Ala ka sariyaw basiginin be a ka sariyakolow lo kan. O sariyakolow ye miiriya jɔnjɔnw ye minw ye tiɲɛn ye ani u be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ. U b’an dɛmɛ ka Ala ka miiriya n’a dusukunnakow lɔn koo dɔw la. Sariyakolow b’an dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta ani ka koo ɲuman kɛ. U be mɔgɔ nafa kosɔbɛ sanko ni Ala ka sariyaw ma ɲɛsin koo dɔw ma.

▸ Kalansen 1, dakun 8

Ka mɛnni kɛ Jehova fɛ, o kɔrɔ ko ka sɔn k’a sago kɛ. Jehova b’a fɛ an ka mɛnni kɛ a fɛ sabu an b’a kanu (1 Zan 5:3). N’an be Jehova kanu ani n’an lanin b’a la, an bena a ka ladiliw labato koo bɛɛ la. An bena mɛnni kɛ a fɛ hali n’a man nɔgɔ. N’an be mɛnni kɛ Jehova fɛ, o b’an nafa sabu a b’a yira an na an ka ɲɛnamaya be se ka diya cogo min na bi. Ani, a ye layidu ta ko an bena duga caaman sɔrɔ sini ma.—Ezayi 48:17.

▸ Kalansen 1, dakun 10

Jehova ye see di an kelen kelen bɛɛ ma ka desizɔnw ta. A m’an dan k’an kɛ i n’a fɔ orobow (Deteronɔmu 30:19; Zozuwe 24:15). An be se ka desizɔn ɲumanw ta an yɛrɛ ma. Nka n’an m’an janto, an be se fana ka desizɔn juguw ta. An ka kan k’a latigɛ n’an bena kantigiya kɛ Jehova ye ani k’a yira ko an b’a kanu sɔbɛ la.

▸ Kalansen 1, dakun 12

Jehova ye sariyakolo dɔw sigi minw ɲɛsinna an tagamacogo ani an ka kɛwalew ma. Bibulu b’an dɛmɛ k’o sariyakolow lɔn ani k’a lɔn cogo min na u be se k’an dɛmɛ k’an koo diya Jehova ye ani k’an yɛrɛ nafa (Talenw 6:16-19; 1 Korɛntikaw 6:9-11). O sariyakolow b’an  dɛmɛ k’a lɔn min ka ɲi ani min man ɲi Ala ɲɛɛ na. U b’an dɛmɛ fana k’a lɔn cogo min na an ka ɲi ka mɔgɔw kanu, ka desizɔn ɲumanw ta ani ka ɲumanya kɛ. Duniɲamɔgɔw be koow jati cogo min na, hali n’o be juguyara ka taga, Jehova ka sariyakolow tɛ yɛlɛma (Deteronɔmu 32:4-6; Malasi 3:6). N’an b’u sira tagama, o b’an tanga tɔɔrɔ ni dusukasi ma.

▸ Kalansen 1, dakun 17

An kaan be dusukun min ma, o b’an dɛmɛ ka ɲuman ni juguman faranfasi k’a lɔn. Ala y’o see di an kelen kelen bɛɛ ma (Ɔrɔmukaw 2:14, 15). N’an b’a fɛ an dusukun ka baara kɛ ka ɲɛ, fɔɔ an k’a kolo ka kɛɲɛ ni Jehova ka sariyakolow ye. N’an y’o kɛ, an bena se ka desizɔn ɲumanw ta minw ka di Ala ye (1 Piyɛri 3:16). N’an b’a fɛ ka desizɔn jugu dɔ ta, an dusukun be se k’an lasɔmi. N’an ye koo jugu dɔ kɛ, a be se fana k’an jalaki. Koo dɔw be se k’a to an dusukun t’an lasɔmi tugun. Nka, Jehova ka dɛmɛ sababu la, an be se k’a kolo walisa a ka baara kɛ ka ɲɛ tugun. N’an be ni dusukun ɲuman ye, an hakili siginin lo ani an ninsɔn ka di an yɛrɛ kɔrɔ.

▸ Kalansen 2, dakun 3

Ka siran Ala ɲɛ, o kɔrɔ ko k’a kanu ani k’a bonya fɔɔ i tɛ sɔn ka koo si kɛ min bena a dusu kasi. Ala ɲɛsiran b’an dɛmɛ ka koo ɲuman kɛ ani k’an yɛrɛ tanga koo jugu ma (Zaburuw 111:10). O b’an lasun ka mɛnni kɛ koɲuman Jehova fɛ koo bɛɛ la. An y’an daa di Ala ma koo minw na, Ala ɲɛsiran b’an dɛmɛ k’u dafa sabu an b’a bonya kosɔbɛ. Ala ɲɛsiran b’an lasun ka kɛ ni miiriya ɲumanw ye, ka mɔgɔw minɛ ka ɲɛ ani ka desizɔn ɲumanw ta loon o loon.

▸ Kalansen 2, dakun 9

Ka nimisa, o kɔrɔ ko i dusu be kasi kosɔbɛ sabu i ye koo jugu dɔ kɛ. Minw be Jehova kanu, n’u y’a ye ko u ye koo dɔ kɛ min bɛnnin  tɛ ni Jehova ka sariyakolow ye, u dusu be tiɲɛ kosɔbɛ. N’an ye koo jugu dɔ kɛ, an ka kan ka Jehova deli a ka yafa an ma Yezu ka kunmabɔsara kosɔn (Matiyo 26:28; 1 Zan 2:1, 2). N’an nimisara sɔbɛ la ani ka koo jugu kɛ dabila, an be se ka la a la ko Jehova bena yafa an ma. An tun ye koo minw kɛ, kuun t’a la an k’an yɛrɛ jalaki u kosɔn tugun (Zaburuw 103:10-14; 1 Zan 1:9; 3:19-22). An ka banba k’a to an ka filiw k’an kolo, ka miiriya juguw bɔ an kɔnɔ ani ka Jehova ka sariyakolow labato.

