1-2. Ete ye eka ẹkpenam n̄kpọ didie edieke eyen mmọ obụpde mbụme aban̄a se Bible ekpepde, emi inịmde ke akpanikọ?

 NDIBỌK eyen idịghe ifia ubọk kiet-o. Okpobụp ediwak owo, ẹyedọhọ fi ke edi ntre. Ekpedi emenyene ekpri eyen, imotoro fi nte esịnde idem an̄wam enye enen̄ede enyene mbuọtidem. (Deut. 6:6, 7) Nte enye okponde aka, enye ekeme nditọn̄ọ ndibụp mbụme mban̄a se Bible ekpepde emi inịmde, esịnede nte Bible ọdọhọde idu uwem, ndien idịghe mbụme emi edide ọkpọbọrọ ih m̀mê ihih, enye oyụhọ enye.

² Nsonso oro, mme mbụme emi eyen fo obụpde ẹkeme ndifịna fi. Emekeme ndikam n̄kere ke enye obụp sia inen̄ekede ibuọt idem ke Abasi aba, mîdịghe ke inen̄ekede inịm se Bible ekpepde aba. Edi se idude edi, nte nditọwọn̄ ẹkponde ẹka, ntre ke mmọ ẹdibụp mme mbụme man mmọ ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹnọ idemmọ. (1 Cor. 13:11) Ntre, ufọn nnyekidem idụhe. Se ededi emi eyen fo okpobụpde aban̄a se inịmde, da oro nte ifet ndin̄wam enye ekpep ndinen̄ede n̄kere n̄kpọ man an̄wam enye enen̄ede ọbuọt idem ke Abasi, onyụn̄ enen̄ede enịm se Bible etịn̄de.

3. Idineme nso ke ibuotikọ emi?

³ Ke ibuotikọ emi, iyeneme nte mme ete ye eka ẹkemede ndin̄wam eyen mmọ m̀mê nditọ mmọ yak (1) ẹsọn̄ọ se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹnọ idemmọ, (2) ẹkụt ke nte Bible ọdọhọde ẹdu uwem ọfọn, ye (3) ẹdiọn̄ọ nte mmọ ẹkpetịn̄de se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ ẹnọ mbon en̄wen. Nte isụk inamde ntre, iyeneme n̄ko  ntak ọfọnde nditọwọn̄ ẹsibụp mbụme, ye ndusụk se mme ete ye eka ẹkpetiede ye nditọ mmọ ẹnam yak an̄wam mmọ ẹnyene ifet ndineme se nnyịn mme Christian inịmde ye nditọ mmọ.

N̄WAM EYEN FO ENEN̄EDE ỌBUỌT IDEM YE ABASI ONYỤN̄ ENỊM SE BIBLE ETỊN̄DE

4. Nso ye nso ke eyenọwọn̄ ekeme ndibụp? Nso ikeme ndinam enye obụp?

⁴ Mme ete ye eka emi ẹdide Christian ẹdiọn̄ọ ke mbuọtidem idịghe n̄kpọ emi eyenọwọn̄ adade oto ete ye eka. Afo ukûdaha-da mbuọtidem ke Jehovah umana. Eyen fo n̄ko ukem oro. Ntre nte ini akade, enye ekeme nditọn̄ọ ndikere ete: ‘Nnam didie ndiọn̄ọ ke Abasi do? Ndi mmekeme ndinen̄ede nnịm se Bible etịn̄de?’ Bible akam ọdọhọ yak ida “ukeme ukere n̄kpọ” nnyịn inam se akpanade inam, inyụn̄ ‘idụn̄ọde kpukpru n̄kpọ ifiọk.’ (Rome 12:1; 1 Thess. 5:21) Edi didie ke ekeme ndin̄wam eyen fo enen̄ede ọbuọt idem ke Abasi onyụn̄ enịm se Bible etịn̄de?

5. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam eyen mmọ enen̄ede enịm se Bible etịn̄de? (Rome 12:2)

⁵ Dọhọ eyen fo odụn̄ọde ke idemesie okụt ke se Bible ekpepde edi akpanikọ. (Kot Rome 12:2.) Eyen fo ama-edi obụp fi emi, obụp oko, da ifet oro wụt enye nte enye ekemede ndida mme n̄kpọ emi isidade inam ndụn̄ọde utọ nte Watch Tower Publications Index ye N̄wed Ndụn̄ọde Mme Ntiense Jehovah nyom ibọrọ. Ke N̄wed Ndụn̄ọde, enye ama aka “Bible,” enye ekeme ndikese ekpri ibuotikọ emi, “Abasi Ọkọnọ Spirit Esie Ẹda Ẹwet,” man okụt mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke Bible idịghe n̄wed emi nti irenowo ẹkewetde, okụre ke oro, utu ke oro ke edi “ikọ Abasi.” (1 Thess. 2:13) Ke uwụtn̄kpọ, enye ekeme ndinam ndụn̄ọde ke mme n̄wed esop Abasi mban̄a obio Nineveh emi okodude ke Assyria ke eset. Ke ini edem, ndusụk mbon emi ẹsidụn̄ọrede Bible ẹyom ndudue ẹkedọhọ ke akananam utọ obio oro ikodụhe. Edi ke n̄kpọ nte 1850, ẹma ẹdọk isọn̄ ẹkụt n̄wụre obio oro, oro onyụn̄ ọsọn̄ọ ke se Bible etịn̄de edi akpanikọ. (Zeph. 2:13-15) Eyen fo okpoyom ndidiọn̄ọ nte nsobo Nineveh akanamde prọfesi Bible osu, enye ekeme ndikokot ibuotikọ emi, “Ndi Ama Ọfiọk?” ke Enyọn̄-Ukpeme November 2021. Enye ama emen se enye ekpepde ke mme n̄wed esop Abasi odomo se enye ekpepde ke mme encyclopedia ye mme n̄wed en̄wen emi ẹsinen̄erede ẹkpono se mme andikewet ẹtịn̄de, enye oyokụt ke ọfọn imọ inịm se Bible etịn̄de.

6. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam eyen mmọ okụt se idin̄wamde enye enịm ke se Bible etịn̄de enen? Nọ uwụtn̄kpọ. (Se ndise n̄ko.)

⁶ N̄wam eyen fo okụt se idin̄wamde enye enịm ke se Bible etịn̄de enen. Mme ete ye eka ẹnyene nsio nsio ifet ndineme n̄kpọ mban̄a Bible m̀mê nte ikpọbuọtde idem ye Abasi ye eyen mmọ. Mmọ ẹkeme ndinyene utọ ifet oro ini mmọ ẹkade itie emi ẹbonde n̄kpọ-eset, itie emi ẹtọde nsio nsio ikọn̄ ye flawa yak ẹsisan̄a ẹse, m̀mê  itie emi ẹbonde n̄kpọ-eset ke ọfis Mme Ntiense Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkpese mme n̄kpọ-eset edide ke Intanet m̀mê ke itie emi ẹbọpde-bọp ẹbon mmọ, emekeme ndiwụt eyen fo mme n̄kpọ emi ẹketịbede ke eset m̀mê mme n̄kpọ emi ẹkesidade ẹnam n̄kpọ ini oro, emi ẹkemede ndin̄wam enye enịm ke se Bible etịn̄de enen. Ndi eyen fo ọdiọn̄ọ ke enyịn̄ Abasi ewere ke itiat emi ẹkotde Itiat Moab? Itiat oro edi isua 3,000 idaha-emi. Ata ata Itiat Moab oro mmọdo ke itie ubon n̄kpọ-eset emi ẹkotde Louvre Museum ke Paris ke France. N̄kpọ en̄wen edi ke ẹbot mbiet Itiat Moab oro ẹnịm ke “The Bible and the Divine Name” ke ebiet emi ẹsibonde n̄kpọ-eset ke Ibuot Itie-utom Mme Ntiense Jehovah ke Warwick ke New York. Se ẹwetde ke Itiat Moab oro owụt ke Edidem Mesha ke Moab ikamaha ndisịne aba ke idak Israel. Ukem ukem oro ke Bible onyụn̄ etịn̄. (2 Ndi. 3:4, 5) Eyen fo ama ada enyịn esie okụt n̄kpọ emi owụtde ke se isịnede ke Bible edi akpanikọ onyụn̄ enen, oro ayanam enye enen̄ede enịm se Bible etịn̄de.​—Men 2 Chronicle 9:6 domo.

