna? (1 John 4:7-9, 11)

⁶ Edieke ikụtde ite ke nnyịn inen̄ekede ima nditọete nnyịn aba, idịghe ekpri mfịna edi oro. Ntak idọhọde ntre edi ke oro ekeme ndiwọrọ ke nnyịn inen̄ekede ima Jehovah aba. Se apostle John eketịn̄de man eti nnyịn n̄kpọ emi enen̄ede anam yak an̄wan̄a. Enye ọkọdọhọ: “Owo eke mîmaha eyenete esie, emi enye okụtde ke enyịn, ikemeke ndima Abasi, emi enye mîkwe.” (1 John 4:20) Se ikpepde ito ikọ John oro edi ke nnyịn mîmaha kiet eken, Jehovah idinemke esịt ye nnyịn.​—Kot 1 John 4:7-9, 11.

7-8. Tịn̄ ndusụk usụn̄ emi ikemede ndiwụt ke imama kiet eken.

⁷ Ewụhọ emi ọdọhọde ‘ima kiet eken’ ọyọyọhọ Bible. (John 15:12, 17; Rome 13:8; 1 Thess. 4:9; 1 Pet. 1:22; 1 John 4:11) Edi ima edi n̄kpọ emi esịnede owo ke esịt, ndien idụhe owo ndomokiet emi ekemede ndikụt se isịnede nnyịn ke esịt. Ntre idinam didie yak ẹkụt ke imama kiet eken? Se itịn̄de ye se inamde ke ẹdida ikụt.

⁸ Usụn̄ emi ikemede ndiwụt nditọete nnyịn ke imama mmọ awawak. Se ndusụk mi: “Ẹtịn̄ akpanikọ ẹnọ kiet eken.” (Zech. 8:16) “Ẹtie ke emem ye kiet eken.” (Mark 9:50) “Ẹda iso ke ndinọ kiet eken ukpono.” (Rome 12:10) “Ẹdara kiet eken.” (Rome 15:7) “Ẹka iso . . . ẹfen kiet eken.” (Col. 3:13) “Ẹka iso ẹbiom mfịghe kiet eken.” (Gal. 6:2) ‘Ẹka iso ẹdọn̄ kiet eken esịt.’ (1 Thess. 4:18) “Ẹka iso . . . ẹbọp kiet eken ọkọri.” (1 Thess. 5:11) “Ẹbọn̄ akam ẹban̄a kiet eken.”​—Jas. 5:16.

9. Ntak emi nnyịn ndidọn̄ mbon en̄wen esịt edide akpan usụn̄ emi iwụtde mmọ ke imama mmọ? (Se ndise n̄ko.)

⁹ Ẹyak ineme usụn̄ kiet emi ẹsiakde ke ikpehe 8 emi ikemede ndiwụt ke imama nditọete nnyịn. Idineme ikọ Paul emi ọkọdọhọde ete: ‘Ẹka iso ẹdọn̄ kiet eken esịt.’ Ntak emi ndidọn̄ kiet eken esịt edide akpan usụn̄ emi iwụtde mmọ ke imama mmọ? N̄wed kiet emi etịn̄de n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ke ikọ Paul oro ẹkabarede nte “ndọn̄esịt” ọwọrọ ‘ndida owo ke n̄kan̄ man ọsọn̄ọ enye idem ini akamba afanikọn̄ esịmde enye.’ Ntre, ikpọdọn̄ eyenete emi enyenede mfịna esịt, in̄wam enye adaha ada ke mfịna emi ekeberide enye ọduọk, onyụn̄ aka iso asan̄a ke usụn̄  emi adade esịm uwem. Ini ekededi emi eyenete atuade ebịne nnyịn ndien nnyịn idọn̄ enye esịt, oro owụt ke imama enye.​—2 Cor. 7:6, 7, 13.

10. Ndikop owo mbọm asan̄a nso ye ndidọn̄ owo esịt?

¹⁰ Ndikop owo mbọm ye ndidọn̄ owo esịt ẹsan̄a ntre. Didie? Owo okpokop owo mbọm, enye oyoyom ndidọn̄ owo oro esịt nnyụn̄ n̄n̄wam enye. Isibem iso ikop owo mbọm ndien idọn̄ enye esịt. Kop mi nte Paul emende mbọm Abasi ekeyịri ye nte Abasi esidọn̄de owo esịt. Paul okot Jehovah “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt.” (2 Cor. 1:3) Mbọm emi Paul etịn̄de aban̄a edi nnyịn ndiyak se iwọrọde owo efen otụk nnyịn. Ntre, ẹkot Abasi “Ete mbọm” koro enye esikop ikọt esie mbọm etieti. Mbọm oro esinam enye “ọdọn̄ nnyịn esịt ke kpukpru ukụt nnyịn.” (2 Cor. 1:4) Kpa nte nsasana mmọn̄ ke idịm esibịtde mbon emi itọn̄ asatde idem onyụn̄ afiakde ọsọn̄ọ mmọ idem, ntre n̄ko ke Jehovah esidọn̄ mbon emi enyịn anande esịt onyụn̄ ọsọn̄ọ mmọ idem. Didie ke ikeme ndikop mme owo mbọm nnyụn̄ ndọn̄ mmọ esịt ukem nte Jehovah? Usụn̄ kiet edi nnyịn ndinyene mme edu emi ẹdin̄wamde nnyịn isikop mme owo mbọm inyụn̄ idọn̄ mmọ esịt. Nso idi ndusụk edu oro?