▸ Kalansen 2, dakun 18

Ni mɔgɔ dɔ ye jurumuba kɛ, n’a ma nimisa o la, ani n’a banna ka Ala ka sariyakolow labato, a tɛ se ka kɛ kafomɔgɔ dɔ ye tugun. A ka kan ka gwɛn ka bɔ kafo kɔnɔ. Ni mɔgɔ dɔ gwɛnna ka bɔ kafo kɔnɔ, an man ɲi ka koo si kɛ n’o tigi ye tugun. Ani fana, an man ɲi ka kuma n’a ye tugun (1 Korɛntikaw 5:11; 2 Zan 9-11). Ka jurumukɛla gwɛn ka bɔ kafo kɔnɔ, o b’a to Jehova tɔgɔ tɛ nɔgɔ ani o be kafo latanga (1 Korɛntikaw 5:6). O fana ye kololi dɔ ye min be se ka jurumukɛla dɛmɛ a ka nimisa a ka jurumu na ani ka kɔsegi Jehova ma.—Luka 15:17.

▸ Kalansen 3, dakun 19

Jehova b’an kanu ani a b’a fɛ k’an dɛmɛ. O kama, a be tɛmɛ Bibulu fɛ k’an ɲɛminɛ ani ka cikanw ni ladiliw di an ma. Mɔgɔ minw b’a kanu, a be se ka tɛmɛ olu fana fɛ k’an dɛmɛ. An ye mɔgɔ dafabaliw ye minkɛ, an mako gwɛlɛ b’a la a k’an dɛmɛ (Zeremi 17:9). Jehova be tɛmɛ mɔgɔ minw fɛ k’an ɲɛminɛ, n’an be mɛnni kɛ u fɛ koɲuman, o b’a yira ko an be Jehova bonya ani ko an b’a fɛ ka kolo a ye.—Eburuw 13:7.

▸ Kalansen 4, dakun 2

An ye mɔgɔ dafabaliw ye minkɛ, an ka teli ka kuncɛbaya kɛ ani k’an yɛrɛ dɔrɔn nafa ɲini. Nka, Jehova b’a fɛ an k’an yɛrɛ majigi. N’an y’an yɛrɛ suma ni Jehova ye ani an y’a faamu ko an ka dɔgɔ haali, tuma caaman na, an b’a daminɛ k’an yɛrɛ majigi (Zɔbu 38:1-4). An be se k’a yira cogo wɛrɛ la ko an b’an majigi: a kɔrɔtanin lo an ka miiri tɔɔw koo la ani k’u nafa ɲini sanni ka miiri an yɛrɛ dɔrɔn koo la. Tuma caaman na, kuncɛbaya b’a to mɔgɔ b’a miiri ko a ka fisa ni tɔɔw ye. Mɔgɔ min majiginin lo, a b’a kɔnɔ gwɛ k’a yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ walisa k’a ka jogo ɲumanw n’a ka fiɲɛw lɔn. A tɛ siran ka sɔn a ka filiw la, ka yafa deli ani ka sɔn ladiliw ma. Mɔgɔ majiginin b’a jigi la Jehova kan ani a b’a to Jehova k’a ɲɛminɛ.—1 Piyɛri 5:5.

▸ Kalansen 4, dakun 4

N’u ko kuntigiya, o ye joo min be mɔgɔ dɔ fɛ ka cikanw di mɔgɔw ma ani ka desizɔnw ta. Jehova lo ye fɛɛn bɛɛ Kuntigi ye sankolo la ani dugukolo kan. Ale lo ye fɛɛn bɛɛ dan. O kama, a ye Sebagayabɛɛtigi ye duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ. Jehova ka kuntigiya be mɔgɔ nafa tuma bɛɛ. Jehova ye mɔgɔ dɔw sigi walisa u k’u janto an na. Ɲɛyirali fɛ, kuntigiya dira mɔgɔ dɔw ma i n’a fɔ bangebagaw, kafo ka diinan mɔgɔkɔrɔw ani faamanw. Jehova b’a fɛ an ka kolo u ye (Ɔrɔmukaw 13:1-5; 1 Timote 5:17). Nka, ni adamadenw ka sariya bɛnnin tɛ ni Ala ka sariyaw ye koo dɔ la, an be kolo Ala ye sanni ka kolo adamadenw ye (Kɛwaliw 5:29). Jehova ye mɔgɔ minw sigi, n’an be kolo u ye, an b’a yira Jehova la ko an sɔnna a ka desizɔnw na.

▸ Kalansen 4, dakun 7

Diinan mɔgɔkɔrɔw ye kolɔnbagaw ye. Jehova y’u sigi walisa u k’u janto kafomɔgɔw la (Deteronɔmu 1:13; Kɛwaliw 20:28). O cɛɛw b’an dɛmɛ ka jɛnɲɔgɔnya barikaman kɛ ni Jehova ye, k’a bato hɛɛrɛ la ani cogo labɛnnin na (1 Korɛntikaw 14:33, 40). Walisa mɔgɔ  dɔ ka kɛ diinan mɔgɔkɔrɔ ye hakili senu barika la, a tigi ka ɲi ka Bibulu ka sarati dɔw dafa (1 Timote 3:1-7; Titi 1:5-9; 1 Piyɛri 5:2, 3). An lanin be Jehova ka ɔriganisasiyɔn na ani an be dɛmɛ don a ka baaraw la. O kama, an be jɛn ni diinan mɔgɔkɔrɔw ye ka baara kɛ ninsɔndiya la.—Zaburuw 138:6; Eburuw 13:17.