7-8. (a) Uyai ye nsio nsio uduot emi ikụtde ke n̄kpọ-obot ẹkeme ndikpep nnyịn nso? (Se ndise n̄ko.) (b) Mme mbụme ewe ẹkeme ndin̄wam eyen fo enen̄ede enịm ke enyene eke okobotde kpukpru n̄kpọ?

⁷ N̄wam eyen fo ekere n̄kpọ aban̄a mme n̄kpọ-obot emi enye okụtde. Nte ẹsụk ẹsan̄ade ke itie emi mme eto ye flawa ẹdude, mîdịghe ẹdu ke in̄wan̄-esa mbufo, n̄wam eyen fo okụt ke mme n̄kpọ-obot ẹnyene utịbe utịbe uduot emi mîsikpụhọkede. Ntak-a? Mme uduot oro ẹnam ikụt ke andikobot mme n̄kpọ oro enyene ọniọn̄ onyụn̄ ọdiọn̄ọ anamde. Ke uwụtn̄kpọ, ke ata ediwak isua idaha-emi, nta-ifiọk ẹkpep n̄kpọ ẹban̄a uduot mme n̄kpọ emi ẹsitiede n̄wawan̄a n̄wawan̄a. Ata-ifiọk kiet emi ekerede Nicola Fameli ọdọhọ ke akpabat n̄wan̄ade emi odude ke n̄kpọ-obot, ke oyokụt ke edi ukem ibat. Ẹkot n̄kpọ oro ke Ikọmbakara Fibonacci sequence. N̄wawan̄a n̄wawan̄a uduot emi odu ke ediwak n̄kpọ, utọ nte ke ndusụk uyọ ntanta-ọfiọn̄; ke ikpọk nautilus, oro edi, unam emi ebietde ekwọn̄ edi odụn̄ ke mmọn̄; ke ikọn̄; ye ke ibuot flawa emi ẹkotde ese-utịn m̀mê sunflower. a

⁸ Nte ẹsụk ẹnen̄erede ẹkpep eyen fo science ke ufọkn̄wed, enye oyokụt ediwak uwụtn̄kpọ uduot efen ke n̄kpọ-obot. Da eto ke uwụtn̄kpọ. Ata ediwak eto ẹsidi ẹkpesiaha n̄kọk, n̄kọk oro edi ata ukem ye eto oro. Obufa n̄kọk emi onyụn̄ asiahade ke n̄kọk emi ama akasasiaha edisụk idi ata ukem ye enye emi enye asiahade oto. Edisụk ika iso itie ntre inamke n̄kpọ m̀mê n̄kọk asiaha ikafan̄. Anie edi ntak utọ uyai oro? Anie anam yak edi eto akpasiaha ediwak n̄kọk ntre, ikpụhọkede nte etiede? Nte eyen fo enen̄erede ekere aban̄a utọ mme mbụme oro, ntre ke enye edinen̄ede inịm ke Abasi okobot kpukpru n̄kpọ. (Heb. 3:4) Nte enye okponde aka, emekeme ndibụp enye ete, “Ekpedi Abasi okobot nnyịn, ndi ikpọfọnke  inịm ke enye eteme nnyịn n̄ko nte ikpodude uwem man ikop inemesịt?” Ama etịn̄ ntre ama, emekeme ndiwụt enye utọ nti item oro ke Bible.

N̄WAM EYEN FO OKỤT KE NTE BIBLE ỌDỌHỌDE IDU UWEM ỌFỌN

9. Nso ikeme ndinam eyenọwọn̄ obụp m̀mê se Bible ọdọhọde ẹnam m̀mê ẹkûnam enen?

⁹ Edieke eyen fo obụpde m̀mê se Bible ọdọhọde ẹnam m̀mê ẹkûnam osụk enen, domo ndidiọn̄ọ se inamde enye obụp. Ndi edi ke enye inyịmeke ke nte Bible ọdọhọde ẹdu uwem enen, mîdịghe edi ke enye idiọn̄ọke nte ekpetịn̄de yak an̄wan̄a mbon en̄wen se inamde Bible ọdọhọ ntre? Eke ekpededi-o, emekeme ndikpep n̄wed Du Ata Uwem ke Nsinsi! b ye enye man an̄wam enye okụt ke nte Bible ọdọhọde idu uwem ọfọn.

