IMESIDA aranikan̄, ikan̄ ilektrik, ye aranuwat inam ediwak n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, aranikan̄ ke ndusụk owo ẹsida ẹtem udia. Ikan̄ ilektrik ke isida inam ufọk nnyịn ofiop m̀mê ebịt, inyụn̄ ida aranuwat iwat moto. Kpa ye oro, mme owo ke nsio nsio itie ke ererimbot inyeneke ikan̄ ilektrik ye aranuwat emi ekemde mmọ.

Gary emi odụn̄de ke South Africa ọdọhọ ke aranikan̄ ye aranuwat ọsọn̄ urua etieti. Jennifer emi odụn̄de ke Philippines esikere se ẹkpenamde man ikan̄ odu kpukpru ini sia ẹsiwak ndibọ ikan̄ ke edem mmọ. Fernando emi odụn̄de ke El Salvador ọdọhọ ke imọ imesikere iban̄a nte mme n̄kpọ emi ẹdade ẹnam aranikan̄ ye aranuwat ẹkemede ndibiat ofụm ye mmọn̄. Se Fernando etịn̄de emi etịbe ke ediwak itie ke ererimbot.

Emekeme ndibụp idemfo ete, ‘Nso ke n̄kpanam man n̄kûbaha ekpri aranikan̄, aranuwat, ye ikan̄ ilektrik oro nnyenede?’

Nnyịn owo kiet kiet inyene ndibiere m̀mê iyabaha aranikan̄, aranuwat, ye ikan̄ ilektrik m̀mê idibahake. Edi iyadia ufọn edieke nnyịn mîbahake mme n̄kpọ emi. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn idibiatke ediwak okụk, nnyịn idinyụn̄ ibiatke ofụm ye mme n̄kpọ ntre.

Yak ineme nte ikpetrede ndibaha aranikan̄, aranuwat ye ikan̄ ilektrik ke ini idude ke ufọk, ke ini ikade isan̄, m̀mê inamde n̄kpọ ke usen ke usen.

Kûdomo n̄kpọ emi esinamde ufọk ofiop m̀mê ebịt ntịme ntịme. Ndụn̄ọde kiet oro ẹkenamde ke Great Britain owụt ke mme owo ikenen̄ekede ibaha ikan̄ ilektrik ke ufan̄ isua kiet emi mmọ ẹketekde ubọk ke nte ẹdomode n̄kpọ emi esinamde ufọk ofiop ke ini etuep. Derek emi odụn̄de ke Canada enyịme ye se ẹkekụtde ke ndụn̄ọde emi. Enye ọdọhọ ete: “Ndisịne ọfọn̄etuep utu ke ndinen̄ede n̄kpọhọde n̄kpọ emi esinamde ufọk ofiop ke ini etuep esinam nnyịn ikûbaha ikan̄ ilektrik.”

Se itịn̄de emi ekeme n̄ko ndin̄wam mbon emi ẹdụn̄de ke ebiet emi ofiopde, emi ẹsidomode n̄kpọ emi anamde ufọk ebịt. Rodolfo emi odụn̄de ke Philippines ọdọhọ ke imọ isinen̄ekede ikpọhọde n̄kpọ emi esinamde ufọk ebịt. Enye ọdọhọ ke emi anam mmimọ ibahake ikan̄ ilektrik inyụn̄ ibiatke okụk ikaha.

Beri usụn̄ ye window ọfọn ke ini odomode n̄kpọ emi esinamde ufọk ebịt m̀mê ofiop. * Nnyịn idibahake ikan̄ ilektrik edieke isiberide usụn̄ ye window mbemiso idomode n̄kpọ emi esinamde ufọk ebịt m̀mê ofiop. Ke uwụtn̄kpọ, ndiberede usụn̄ nnịm ke ini etuep esinam ufọk enen̄ede ebịt, ndien emi esinam ẹkpọhọde n̄kpọ emi esinamde ufọk ofiop tutu enye adia ikan̄ akan nte akpadiade.

Ke adianade ye ndisiberi usụn̄ ye window kpukpru ini, ndusụk owo ẹsịn window emi mîsiyakke ufiop ọsọp odụk ufọk, ẹnyụn̄ ẹsịn n̄kpọ emi mîsiyakke ufiop m̀mê mbịtmbịt ofụm ọsọp ọwọrọ ke ufọk esie.