▸ Kalansen 4, dakun 8

Jehova ye bangebagaw sigi walisa u k’u janto u deenw n’u somɔgɔw la. Nka, Bibulu b’a fɔ ko furucɛ lo ye denbaya kuntigi ye. Ni facɛman tɛ yen, bamusoman lo be kɛ denbaya kuntigi ye. Denbaya kuntigi ka baara ye k’a ka denbayamɔgɔw makow wasa walisa u ka dumuni, fani ani siyɔrɔ sɔrɔ. A kɔrɔtanin lo kosɔbɛ gwatigi k’a ka denbayamɔgɔw ɲɛminɛ Jehova batoli koo la. Ɲɛyirali fɛ, a b’a janto ko denbayamɔgɔw be taga lajɛnw na, u be waajuli kɛ, ani u be Bibulu kalan ɲɔgɔn fɛ tuma o tuma. Ni denbaya be desizɔn dɔw ta, gwatigi lo b’o koo ɲɛminɛ. A b’a jija tuma bɛɛ ka Yezu ladegi: a t’a fanga digi a ka denbayamɔgɔw kan, a tɛ fariya u ma, nka a sabarinin lo ani a b’u minɛ ni ɲumanya ye. O be na ni kanuya ni ninsɔndiya ye denbaya kɔnɔ. O la, u bɛɛ b’a ye k’u latanganin lo ani teriya min be u ni Jehova cɛ, o barika be bonya.

▸ Kalansen 4, dakun 12

Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu ye cɛɛ dɔw ye minw jigi b’a la ka ɲɛnamaya kɛ sankolo la. Jehova be tɛmɛ olu lo fɛ k’a sagokɛlaw ka baara ɲɛminɛ. Saan kɛmɛkulu fɔlɔ la, Jehova tɛmɛna Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu dɔ fɛ walisa ka kerecɛnw ɲɛminɛ u ka batoliko n’u ka waajuli baara la (Kɛwaliw 15:2). Bi, balimacɛ minw ye Koow Ɲɛnabɔla Jɛnkulu mɔgɔw ye, olu lo be bila ɲɛ ka cikanw di Ala sagokɛlaw ma, k’u ɲɛminɛ ani k’u latanga. N’u b’a fɛ ka desizɔnw ta, u be basigi Ala ka Kuma kan ani u b’a to hakili senu k’u ɲɛminɛ. Yezu y’o kerecɛn mɔlenw weele ko “jɔnkɛ dannamɔgɔ hakiliman.”—Matiyo 24:45-47, ABM.

▸ Kalansen 4, dakun 15

U be se k’a ɲini balimamuso dɔ fɛ a ka baara dɔ kɛ kafo kɔnɔ balimacɛw tun ka ɲi ka min kɛ. N’a b’o baara ɲɔgɔn kɛra, a ka ɲi k’a kuun datugu k’a yira ko Jehova ye labɛn minw kɛ, a b’u labato. Nka, a ka ɲi k’a kuun datugu koo tigitigi dɔw lo la dɔrɔn. Ɲɛyirali fɛ, balimamuso ka ɲi k’a kuun datugu n’a be mɔgɔ dɔ kalanna Bibulu la ani a cɛɛ wala balimacɛ batizenin dɔ be yen.—1 Korɛntikaw 11:11-15.

▸ Kalansen 4, dakun 17

An t’an seen don duniɲa ka politikikow ani kɛlɛkow la (Zan 17:16). Jehova sagokɛlaw b’a ka Masaya lo lafasa. I ko Yezu, an t’an seen don duniɲa ka koow la.

Jehova ko an k’an “yɛrɛ majigi faamaw kɔrɔ.” (Titi 3:1, 2; Ɔrɔmukaw 13:1-7). Nka Ala ka sariya b’a fɔ fana ko an man kan ka mɔgɔ faga. O kama, kerecɛn tɛ sɔn ka taga kɛlɛ la n’o tɛ, a dusukun bena a jalaki o kosɔn. Ni kerecɛn be se ka faso baara dɔ kɛ sɔrɔdasiya nɔɔ na, ale lo ka ɲi k’a filɛ n’a dusukun tɛna a jalaki o kosɔn.

An be Jehova kelenpe lo bato sabu ale lo y’an Danbaga ye. Hali n’an be jamana ka tagamasiɲɛw bonya, an tɛ darapo fo ani an tɛ faso fasa la (Ezayi 43:11; Daniyɛli 3:1-30; 1 Korɛntikaw 10:14). Jehova sagokɛlaw tɛ sɔn ka vote. Nka u kelen kelen bɛɛ lo b’o koo latigɛ a yɛrɛ ye. An tɛ vote sabu an be tugura Ala ka gofɛrɛnɛman kɔ ka ban.—Matiyo 22:21; Zan 15:19; 18:36.

▸ Kalansen 5, dakun 2

Duniɲa nin be mɔgɔw lasun ka kɛ ni Sutana ka miiricogo ye. Mɔgɔ minw tɛ Jehova kanu, u t’a ladegi ani u t’a ka sariyakolow labato, olu lo ka teli ka miiri i ko Sutana (1 Zan 5:19). O miiricogo n’a nɔfɛ  kɛwalew lo be weele ko duniɲa ka miiricogo (Efɛzikaw 2:2). Jehova sagokɛlaw b’u janto o miiricogo kana see sɔrɔ u kan (Efɛzikaw 6:10-18). Jehova ka sariyakolow lo ka di an ye ani an be banba ka kɛ n’a ka miiriya ɲɔgɔn ye.

▸ Kalansen 5, dakun 7

Minw b’o kalan ɲɔgɔn kɛ, u be wuli tiɲɛnkalan kama, o min be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ. U be muruti Jehova kama ani Yezu fana kama, Jehova ye o min sigi a ka Masaya kun na. O ɲɔgɔnna mɔgɔw b’a ɲini ka mɔgɔ wɛrɛw kuun yɛlɛma u ka tugu olu kɔ (Ɔrɔmukaw 1:25). Minw be Jehova bato, u b’a ɲini ka sigasigali miiriya don olu kuun na. Kerecɛn fɔlɔ dɔw murutira ani u kɛra banbagaw ye. O kelen lo bi fana (2 Tesalonikaw 2:3). Minw be kantigiya kɛ Jehova ye, olu tɛ sɔn ka jɛn n’o ɲɔgɔnna mɔgɔw ye koo si la. An t’a to ɲɛnagwɛlɛya wala mɔgɔ wɛrɛ k’an lasun ka kerecɛn murutininw ka kumaw lamɛn wala k’u ka sɛbɛw kalan. An be kantigiya kɛ Jehova ye ani an b’ale kelenpe dɔrɔn lo bato.