11. Colossae 3:12 ye 1 Peter 3:8 ẹwụt ke mme edu ewe ke ana inyene n̄ko man ikeme ndika iso mma mbon en̄wen nnyụn̄ ndọn̄ mmọ esịt?

¹¹ Nso idin̄wam nnyịn ika iso ima kiet eken inyụn̄ ‘ika iso idọn̄ kiet eken esịt’ kpukpru usen? Edi nnyịn ndinyene ndiye edu nte ndikere mban̄a kiet eken, ndinyene ima nditọete, ndinyụn̄ mfọn ido. (Kot Colossae 3:12; 1 Peter 3:8.) Didie ke mme edu emi ẹdin̄wam nnyịn ke se itịn̄de emi? Mme edu eken emi ẹsan̄ade n̄kpọ ye ndikop owo mbọm ẹma ẹmehe nnyịn, ama onyụn̄ emehe nnyịn nditua mme owo mbọm, eyenen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndidọn̄ mme owo esịt ima ikụt nte mmọ ẹbọde ufen. Edinyụn̄ idi ukem ukem nte Jesus ọkọdọhọde ete: “Oto uyọhọ esịt inua osio etịn̄. Eti owo osion̄o nti n̄kpọ ke nti n̄kpọ emi enye okobonde.” (Matt. 12:34, 35) Nnyịn ndidọn̄ nditọete nnyịn esịt ke ini mmọ ẹnyenede mfịna edi ata akpan usụn̄ emi iwụtde mmọ ke imama mmọ.

12. (a) Kpa ye edide imama nditọete nnyịn, nso ke ana ikpeme? (b) Ewe mbụme ke idibọrọ idahaemi?

¹² Kpukpru nnyịn iyom ‘ndika iso mma kiet eken.’ (1 John 4:7) Edi ọfọn iti ke Jesus ama odụri nnyịn utọn̄ ete ke “ima ediwak owo eyebịt.” (Matt. 24:12) Jesus ikọdọhọke ke ediwak mbet imọ idinen̄ekede ima kiet eken aba-o. Ihih. Kpa ye oro, ana ikpeme mbak nnyịn idiyak unana ima emi okponde ke ererimbot emi anam nnyịn ikûnen̄ede uma nditọete nnyịn aba. Ẹyak imụm se itịn̄de oro ikama nte isụk iyomde ndineme akpan mbụme emi: Ndi enyene se ikemede ndinam man idiọn̄ọ m̀mê nnyịn ke inen̄ede ima nditọete nnyịn?

13. Nso idin̄wam nnyịn idiọn̄ọ m̀mê ke inen̄ede ima nditọete nnyịn?

¹³ Usụn̄ kiet emi ikemede ndidiọn̄ọ m̀mê ke inen̄ede ima nditọete nnyịn edi nte isinamde n̄kpọ ndusụk ini emi n̄kpọ etịbede. (2 Cor. 8:8) Apostle Peter ama etịn̄ aban̄a uwụtn̄kpọ kiet ini enye ọkọdọhọde ete: “Akan kpukpru n̄kpọ, ẹnyene ufiop ufiop ima ẹnọ kiet eken, koro ima ofụkde ekese idiọkn̄kpọ.” (1 Pet. 4:8) Nte idinamde n̄kpọ nditọete nnyịn ẹma ẹnam ndudue mîdịghe ẹnam se iyatde nnyịn ke idida idiọn̄ọ m̀mê ke inen̄ede ima mmọ.

14. Akpa Peter 4:8 owụt ke nso utọ ima ke ikpenyene? Nọ uwụtn̄kpọ.

 ¹⁴ Ẹyak itịm ikere ikọ Peter oro. Ntọn̄ọ ntọn̄ọ ufan̄ikọ 8 etịn̄ utọ ima emi ikpenyenede. Enye ọdọhọ ke ana inyene “ufiop ufiop ima.” Ikọ emi Peter eketịn̄de, emi ẹkabarede “ufiop ufiop” ọwọrọ “ndidụri n̄kpọ yak enen̄ede atara.” Utịt utịt ufan̄ikọ 8 oro etịn̄ se nnyịn idinamde ima inyene utọ ima oro. Enye ọdọhọ ke iyofụk ndudue nditọete nnyịn. Da se itịn̄de oro ntem: Yak idọhọ ke enyene okpokoro emi n̄kpọ ama akakwat mîdịghe n̄kpọ asat adiana enye iyehe aba. Ẹkeme ndimen ọfọn̄ ntat mfụk okpokoro oro enye ofụk kpukpru n̄kpọ emi mîyakke okpokoro oro eye aba. Ukem ntre, ikpenen̄ede ima nditọete nnyịn, imekeme ndifụk m̀mê ndifen “ekese idiọkn̄kpọ” emi mmọ ẹnamde, idịghe idiọkn̄kpọ kiet m̀mê iba.