10. Didie ke ekeme ndin̄wam eyen fo ekere nte enye ekpedide ufan ye Jehovah?

¹⁰ Nam ọdọdọn̄ eyen fo ndiyom ndinen̄ede n̄kpere Jehovah. Nte osụk ekpepde Bible ye eyen fo, da mme mbụme emi ẹnamde owo etịn̄ se enye ekerede ye mme ndise ke n̄wed Du Ata Uwem ke Nsinsi! nam eyen fo etịn̄ se isịnede enye ke esịt. (N̄ke 20:5) Ke uwụtn̄kpọ, ọyọhọ ukpepn̄kpọ 8 emen Jehovah odomo ye eti ufan emi esitide nnyịn mme n̄kpọ emi ẹdin̄wamde nnyịn, emi mînyụn̄ iyomke n̄kpọ anam nnyịn. Ke ẹma ẹkeneme 1 John 5:3, emekeme ndibụp enye ete, “Sia ima ikọdiọn̄ọ ke Jehovah edi utọ eti Ufan oro, ikpada didie se enye ọdọhọde inam?” Ekeme nditie nte ke ekpri mbụme edi oro, edi ndibụp enye utọ mbụme oro ekeme ndin̄wam enye ada ke Abasi ọnọ nnyịn ibet ke ntak emi Enye amade nnyịn.​—Isa. 48:17, 18.

11. Didie ke ekeme ndin̄wam eyen fo okụt ke ọfọn inam item Bible? (Mme N̄ke 2:10, 11)

¹¹ Neme ye eyen fo ufọn emi isidiade ima inam item Bible. Ama etie ye eyen fo okot Bible mîdịghe okot text usen oro, neme nte mme item Bible ẹn̄wamde ubon mbufo. Ke uwụtn̄kpọ, ndi enye okụt ufọn emi odude ke owo ndisisịn idem nnam utom ndinyụn̄ ntịn̄ akpanikọ kpukpru ini? (Heb. 13:18) Emekeme n̄ko ndinam enye enen̄ede okụt ke item Bible isiyakke inọ idem unan ye editịmede esịt. (N̄ke 14:29, 30) Ndineme mme utọ item Bible oro ye eyen fo ekeme ndin̄wam enye enen̄ede okụt ke ọfọn inam se Bible etịn̄de onyụn̄ anam enen̄ede ọdọn̄ enye ndinam mme item Bible.​—Kot Mme N̄ke 2:10, 11.

12. Didie ke ete kiet an̄wam eyen esie erenowo okụt ke nditiene item Bible esifọn?

¹² Steve emi odụn̄de ke France onyụn̄ enyenede eyen erenowo isua 16 emi ekerede Ethan etịn̄ nte imọ ye n̄wan imọ in̄wamde Ethan okụt ke Jehovah ọnọ nnyịn mme ibet ke ntak emi enye amade nnyịn. Enye ọdọhọ ete: “Imesibụp enye mme mbụme nte, ‘Nso inam Jehovah ọdọhọ inam item Bible emi? Didie ke item oro owụt ke enye ama nnyịn? Nso ikeme nditịbe edieke mûnamke item oro?’” Mme nneme ntre ẹn̄wam Ethan enen̄ede enịm ke nte Jehovah ọdọhọde idu uwem ọfọn, enye onyụn̄ ebiere ndidu uwem ntre. Steve adian do ete: “Iyom ndin̄wam Ethan okụt ke ọniọn̄ emi ọdọn̄ọde ke Bible enen̄ede akan eke owo.”

13. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep eyen mmọ nte enye akpanamde mme item Bible? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹³ Kpep eyen fo nte enye akpanamde mme item Bible. Ifet kiet emi enyenede ndinam oro edi ke ini ẹnọde eyen fo n̄wed ke ufọkn̄wed ẹte okot nte utom ufọk. Mme owo ke mbụk emi odude ke n̄wed oro ẹkeme ndidi mbon emi ẹnamde oburobụt ido mîdịghe ẹsiyat esịt ntịme ntịme, ndien n̄wed oro ekeme ndinam etie nte ke mmọ ẹdi se ẹkpekpebede. Emekeme ndidọhọ eyen fo ekere nte esitiede Jehovah ke idem mme owo ẹma ẹnam n̄kpọ mîdịghe ẹtịn̄ ikọ nte mme owo oro. (N̄ke 22:24, 25; 1 Cor. 15:33; Phil. 4:8) Oro ekeme ndin̄wam enye ọdiọn̄ọ nte enye edikwọrọde ikọ inọ titia mmọ ye nditọ klas mmọ ẹma  ẹyom ndineme ebiet emi ẹkenọde enye okot do ke klas.