 Sịn bulb ikan̄ ilektrik emi mîsinen̄ekede idia ikan̄. Jennifer emi iketịn̄de iban̄a ọdọhọ ete: “Ima ikpụhọ bulb emi esidiade ikan̄, ikabade isịn mbon emi mîsidiaha ikan̄.” Kpa ye oro bulb emi mîsidiaha ikan̄ esisọn̄de urua, mbon oro ẹnyenede utọ bulb emi isinen̄ekede ibiat okụk ke ikan̄ ilektrik.

Edieke ekemede, kpekpe usụn̄ ka se oyomde ndika. Andrew emi odụn̄de ke Great Britain ọdọhọ ete: “Nsidụk tren n̄ka utom mîdịghe n̄wat enan̄ukwak n̄ka.” N̄wed kiet ọdọhọ ke ndisidụk bọs m̀mê tren n̄ka utom emem urua akan ndidep aranuwat nsịn ke moto n̄wat.

Tịm kere mbemiso akade isan̄. Edieke ebemde iso etie ekere nsio nsio itie emi aduakde ndika, emekeme ndikụt ke idịghe kpukpru ke enen̄ede oyom aka. Ndien ayada ini ye okụk oro akpabiatde aka mi aka ko, anam n̄kpọ en̄wen.

Jethro emi odụn̄de ke Philippines esibebiere ibat okụk oro enye edidade idep aranuwat isịn ke moto kpukpru ọfiọn̄. Enye ọdọhọ ke emi esinam itịm ikere mbemiso ikade isan̄.

Kûda ufiop mmọn̄ unam kpukpru n̄kpọ. Ndụn̄ọde oro ẹkenamde owụt ke edieke ẹbaharede ikan̄ ilektrik oro ubon kiet kiet ke Australia ẹsidade ẹnam n̄kpọ ke ufọk ẹsịn ke itie inan̄, ke ikan̄ ilektrik emi mmọ ẹsidade ẹtem ufiop mmọn̄ edidi mbahade kiet.

Nditem mmọn̄ esidia ikan̄ etieti, ntre udûnen̄ekede ubiat aranikan̄ m̀mê ikan̄ ilektrik edieke mûsunen̄ekede uda ufiop mmọn̄ unam n̄kpọ. Oro anam Victor emi odụn̄de ke South Africa ọdọhọ ke mmimọ isisọpke iyere ufiop mmọn̄. Ataifiọk emi ekerede Steven Kenway ọdọhọ ke edieke owo mîdaha ufiop mmọn̄ inam kpukpru n̄kpọ ke ufọk, ke ekpri ikan̄ ilektrik emi enye enyenede eyekem enye sia n̄kpọ emi enye adade ikan̄ anam idinen̄ekede iwak, ubon esie idinyụn̄ ibiatke okụk ikaha.

Nịme ndusụk n̄kpọ. Sinịme ikan̄, radio, TV, kọmputa, ye mme n̄kpọ ntre. Idem ke ama ekenịme mme n̄kpọ emi, mmọ ẹdisụk idadia ikan̄ edieke mûnịmeke mmọ ke ibibene. Ndusụk ntaifiọk ẹdọhọ ke ọfọn ẹsifahade mme n̄kpọ emi ẹsio ke ibibene. Se Fernando oro iketịn̄de iban̄a esinamde edi oro. Enye ọdọhọ ete: “Mmesinịme ikan̄ nnyụn̄ mfahade n̄kpọ ekededi oro mmenyomke kan̄a mfep ke ikan̄.”

Ekeme ndidi afo udûkemeke ndinam aranikan̄, aranuwat, ye ikan̄ ilektrik emem urua, udûnyụn̄ ukemeke ndinam ẹtre ndida mme n̄kpọ emi mbiat ofụm ye mmọn̄. Edi emekeme ndibiere ke imọ idibahake aranikan̄, aranuwat, ye ikan̄ ilektrik. Se mme owo ke nsio nsio itie ke ererimbot ẹnamde edi oro. Imọdiọn̄ọ ke imemke ndinam emi, edi kere ban̄a ufọn emi edidiade. Valeria emi odụn̄de ke Mexico ọdọhọ ke emi anam imọ inen̄ekede ibiat okụk inyụn̄ ibiatke ofụm ye mmọn̄.