▸ Kalansen 5, dakun 9

Ka Israɛldenw to Musa ka sariya kɔrɔ, u y’a ɲini Jehova fɛ a k’u ka jurumuw yafa. U tun be taga ni sumanw, tulu ani bɛgɛnw ye Alabatoso kɔnɔ walisa k’u kɛ jurumu yafa saraka ye. O tun be Israɛldenw dɛmɛ u k’a to u hakili la ko Jehova be sɔn ka yafa u ka jurumuw na: u kelen kelen ka jurumuw ani u ka jamana taw. Kɔfɛ, Yezu y’a niin saraka an ka jurumuw kosɔn. O kama, kuun tun t’o sarakaw la tugun. Yezu y’a niin dafanin saraka “siɲɛ kelenpe.”—Eburuw 10:1, 4, 10.

▸ Kalansen 7, dakun 6

Musa ka sariya tun be sira di mɔgɔw ma u ka bɛgɛnw faga dumuta ye. Sariya tun b’a ɲini u fɛ fana ko u ka bɛgɛnw saraka (Levitiki 1: 5, 6). Nka Jehova tun tɛ sɔn abada a sagokɛlaw ka juguya bɛgɛnw ma (Talenw 12:10). Musa ka sariya kɔnɔ, cikan dɔw tun dira minw be bɛgɛnw latanga juguya ma. Israɛldenw tun ka ɲi k’u janto koɲuman u ka bɛgɛnw na.—Deteronɔmu 22:6, 7.

▸ Kalansen 7, dakun 6

Joli kɔnɔfɛn misɛnmanw. Joli kɔnɔfɛn kunbabaw ye: jolikisɛwulenw, jolikisɛgwɛw, plakɛtiw, ani joliji. U be se k’o kɔnɔfɛn kunbaba naani nunu tilantilan walisa ka fɛɛn fitinin fitinin dɔw bɔ u la. Olu lo be weele ko joli kɔnɔfɛn misɛnmanw. *

Kerecɛnw tɛ sɔn u ka joli kuturu wala joli kɔnɔfɛn kunbaba si don u fari la. Nka, yala u be se ka sɔn joli kɔnɔfɛn misɛnmanw na wa? Bibulu tɛ kuma o koo la tigitigi. O kama, kerecɛn kelen kelen bɛɛ lo ka kan ka desizɔn ta a yɛrɛ ye ka kɛɲɛ n’a dusukun ye min kolola Bibulu fɛ.

Ala ka sariya tun b’a fɔ Israɛldenw ye ko joli fɛɛn o fɛɛn bɔra bɛgɛn na, u ka ɲi k’o “bɔn duguma.” Kerecɛn dɔw be basigi o lo kan ka ban joli kɔnɔfɛn misɛnmanw bɛɛ la.—Deteronɔmu 12:22-24.

Dɔ wɛrɛw be desizɔn wɛrɛ ta. U be sɔn joli kɔnɔfɛn misɛnman dɔw la ani u dusukun t’u kɛlɛ o kosɔn. Olu fɛ, joli kɔnɔfɛn fitinin fitininw tɛ se ka jati niin ye tugun.

N’i be desizɔn tara joli kɔnɔfɛn misɛnmanw koo la, i yɛrɛ ɲininga ko:

• Yala n’ b’a faamu ko ni n’ banna joli kɔnɔfɛn misɛnmanw bɛɛ la, o kɔrɔ ko n’ tɛ sɔn fura dɔw la minw be bana dɔw kɛlɛ, wala minw be se k’a to jolibɔn be lɔ wa?

•   N’ bena a ɲɛfɔ dɔgɔtɔrɔ ye cogo di fɛɛn min kama n’ be sɔn wala n’ be ban joli kɔnɔfɛn misɛnman dɔw la?

Furakɛcogo dɔw. An kerecɛnw t’an joli di. An tɛ sɔn fana u k’an joli bɔ k’a mara lɔgɔkun dɔw kɔnɔ ka kɔn operasɔn ɲɛ. Nka, furakɛcogo wɛrɛw be yen minw na dɔgɔtɔrɔw be baara kɛ ni banabagatɔ yɛrɛ joli ye. Kerecɛn kelen kelen bɛɛ lo ka kan k’a latigɛ n’a bena sɔn baarakɛcogo dɔw la n’a joli ye operasɔn kɛtɔ, n’u b’a joli bɔ k’a filɛ wala n’u b’a fɛ ka fɛɛrɛ kura dɔ kɛ ka filɛ n’a joli ye. O koow ɲɔgɔn na, u be se ka banabagatɔ joli bɔ k’a mara wagati damanin kɔnɔ.—N’i be kunnafoni wɛrɛw fɛ, Kɔrɔsili Sangaso nin lajɛ: saan 2000, ɔkutɔburu tile 15 ta, ɲɛɛ 30-31 (faransɛkan na).

O fɛɛrɛ dɔ be weele emodilisiyɔn: sanni operasɔn ka daminɛ dɔrɔn, u be banabagatɔ joli hakɛ dɔ bɔ k’a mara ani u be furaji dɔ don o joli hakɛ nɔɔ na. Operasɔn tuma na wala operasɔn bannin kɔ dɔrɔn, joli min tun bɔra ka bila, u b’o kɔsegi banabagatɔ fari la.