15. Ikpenen̄ede ima nditọete nnyịn, nso ke idinam? (Colossae 3:13)

¹⁵ Ana inen̄ede ima nditọete nnyịn tutu edi se ikemede ndifen ndudue mmọ idem ke ini enen̄erede ọsọn̄. (Kot Colossae 3:13.) Ima ifen mbon en̄wen, iwụt ke imenen̄ede ima  mmọ, ke inyụn̄ iyom ndinem Jehovah esịt. Nso efen ikeme ndin̄wam nnyịn ifen ndudue nditọete nnyịn, ikûsunyụn̄ usọp ndiyak se mmọ ẹnamde ayat nnyịn?

16-17. Nso efen idin̄wam nnyịn ifen ndudue nditọete nnyịn? Nọ uwụtn̄kpọ. (Se ndise n̄ko.)

¹⁶ Sịn ekikere ke nti edu nditọete fo, idịghe ke ndudue mmọ. Kere uwụtn̄kpọ emi ise. Yak idọhọ ke odu ke itie usọrọ ye nditọete. Mbufo ẹdia, ẹta, ẹn̄wọn̄, ẹkop inem, utịt utịt mbufo ẹda kiet ẹsio ndise. Afo osio akpa, osio ọyọhọ iba, afiak osio ọyọhọ ita man n̄kpọ akpanam akpa oro. Idahaoro enyene ndise ita. Edi akafiak ese mme ndise oro afo okụt ke enyene enye emi brọda kiet amiaharede iso. Edinam didie? Ọyọduọk enye oro sia emenyene iba efen emi kpukpru owo ye brọda oro nde ẹsakde imam yak eye.

¹⁷ Ẹyak imen mme ndise oro idomo ye mme n̄kpọ emi isitide iban̄a mbon en̄wen. Imesiwak nditi mme ini emi ikebrede isak ye nditọete nnyịn. Edi yak idọhọ ke kiet ke otu mme ini oro, brọda m̀mê sista kiet etịn̄ ikọ mîdịghe anam n̄kpọ emi mîfọnke. Nso ke ikpanam? Kpa nte ikọduọkde ndise emi mîkọfọnke do, yak idomo ndisio se eyenete oro anamde ifep ke esịt. (N̄ke 19:11; Eph. 4:32) Imekeme ndifre ekpri ndudue emi enye akanamde do sia edide imeti ediwak nti n̄kpọ emi enye anamde, iti mme ini emi ikesibrede isak ye enye. Nti n̄kpọ emi itide iban̄a enye  ke ima. Utọ mme n̄kpọ oro ke nnyịn mîyomke ndifre.

18. Tịn̄ mme akpan n̄kpọ emi inemede iban̄a ima ke ibuotikọ emi.

¹⁸ Nso inam iyom nditetịm mma kiet eken? Ima ineneme ke ima iwụt ke imama nditọete nnyịn, iwụt ke imama Jehovah. Didie ke ikeme ndiwụt ke imama nditọete nnyịn? Usụn̄ kiet edi nnyịn ndidọn̄ mmọ esịt. Iyekeme ‘ndika iso ndọn̄ kiet eken esịt’ edieke isikopde mbon en̄wen mbọm. Ikpanam nso man itetịm ima kiet eken? Edi nnyịn ndidomo nte ikekeme ndifen ndudue mmọ.

19. Ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ nnyịn ndiwụt ke imama kiet eken mfịn emi?

¹⁹ Ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ nnyịn ndiwụt ke imama kiet eken mfịn? Kop ntak emi Peter ọkọnọde mi: “Utịt kpukpru n̄kpọ amasan̄a ekpere. Mmọdo, . . . ẹnyene ufiop ufiop ima ẹnọ kiet eken.” (1 Pet. 4:7, 8) Nso ke idori enyịn ndikụt nte utịt ererimbot emi enen̄erede ekpere? Jesus ama etịn̄ se iditịbede inọ mme mbet esie ini enye ọkọdọhọde ete: “Mbufo ẹyedi mbon emi kpukpru mme idụt ẹsuade ke ntak enyịn̄ mi.” (Matt. 24:9) Edieke idianade kiet, iyekeme ndikan utọ usua oro. Ima idiana kiet, Satan idikemeke nditọ nnyịn mbahade sia ima anam inen̄ede idiana kiet, ndien ima edi “mfọnmma mbọbọ edidianakiet.”​—Col. 3:14; Phil. 2:1, 2.