TỊM EYEN FO IDEM MAN ENYE EKEME NDITỊN̄ SE ENYE ENỊMDE ỌNỌ MBON EN̄WEN

14. Nso ikeme ndisọn̄ uyen emi edide Christian ndinam yak an̄wan̄a mbon en̄wen? Ntak-a?

¹⁴ Ndusụk ini, idem ekeme ndinyek mme uyen emi ẹdide mme Christian nditịn̄ se mmọ ẹnịmde ke akpanikọ. Ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep ke klas ke mme n̄kpọ ẹkefoforo, idem ekeme ndinyek mmọ ndidọhọ ke mmimọ inịmke utọ n̄kpọ oro. Ntak-a? Mme titia mmọ ẹkeme nditịn̄ nte ẹdọhọ ke ẹnen̄ede ẹsọn̄ọ ke ukpepn̄kpọ oro edi akpanikọ. Ekpedi emenyene eyen, didie ke ekeme ndin̄wam enye enen̄ede enịm ke se imọ ikpepde ke Bible inyụn̄ inịmde akam edi akpanikọ?

15. Nso ikeme ndin̄wam uyen emi edide Christian enen̄ede enịm ke se imọ ikpepde ke Bible inyụn̄ inịmde enen?

¹⁵ N̄wam eyen fo enen̄ede enịm ke se enye ekpepde ke Bible onyụn̄ enịmde enen. Idịghe se bụt anamde eyen fo ke ntak emi enye enịmde ke ẹkebobot mme n̄kpọ. (2 Tim. 1:8) Ntak idọhọde ntre? Se idude edi ke ediwak nta-ifiọk ẹdiọn̄ọ ke ikedịghe ke itie, itise mme n̄kpọ emi ẹn̄wekde ibifịk ẹwọn̄ọ ẹdi ke idemmọ ẹdidu. Mmọ ẹkụt mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke owo emi enyenede ọniọn̄ okobot kpukpru se idude uwem. Ndien ama ese mme odu-uwem n̄kpọ, oyokụt ke ẹdi se ẹkedade-da ini ẹnam. Oro anam nta-ifiọk oro inịmke se ẹsan̄ade ẹkpep ke ufọkn̄wed ke ofụri ekondo ẹte ke mme n̄kpọ ẹkefoforo. Se ikan̄wamde nditọ-ete irenowo ye iban eken ẹnịm ke ẹkebobot mme n̄kpọ ekeme ndin̄wam eyen fo n̄ko enen̄ede enịm ke ẹkebobot mme n̄kpọ. c

16. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam eyen mmọ ọdiọn̄ọ nte enye akpanamde mbon en̄wen ẹkụt ntak emi enye enịmde ke Andibot odu? (1 Peter 3:15) (Se ndise n̄ko.)

¹⁶ N̄wam eyen fo ọdiọn̄ọ nte enye ekemede ndinam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ se inamde enye enịm ke Andibot odu. (Kot 1 Peter 3:15.) Ekpetie ye eyen fo eneme mme ibuotikọ ke jw.org, ke ikpehe emi “Young People Ask​—Creation or Evolution?” oro ekeme ndin̄wam enye. Ini ẹsụk ẹsede mme ibuotikọ oro, ẹneme enye emi eyen fo ekerede ke eyenen̄ede an̄wam mme owo ẹkụt ke enyene eke okobotde mme n̄kpọ. Ti enye ke inaha enye eketie afan̄a n̄kpọ ye nditọ ufọkn̄wed mmọ. Dọhọ enye okûka ọkpọsọn̄ ọkọnọk ikọ; etịn̄ ikọ ifan̄ kpọt ọkọk ibuot ye owo emi akpamade ndineme n̄kpọ mban̄a m̀mê ẹkebobot n̄kpọ m̀mê owo ikobotke. Ke uwụtn̄kpọ, eyen ufọkn̄wed mmọ ekeme ndidọhọ ete: “Nsinịm se n̄kụtde ke enyịn kpọt,  ndien akananam n̄kwe Abasi.” Christian emi edide uyen ekeme ndidọhọ ete: “Yak idọhọ ke afo ke asan̄a aka ke esịt akai emi oyomde usụn̄ eti-eti ọkpọn̄ obio ekededi, afo okụt obube mmọn̄ emi ẹma ẹketịbi, ẹkọk enye, ẹyọn̄ọ enye ntem enye eye. Nso ke ekpekere? Edieke ekerede ke owo emi ọdiọn̄ọde se anamde akanam obube mmọn̄ oro, akpana oro n̄ko anam fi enịm ke enyene eke okobotde ekondo emi!”

17. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam eyen mmọ esiyom nsio nsio ifet nditịn̄ se Bible ekpepde nnọ mbon en̄wen? Nọ uwụtn̄kpọ.

¹⁷ Dọhọ eyen fo esiyom ifet ndineme se Bible ekpepde nnọ mbon en̄wen. (Rome 10:10) Eyen fo ndidomo nditịn̄ se enye enịmde ke akpanikọ nnọ mbon en̄wen ekeme nditie nte owo ndidomo ndikpep ndibre utọ n̄kpọ nte kita. Nsonso oro, owo emi ekpepde-kpep ndibre kita edida n̄kpri n̄kpri ikwọ ikpep. Nte ini akade, eyenen̄ede emem enye utom ndibre. Ukem ntre n̄ko, nsonso oro, uyen emi edide Christian ekeme nditịn̄ n̄kpọ ifan̄ emi mîwakke n̄kukọhọ ini enye enemede se enye enịmde ke akpanikọ ye mbon en̄wen. Ke uwụtn̄kpọ, enye ekeme ndibụp eyen ufọkn̄wed mmọ ntem: “Ndi ama ọdiọn̄ọ ke nta-ifiọk ẹma ẹyom ndisio obufa n̄kpọ ndi, ke mmọ ẹsiwak ndikọpi nto n̄kpọ-obot emi ama okododu? Yak n̄wụt fi vidio kiet emi edimade.” Ke enye ama okowụt eyen ufọkn̄wed mmọ oro vidio kiet ke otu mbon emi ẹdude ke Ndi Ẹkebobot? enye ekeme ndidọhọ ete: “Ẹkpetoro nta-ifiọk ke se mmọ ẹdiọn̄de, emi edide mmọ ẹda ẹto n̄kpọ-obot, anie ndien ke ẹditoro ke n̄kpọ-obot emi mmọ ẹkedade ifiọk oro ẹto?” Utọ mmemmem usụn̄ oro ekeme ndinem uyen emi enye ọkwọrọde Ikọ Abasi ọnọ do onyụn̄ anam ọdọn̄ enye ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a Jehovah.

KA ISO N̄WAM EYEN FO ENEN̄EDE ENYENE MBUỌTIDEM

18. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndika iso n̄n̄wam eyen mmọ enen̄ede ọbuọt idem ye Abasi?

¹⁸ Ediwak owo ke ererimbot emi ibuọtke idem ye Jehovah. (2 Pet. 3:3) Ntre mme ete ye eka, nte ẹsụk ẹkpepde Bible ye eyen mbufo, ẹdọhọ enye ekpep mme ibuotikọ emi ẹdin̄wamde enye enen̄ede ama Ikọ Abasi onyụn̄ ama nte Bible ọdọhọde idu uwem. Ẹwụt enye mme utịbe utịbe n̄kpọ emi ẹdude ke se Jehovah okobotde man oro anam enye ekere n̄kpọ. Ẹn̄wam enye okụt mme prọfesi Bible emi ẹma ẹkesu ke usụn̄ emi akpade owo idem. Akakan n̄kpọ emi ẹdinamde edi mbufo nditie ye enye mbọn̄ akam nnyụn̄ nsịn enye ke akam. Ẹma ẹnam ntre, ẹnịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ se ededi emi mbufo ẹnamde ẹn̄wam eyen mbufo enen̄ede enyene mbuọtidem.​—2 Chron. 15:7.