Fɛɛrɛ wɛrɛ ye ka joli cɛ operasɔn kɛtɔ: joli min be bɔ banabagatɔ fari la ka bɔn, u b’o cɛ k’a sɛnsɛn, ani u be segi k’a don banabagatɔ fari la operasɔn tuma na wala operasɔn bannin kɔ dɔrɔn.

 Dɔgɔtɔrɔw bɛɛ t’o fɛɛrɛw sira tagama cogo kelen na. O kama, sanni kerecɛn ka sɔn o fɛɛrɛ dɔ la, a ka kan k’a ɲini k’a lɔn u bena baara kɛ n’a joli ye cogo min na tigitigi.

N’u bena tɛmɛ fɛɛrɛ dɔw fɛ ka baara kɛ n’i joli ye, sanni i ka desizɔn ta o koo la, i yɛrɛ ɲininga ko:

• N’u ye ne ka jolisira dɔ yɛlɛma ka bɔ n’ fari la, ani n’a sɔrɔ n’ joli tɛ boliboli tugun hali wagati dɔɔni kɔnɔ, yala ne dusukun bena sɔn k’o joli be ne fari kɔnɔ halibi, ani a man kan ka “bɔn duguma” wa?—Deteronɔmu 12:23, 24.

• Ne dusukun min kolola Bibulu fɛ, yala a bena ne kɛlɛ n’u ye ne ka joli dɔ bɔ ka taga a cogo yɛlɛma ani k’a don n’ fari la kokura wa?

• Yala ne b’a faamu ko ni n’ banna furakɛcogo fɛɛrɛw bɛɛ la ni n’ ka joli ye, o kɔrɔ ko ne tɛ sɔn dɔgɔtɔrɔw ka n’ joli bɔ k’a filɛ wa? Ani, ko n’ be ban n’ joli ka tɛmɛ mansin dɔ la ka saniya (Emodiyalizi), wala a ka tɛmɛ mansin dɔ la min be sɔnkun ni fɔgɔfɔgɔ baara kɛ (cœur-poumon artificiel)?

Sanni an ka desizɔnw ta joli kɔnɔfɛn misɛnmanw ani furakɛcogow koo la o minw na baara be kɛ n’an joli ye, an ka kan ka Jehova deli a k’an ɲɛminɛ. O kɔ, an ka sɛgɛsɛgɛri kɛ (Zaki 1:5, 6). O bɛɛ kɛnin kɔ, an ka kan ka desizɔn dɔ ta ka kɛɲɛ n’an dusukun ye, o min kolola ni Bibulu ye. An man kan ka mɔgɔ wɛrɛ ɲininga ale tun bena min kɛ n’a tun b’an nɔɔ na. An man kan fana k’a to mɔgɔ wɛrɛ k’an lasun ka desizɔn dɔ ta.—Ɔrɔmukaw 14:12; Galatikaw 6:5.

▸ Kalansen 7, dakun 11

Ka saniya tagamacogo ta fan fɛ, o kɔrɔ ko ka kɛ ni kɛwale ɲumanw ye Ala ɲɛɛ kɔrɔ. O koo ɲɛsinna fana an ka miiriyaw, an ka fɔtaw ani an ka kokɛtaw ma. Jehova b’a fɔ an ye ko an k’an yɛrɛ tanga kakalayako sifa bɛɛ ma (Talenw 1:10; 3:1). An k’a latigɛ ka Jehova ka sariya tilenninw labato. An k’o kɛ sanni koo dɔ k’an sɔrɔ min be se k’an lasun ka koo jugu kɛ. An ka ɲi ka Ala deli tuma bɛɛ a k’an dɛmɛ ka kɛ ni miiriya ɲumanw ye. Ani fana, koo o koo be se k’an lasun ka kakalaya kɛ, an k’an cɛsiri ka ban o la.—1 Korɛntikaw 6:9, 10, 18; Efɛzikaw 5:5.

▸ Kalansen 8, dakun 11

Mɔgɔ min be malobaliyakow kɛ, o tigi be kuma ani a be koow kɛ cogo dɔ la min b’a yira ko a t’a janto Ala ka sariyakolow la ani ko a tɛ malo. Mɔgɔ min be koow kɛ o cogo la, a tigi b’a yira ko a tɛ Ala ka sariyaw jati. N’a gwɛnin lo ko mɔgɔ dɔ be malobaliyakow kɛ, kafo ka kan ka kiti tigɛ a tigi kan walisa k’o koo ɲɛnabɔ. N’u ko nɔgɔlenya, o ɲɛsinna kɛwale jugu sifa caaman ma. Ni kerecɛn dɔ ye nɔgɔlenya koo sifa dɔ kɛ min ka jugu, kafo be se ka kiti tigɛ a tigi kan walisa k’o koo ɲɛnabɔ.—Galatikaw 5:19-21; Efɛzikaw 4:19; n’i be kunnafoni wɛrɛw fɛ, barokun nin lajɛ saan 2006, zuwekalo tile 15 ka Kɔrɔsili Sangaso kɔnɔ: “Questions des lecteurs.” A sɛbɛra faransɛkan na.

▸ Kalansen 9, dakun 7; Kalansen 12, dakun 10

Jehova ye labɛn kɛ walisa cɛnimusoko ka kɛ furucɛ n’a muso dɔrɔn lo cɛ. U b’a yira o cogo la k’u be ɲɔgɔn kanu. Nka, ni mɔgɔ dɔ b’a ɲɛfɛla mɔmɔ, wala n’a be koo kolon kɛ n’o ye walisa k’a ka cɛnimusoko nege wasa, o ye nɔgɔlenya sifa dɔ ye. O delinanko be  se k’a to jɛnɲɔgɔnya min be o tigi ni Jehova cɛ, o be nagasi. O delinanko be se ka nege jugu don a tigi la ani ka miiriya kolonw don a kɔnɔ cɛnimusoko koo la (Kɔlɔsikaw 3:5). Mɔgɔ min be n’o delinanko nɔgɔnin ye, ani a ka gwɛlɛ a ma k’o dabila, a man kan k’a fari faga (Zaburuw 86:5; 1 Zan 3:20). N’o koo ɲɔgɔn b’i kan, i kɔnɔ gwɛ ka Jehova deli sɔbɛ la ani a ɲini a fɛ a k’i dɛmɛ. Koo minw be se ka na ni kakalaya miiriya ye i kɔnɔ, i n’a fɔ porno, i yɛrɛ tanga u ma. N’i wolobagaw ye kerecɛnw ye, kuma u dɔ fɛ wala kuma i teri kolɔnbaga dɔ fɛ min be Jehova ka sariyaw bonya (Talenw 1:8, 9; 1 Tesalonikaw 5:14; Titi 2:3-5). I be jijali minw kɛra walisa ka saniya tagamacogo ta fan fɛ, la a la ko Jehova b’o ye ani o ka di a ye.—Zaburuw 51:19; Ezayi 1:18.

