BIBLÖ ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, gɔɔn˗ ꞊yaa˗ pö ˈö dhe ˈsü, ˗a ˗bha ˈkɔdhi waa˗ dhebɔ ˗bha ˈkɔdhi ˗an ˗wo ˗ya ˗mɔn ˗a ˈgü, ˗ya ˗yɔ ˗kë. ˗Yɔ pë ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë pë ꞊bhlëësü ˗nu, wü ˗nu ɛɛnˈˈ ˈwëëga ˗nu ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, mɛn ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗bha ˗kë ˗a ˗ta ˗yö kë ˗sü ˈka, ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zakɔbö ˗yö yö ˗kë ˗a ˈka ˗kwɛ ˈˈsɔɔplɛ ˈˈpiʋ̈ Dhasɛdhö dë ˗dhɛ kö ˗yö ꞊kun ˗a ˈsü bhë, ˗a ˈdhö. (ˈWun. 29:17, 18, 20) Dhebɔ ˗yɔkësü ˗gɛn ˈö kun ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, ˈyö ˗tɔ ˗mën?

Biblö ˈgüpʋ̈mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Karɔlö Meyɛɛsö ˗ya ˗pö: «˗Wo dhebɔ ˗yɔkëpë ˗nu ˗a ˗mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö kë yö ˈˈpɛpɛ ˈö dho ˗a kë ˗an ˗bha ˈka ˗be bhë ˗a ꞊saa ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈkeekëmɛn ˗nu ˈka, ˗an ˈdhu ˗nu ˗kun ˗an ˗takun ˗ni ˈgü ꞊dedewo.» ˗Yɔkësü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ˗kë ˗mlɛɛn ˈö dho ˗da ˈkɔdhi ꞊plɛ ˈwo bhë ˗an ꞊zinŋgü ˗a ˗gɛngbanpë ˈka, ˈö dhiʋ̈ˈˈ ˗nu ö ꞊taabha ˗nu ˈka ˗a mɛn ˈbha ˗ya kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˈwo nu wo ˈko ˗dhɛ. ˗Ya ˈgo mü ˈzü ˗yɔkësü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a dhebɔ ˗ya dɔ ö ˗sëmɛn ˗bha ˈka, ˗yö ˈdho˗ ˈgo ö dë ˗kɔ ꞊wlöö, kö ˗a ꞊gɔɔn ˗yö ö ˗zokë ˗a ˈˈpiʋ̈.

˗Yɔkësü ˗gɛn ˈö kun ˈkpa ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ dhebɔ ˗yö ˈˈdhoopë ˈka. ˈSëëdhɛ ˗be do ˗ya ˗pö: «ˈWëëga ɛɛnˈˈ pë ˈbha nu ˗sü ˈö dhebɔ ˗mɛn ˗nu ˗dhɛ kö ˗wo ꞊kun ˗a ˈsü bhë, ˗yö ˗kun gɔɔn˗ ˗nu dua ˈka. ˗Yö ˈˈdhʋ̈ gagade ˈka ꞊dhɛ ˗ya ˗kë ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗bha ˈkosüsü ˗kë ꞊dhɛ ˈˈdhoodɔsü ˈdhö. ˈˈKɛɛ dhebɔ ˗yɔkëpë ˗nu ˈwaa kun pë ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa pö ˗a ˈdhɔ ꞊sɔnŋ ˗mü, ˗an ˈka.»

ˈˈSɛ ꞊vadhɛ ˈgü ꞊dɛɛ, wɔ ˈö ˗gban dhebɔ ˗yɔkësü ˗bha bhë mɛn ˗nu ˗wa ˗kë. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈnënmɛn ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka ꞊waa˗ pö ˈwo ˗yɔ pë ˗dhɛ, ˗an dua ˗mü kö ˗wo «kë ˈlëëlë mɛ ˈsaadhö buëndhö.» ˈWa ˗dho pë ꞊va ˈö ˗ʒiö ˗naan ˈgü ˗a ˗dhɛ. (Fdh. 4:5, NTBL; 1 Ko. 10:32, 33) ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˈwaa mɛn ˗nu ˈö˗ ˗an ˗bha ‹ˈwëëga ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗› ɛɛnˈˈ ˈö pë ˈyaa ˗an ˗zokun, ˗an ˈka. (2 Tim. 3:2) ˗Ya ˈgo ˗a ˈgü, ˈnënmɛn ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka ˗wa pë ꞊va ˈö ˗ʒiö ˗naan ˈgü ˗a ˗dhɛ ˗yɔ pë ˈka, ˗a ˈbha ˗ya kë dhesümɛn ˗dho wo ˗bha ˈkosü ˗yi ˗blü ˈˈdhiʋ̈ kö ˈö ˗mɔn ˗an ˗bha ˗yɔkëpë ꞊slɔɔ ˗sü ˗bha. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˗ya kë kö gɔɔn˗ ˈbha ˗yö ö ꞊kwaa ˗yödhiʋ̈dhɛ ˗zü kö ˗yö ö ˗kɔ ˗da yö ꞊va kë ˗sü ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö pë ˈwo˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ bhë, ˗ya ꞊slɔɔ.

ˈˈSɛ ˈbha ˗nu ˈgü, pë ˈö dho kë dhebɔ ˗yɔkëpë ˈka ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˈtɔŋ˗ ˗dɔ. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈnënmɛn ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka ˗wo pë ˈö ˈtɔŋ˗ ˗ya pö ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗ya ˗pö kletiɛn ˗nu ˗dhɛ «mɛ ꞊gban ˗wo wo ˗gɔ ˈdho ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛ ˗nu ˗dhɛ ˈˈsia˗.»—Wlɔ. 13:1; Këw. 5:29.