▸ Kalansen 9, dakun 9

Jehova y’a latigɛ ko furu ka ɲi ka kɛ cɛɛ kelen ani muso kelen dɔrɔn lo cɛ. Israɛldenw ka wagati la, Ala tun y’a to cɛɛw ka muso caaman furu. Nka a tun m’o lo latigɛ a daminɛ na. Bi, Jehova tɛ sɔn a sagokɛlaw ka muso caaman furu. Cɛɛ ka ɲi ka muso kelen dɔrɔn lo furu ani muso ka ɲi ka furu cɛɛ kelen dɔrɔn lo ma.—Matiyo 19:9; 1 Timote 3:2.

▸ Kalansen 10, dakun 12

Jehova b’a ɲini furucɛ n’a muso fɛ u ka to ɲɔgɔn fɛ u sii bɛɛ la (Zɛnɛzi 2:24; Malasi 2:15, 16; Matiyo 19:3-6; 1 Korɛntikaw 7:39). A tɛ sɔn furu ka sa, fɔɔ ni furuɲɔgɔn dɔ ye ɲamɔgɔya kɛ. O koo ɲɔgɔn na, u ye furuɲɔgɔn min janfa, Jehova be sira di a ma k’a latigɛ n’a bena a ka furu sa wala n’a tɛna o kɛ.—Matiyo 19:9.

Tuma dɔw la, kerecɛn dɔw y’a latigɛ ka faran u furuɲɔgɔn na hali k’a sɔrɔ a ma ɲamɔgɔya kɛ (1 Korɛntikaw 7:11). Koo nunu dɔ be se ka kerecɛn lasun ka faran a furuɲɔgɔn na.

•   N’a furuɲɔgɔn banna ka denbaya ladon: Ni cɛɛ banna k’a ka denbaya mako wasa fɔɔ u be fɔn dumuni ani wari la.—1 Timote 5:8.

• N’a furuɲɔgɔn b’a bugɔ: N’a furuɲɔgɔn b’a bugɔ fɔɔ a b’a ye ko a ka kɛnɛyako wala a niin be farati la.—Galatikaw 5:19-21.

• Ni a ka Alako be faratiba la: N’a furuɲɔgɔn b’a bali pewu ka Jehova bato.—Kɛwaliw 5:29.

▸ Kalansen 11, dakun 19

An kelen kelen bɛɛ mako be tandoli ni jijali kumaw na (Talenw 12:25; 16:24). An be se ka ɲɔgɔn barika bonya ani ka ɲɔgɔn dusu saalo n’an be kuma ɲumanw fɔ ɲɔgɔn ma. O kuma ɲɔgɔnw be se k’an balimaw dɛmɛ ka muɲuli kɛ ani ka to ka Jehova sago kɛ gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta (Talenw 12:18; Filipikaw 2:1-4). Ni mɔgɔ dɔ fari fagara kosɔbɛ, an ka ɲi k’a tigi lamɛn koɲuman ani k’a ɲini k’a dusukunnakow faamu. O be se k’an dɛmɛ k’a lɔn an be se ka min fɔ wala ka min kɛ walisa k’a tigi dɛmɛ (Zaki 1:19). A ɲini k’i balimaw lɔn ka ɲɛ walisa u mako be min na, i ka se k’o lɔn koɲuman. O la, i bena se k’u dɛmɛ u k’u ɲɛsin Jehova ma ale min ye dusu saaloli bɛɛ tigi Ala ye ani ale min be mɔgɔ jija. O la, u bena lafiya sɔbɛ la.—2 Korɛntikaw 1:3, 4; 1 Tesalonikaw 5:11.

▸ Kalansen 12, dakun 16

Bibulu ma sariya tigitigi dɔw di an ma furusiri kɛcogo koo la. Faamanw ka sariyaw ani landako minw ɲɛsinna furusiri koo ma, u tɛ kelen ye yɔrɔ bɛɛ (Zɛnɛzi 24:67; Matiyo 1:24; 25:10; Luka 14:8). Kɔɲɔcɛ ni kɔɲɔmuso be layidu min ta ɲɔgɔn ye Jehova ɲɛɛ kɔrɔ, o lo kɔrɔtanin lo ka tɛmɛ furusiri ka koo tɔɔw bɛɛ kan. Kɔɲɔcɛ ni kɔɲɔmuso caaman b’u somɔgɔw n’u teri sɔbɛw weele ka na o layidu kumaw lamɛn. U b’a ɲini diinan mɔgɔkɔrɔ dɔ fɛ fana, a ka  basigi Bibulu kan ka kalan dɔ kɛ u ye. N’u b’a fɛ ka ɲɛnagwɛko dɔ kɛ furusiri kɛnin kɔ, olu yɛrɛ lo ka ɲi k’a latigɛ o ɲɛnagwɛko bena kɛ cogo min na (Luka 14:28; Zan 2:1-11). U mana min o min latigɛ u ka furusiri koo la, u ka kan k’u janto k’o be nɔɔrɔ la Jehova kan (Zɛnɛzi 2:18-24; Matiyo 19:5, 6). Bibulu ka sariyakolow be se k’u dɛmɛ ka desizɔn ɲumanw ta (1 Zan 2:16, 17). N’u y’a latigɛ ka dɔrɔ di mɔgɔw ma u ka ɲɛnagwɛ la, u ka ɲi ka labɛn kɛ walisa mɔgɔ dɔ k’o ɲɛnagwɛko ɲɛminɛ koɲuman (Talenw 20:1; Efɛzikaw 5:18). N’u y’a latigɛ ka miziki don wala ka ɲɛnagwɛko wɛrɛ kɛ, u ka kan k’u janto ko o bena nɔɔrɔ la Jehova kan. Furusiri loon man ɲi ka kɔɲɔcɛ n’a muso kuun bɛɛ ta. Jɛnɲɔgɔnya min be olu ni Jehova cɛ ani u fila cɛ, o lo ka ɲi ka kɛ u ɲɛnako fɔlɔ ye.—Talenw 18:22; n’i be kunnafoni wɛrɛw fɛ, Kɔrɔsili Sangaso nin lajɛ: saan 2006, ɔkutɔburu tile 15 ta, ɲɛɛ 18-31 (faransɛkan na).

▸ Kalansen 13, dakun 18

Sariyakolo minw be sɔrɔ Ala ka Kuma kɔnɔ, an ka ɲi ka basigi u kan ka desizɔn ɲumanw ta. Ɲɛyirali fɛ, kerecɛn dɔ ka furuɲɔgɔn dannabali be se k’a ɲini a fɛ ko u ka taga dumuni kɛ n’u somɔgɔw ye duniɲa mɔgɔw ka fɛtilon dɔ la. N’o koo ɲɔgɔn b’i kan, i bena mun lo kɛ do? N’i dusukun tɛna i jalaki n’i tagara, i be se k’a ɲɛfɔ i furuɲɔgɔn ye ko ni kafiriw ka landako dɔ be kɛra dumuni tuma na, i tɛna o koo kɛ. Miiri k’a filɛ fana: n’i tagara o dumuni na, yala o tɛna tɔɔw kunnatiɲɛ wa?—1 Korɛntikaw 8:9; 10:23, 24.

Wala n’i ka patɔrɔn y’a latigɛ ka dɔ fara i ka sara kan fɛtiw tuma na do? Yala i ka ɲi ka ban o la wa? Waajibi tɛ i ka ban o la. I ka patɔrɔn b’o koo jati cogo min na, o lo be se k’i dɛmɛ ka desizɔn ta o koo la. I ka patɔrɔn b’a fɛ ka min fara i ka sara kan, a b’o jati fɛti ka landako lo ye wa? Wala, a b’a fɛ k’a yira ko i ka baara ka di a ye le dɔrɔn? N’i be jatiminɛ kɛ o koow la ani koo wɛrɛw la, i bena se k’a latigɛ n’i be se ka sɔn o wari la wala n’i tɛ se ka sɔn a la.

A be se ka kɛ fana ko mɔgɔ dɔ be kado d’i ma fɛti tuma na ani k’a fɔ i ye ko: “Ne b’a lɔn ko i tɛ fɛti nin kɛ. Nka, ne b’a fɛ i ka sɔn nin kado  nin na.” N’a sɔrɔ o tigi b’o kɛra ni ŋaniya ɲuman lo ye. Faan wɛrɛ fɛ, n’a sɔrɔ o tigi b’a ɲinina k’i ka limaniya kɔrɔbɔ le, wala k’i lasun k’o fɛti kɛ. N’i miirila o la ka ɲɛ, ele yɛrɛ lo ka ɲi k’a latigɛ n’i bena sɔn o kado la wala n’i tɛna sɔn a la. An ka desizɔnw bɛɛ la, an t’a fɛ an dusukun k’an jalaki koo si la. Nka, an b’a fɛ ka kantigiya kɛ Jehova ye.—Kɛwaliw 23:1.

▸ Kalansen 13, dakun 22

Tuma caaman na, n’an teliyara ka bɛnbaliyakow ɲɛnabɔ teriya la, u tɛ juguya (Matiyo 5:23-26). Kerecɛnw bɛɛ ka ɲɛnako fɔlɔ ka ɲi ka kɛ min ye, o ye ka nɔɔrɔ la Jehova kan ani ka banba walisa kafo ka hɛɛrɛ kana nagasi.—Zan 13:34, 35; 1 Korɛntikaw 13:4, 5.

Wariko be se ka kɛ sababu ye bɛnbaliya be don kerecɛn dɔw cɛ. U ka ɲi k’a ɲini k’o koo ɲɛnabɔ sanni ka taga n’a ye kititigɛso la. 1 Korɛntikaw 6:1-8 kɔnɔ, ciden Pol ye ladili dɔw di kerecɛnw ma kitikow la. N’i ye i balima weele kititigɛso la, o be se ka Jehova ani kerecɛn kafo tɔgɔ tiɲɛ. A be se ka kɛ ko kojuguba dɔ kɛra kerecɛn dɔw la, i n’a fɔ nafigiya wala nanbarako. Matiyo 18:15-17 b’a yira ko u ka kan ka tugu fɛɛrɛ saba nunu kɔ walisa k’o koo ɲɔgɔn ɲɛnabɔ: 1) U ka kan k’a ɲini k’o koo ɲɛnabɔ u ni ɲɔgɔn cɛ dɔrɔn. 2) N’o fɛɛrɛ ma ɲɛ, u be se ka dɛmɛ ɲini kerecɛn kolɔnbaga kelen wala fila fɛ. 3) N’o fana ma ɲɛ, u be se k’o koo don diinan mɔgɔkɔrɔw jɛnkulu bolo. N’o koo sera u ma, diinan mɔgɔkɔrɔw bena basigi Bibulu ka sariyakolow kan walisa k’u bɛɛ dɛmɛ u ka bɛn kelen ma hɛɛrɛ la. Minw daa b’o koo la, n’u dɔw t’a fɛ ka Bibulu ka sariyakolow sira tagama, kafo ka diinan mɔgɔkɔrɔw be se ka kiti tigɛ u kan.

Tuma dɔw la, kerecɛn waajibiyanin lo ka taga ni koo dɔw ye kititigɛso la, i n’a fɔ: furusako, deenw ladonwari, ka sira sɔrɔ ka kɛ deenw ladonbaga ye, ŋaniyalabansɛbɛ, ka dusudiyasara ɲini asiransi fɛ, wala n’a ka baarada datugura. Ni kerecɛn y’a seko bɛɛ kɛ k’o koow ɲɛnabɔ hɛɛrɛ la, o t’a yira ko a banna ka tugu ciden Pol ka ladili kɔ.

 Kerecɛn dɔ be se ka kojuguba dɔ kɛ i n’a fɔ: ka mɔgɔ waajibiya ka la n’a ye, ka mɔgɔ bugɔ, ka mɔgɔ faga, wala ka dɔ ka fɛɛnba sonya. Ni kerecɛn dɔ y’o koo fɔ faamanw ye, o t’a yira ko a banna ka tugu ciden Pol ka ladili kɔ

▸ Kalansen 14, dakun 14

Kabi Edɛn nankɔ kɔnɔ, Sutana b’a ɲinina ka adamadenw lafili (Zɛnɛzi 3:1-6; Yirali 12:9). A b’a lɔn ko n’a sera k’an ka miiriyaw yɛlɛma, a bena se k’an lasun ka koo jugu kɛ (2 Korɛntikaw 4:4; Zaki 1:14, 15). A be tɛmɛ politikikow, jagokow, ɲɛnagwɛkow, diinanw, kalan, ani fɛɛn caaman wɛrɛw fɛ k’a ka miiriya don mɔgɔw kuun na. Ani a yɛrɛ b’a kɛ o miiriyaw be diya mɔgɔw ye.—Zan 14:30; 1 Zan 5:19.

Sutana b’a lɔn ko wagati caaman t’a fɛ tugun ka mɔgɔw lafili. O kama, a b’a seko bɛɛ kɛra ka mɔgɔ caamanba lafili. A be mɔgɔ minw kɔ yɛrɛ yɛrɛ la, o ye Jehova sagokɛlaw lo ye (Yirali 12:12). N’an m’an yɛrɛ kɔrɔsi, Sutana be se k’an ka miiriya yɛlɛma dɔɔni dɔɔni (1 Korɛntikaw 10:12). Ɲɛyirali fɛ, Jehova b’a fɛ furu ka kɛ furututuko ye (Matiyo 19:5, 6, 9). Nka mɔgɔ caaman b’a jati ko furu ye wagati dɔɔni koo ye cɛɛ ni muso cɛ ani ko u be se ka ɲɔgɔn bila nɔgɔman na. Filimuw ni telewisɔn fana b’o miiriya don mɔgɔw kuun na. An ka kan k’an janto duniɲa mɔgɔw ka miiriya kana yɛlɛma an na.

Sutana b’a ɲinina k’an lafili cogoya wɛrɛ min na, o ye ka yɛrɛta miiriya don an kuun na (2 Timote 3:4). N’an m’an yɛrɛ kɔrɔsi, Jehova ye kuntigiya di mɔgɔ minw ma, an man teli k’u bonya tugun. Ɲɛyirali fɛ, balimacɛ dɔ be se k’a daminɛ ka ban diinan mɔgɔkɔrɔw ka ladiliw ma (Eburuw 12:5). Ni balimamuso lo, Ala ye labɛn min kɛ kuntigiya koo la denbaya kɔnɔ, a be se k’a daminɛ k’o sɔsɔ.—1 Korɛntikaw 11:3.

An ka banba, an kan’a to Sutana ka miiricogo ka yɛlɛma an na. Nka, an ka kɛ ni Jehova ka miiriya ye ani an ka to ka “miiri sanfɛ fɛnw na.”—Kɔlɔsikaw 3:2, ABM; 2 Korɛntikaw 2:11.

▸ Kalansen 16, dakun 9

An bɛɛ b’a fɛ ka kɛ kɛnɛya la ani n’an man kɛnɛ, an b’an seko bɛɛ kɛ k’an yɛrɛ fura kɛ (Ezayi 38:21; Mariki 5:25, 26; Luka 10:34). Bi, furakɛcogo fɛɛrɛw ka ca dɔgɔtɔrɔw ni mɔgɔ wɛrɛw fɛ. N’an b’a fɛ k’an yɛrɛ fura kɛ cogo dɔ la, a kɔrɔtanin lo an ka Bibulu ka sariyakolow sira tagama. An k’a to an hakili la ko Ala ka Masaya kelenpe lo bena an kɛnɛya pewu ani k’a to an tɛ bana tugun. An t’a fɛ an ka kɛnɛyako k’an kuun bɛɛ ta fɔɔ an be Jehova ka batoliko bila kɔfɛ.—Ezayi 33:24; 1 Timote 4:16.

Furakɛcogo fɛɛn o fɛɛn bɔnin be jinako ma, an k’an yɛrɛ kɔrɔsi o ma kosɔbɛ (Deteronɔmu 18:10-12; Ezayi 1:13). N’an b’a fɛ ka sɔn furakɛcogo dɔ la, an k’an seko bɛɛ kɛ k’a ɲini k’a lɔn fɔlɔ a basiginin be min kan ani a be mɔgɔw jija min na (Talenw 14:15). An kana ɲinɛ ko Sutana b’a fɛ k’an lafili ani k’an lasun an k’an seen don jinakow la. N’an be sigasigara furakɛcogo dɔ la ani an b’a miiri ko jinakow ɲagaminin b’a la hali dɔɔni, a ka fisa an ka ban o la.—1 Piyɛri 5:8.

▸ Kalansen 16, dakun 18