'Dho -a 'gü -wɔn -ta

ˈKƆDHIGÜMƐN ˗NU ˗TAKUNPË | ˗KË ˈNËNMƐN ˈKA ˗SÜ

˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˈwa ˈdho mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga

˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˈwa ˈdho mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga

 «Kö ˗yö kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈgü ˈyaa kun yi ˈˈɲaan, ˈyaa ˗mü. ˗Yö ˗kun yi ˈˈɲaan ˈkpakpadhö. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈö kun ˗mü ˈyö ˗tɔ ˗a ˈwɔn ˈyaa kun yi ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗pö ˗a ˈgü ˗sü ˗dho kë yi ˈdhu ˗kɔa ˈˈplëëplë.»—Nikɔlö.

ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü

 Pë ˈö ka dua ˈdhö ˗mü kö ˈka˗ ˈwɔn dɔ

 ˈNën ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo to ˈsɛɛnnën ˈö ˈwo ˗ya mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗bha. ˈWɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn ˗mɛn ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈnën ˈsɛɛnnën ˗nu ˗bha mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗blɛɛsü zü ˗yö ˗bho ˈˈtʋ̈ŋ yö˗ ˈgü.

 ˈNën ˗nu ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗pö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ta wo ˗de tii˗ ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: ˈWo pë suu ˈbha ˗nu mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü ɛntɛnɛtö ˗ta ɛɛnˈˈ ˗wa kë ˗kpankwëëdhɛ ˈö ɛntɛnɛtö ˗ta ˗a ˗ta, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗pö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ta. ˈWo video trʋʋˈˈ ˗nu ˗zuö ˗ni ˈgü wo ˗bha parɛɛ ˗nu ˗ta, mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗wo. Mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü suu ˗yö ꞊va. ˈˈKɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo ˗pɛn ˗sü ˈka ˈyö ˗tɔ ˗a foto waa˗ video ˗nu. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ pë ˗nu ˈö ˈwo ˈˈɲangüyaa ˗zotadhe ˗da mɛn ˈgü ˗a ˗kwɛzlan ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë ˈsëëdhɛ ɛɛnˈˈ ladio waa tele ˈgüwɔn ˗nu ˈgü. ˗Yö ˗kë ˗a suu ˈˈʋʋ ˗sü ˈka, mɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈmɛn ˈto ɛntɛnɛtö ˗ta ˈö mɛn ˈö˗ ˗ga ɛɛnˈˈ ˈö mɛn ˈö˗ sü.

 Pë ˈbha ˈö ˈka dho ˗a ˈwɔn dɔ ˈzü ˈyö ˗tɔ mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin bɔ ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ. Wlüünën ˗nu 900 ˈö ˈwo ˗an dhɛɛˈˈ ˈkpɔ, ˗a dhoŋ ˗nu 100 ˗ta ˗a mɛn 90 ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗an ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗wa mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ɛɛnˈˈ ˗a video bɔ ˗an ˗dhɛ do. ˈYö gɔɔn˗ ˗nu 100 ˗ta, ˗a ˗mɛn 50 ˗wa ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˈpö.

 ˈˈVaanvandhɛ ˗yö ˗kë ꞊shiöŋ mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin video ˗nu ˈö ˈwo ˗pɛn ˗sü ˈka ˗an ˈgü. Mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin video ˗nu ˈö ˗wa ˗pɛn ꞊dɛɛ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa bhë, ˈˈvaanvandhɛ ˗yö ˗an ˈgü. ˗Wo pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë dhoŋ ˗nu ˈka ˗an ˈgü.

 Mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗yö ˈwɔn yaa ˗kë ˈnën ˗nu ˈka. ˈWɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn ˗mɛn ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˈnën ˗nu ˈö ˈwo mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga, pë ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗an ˈka, yö ꞊nɛɛn:

  •   ˗an ˗gɔ ˈgü ˗kë ˈya˗ ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈

  •   zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗yö ˗ya ˗an ˗bha, ˈö ˗an ˗gɔ ˈgü dɔ ˗gbɔudhö

  •   ˗wo ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ mɛn ˗ta ˗sü kö ˗wo wɔ ˗a ˗mɛn ˈˈpiʋ̈ ˗yö ꞊dhɛ pë ˗së ˈdhö

 ˗A ˈdhɛ dho ˈto ka ˈˈɲaan: Mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗kɔ ˗yö ˗ʒiö ˈnën ˗nu ˗gɔ, ˈyö ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈwɔn yaa ˗kë ˗an ˈka. Ka ˈö ˈka ˗kë ˗an ˗mɛn ˗nu ˈka bhë, ka ˈnën ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ˗an ˗takun ˗së ˈka kö ˈwa ˈdho ˗a ˗ga.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «˗Wo ˗nu ˈa ˗an pö ˗ni ˈgü ü ˗dhɛ ꞊dɛɛ bhë, ü dua ˗mü kö ˈü ˗an ˈkun ü ˗zo ˈˈpiʋ̈. Ü dua ˗mü kö ˈü ü ˗bha ˈnën ˗nu ꞊klaŋkë ˗an ˈka, kö ˈü ˗an blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ kö ü ˗ya ˗sü ˈka ü ˗gɔ ˈkɔɔ, kö ü ˈˈta ˈsü ˗ni ˈgü ˗kpinŋ ˈˈpiʋ̈, kö ˈbha ˈwaannu ɛɛnˈˈ kö ˈbha luuˈˈ.»—Deutéronome 6:6, 7.

 ˗Kɔ ˈö ˈka dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˈwa ˈdho mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga

 ˈKa ˈdho ˈto ka tii ˗bha. ˈˈTʋ̈ŋ waa ˗dhɛ ˈö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗a ˗bha, ˗ka ˗an dɔ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: Ɛntɛnɛtö ˗yö ˗an ˗gɔ ˈˈwɛɛwɛ ꞊klaŋplöö ˈˈtɛɛpa ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu ˈka ˗ee?

Ka ˗bha ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ pë ꞊va ˗ta ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga.

 Pë ˗nu ˈö ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka bɔ ˗an ˗ta ˗an a ˗bha telefɔnö ˈgü kö ˈka˗ kë kö ˈwa ˈdho mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗nu bɔ ˗an ˗dhɛ, ˗ka ˗an dɔ. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü aplikashɔn waa trʋʋˈˈ ˗nu ˈwo ˗an ˗bha telefɔnö ˈgü, ˗ka ˗an dɔ ˗sü ˗ʒian mɛɛnˈˈ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: Nɔɔn˗ ˗nu aplikashɔn ˈbha ˗nu ˈgü ˗a ˈˈpian ˈbha ˗yö mü ˈö ˈwo˗ ˗dhɛ «messages éphémères» ɛɛnˈˈ nɔɔn˗ ˈö ꞊dhɛŋ ˈˈvaandhö. ˗A ˈˈpian bhë ˗ya kë ˈö nɔɔn˗ ˗nu, pë ˈˈbin ɛɛnˈˈ video yaa ˗nu ˈwo ˗an bɔ ˈwaa ꞊gwëë mɛn ˗nu ˗bha telefɔnö ˈgü. ꞊Dɛɛ video trʋʋˈˈ ꞊vadhɛ ˈö ˈwo ˗an ˗zuö ɛntɛnɛtö ˗ta ˗wa ˗kë ˈö ˗an ˗zuömɛn ˗nu ˗wo mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ɛɛnˈˈ ˈö ˈwo ˗ya ˈˈɲangüyaa kë ˗sü ˗bha trʋʋˈˈ ˗nu bhë ˗an ꞊zinŋ ˈgü.

 «Telefɔnö ˗tiaandhö ˗ya kë ka ˗bha ˈnën ˗gɔ, ˗kɔ ˈö ˈwo yö ˗kë ˗a ˈka waa pë ˈö ˈka dho ˗a kë kö ˈya ˈdho ö ˗kɔ ˗da ˈwɔn yaa ˈgü ˗a ˗ta, ka ˈö ka ˗kë ˗an ˗mɛn ˗nu ˈka bhë, ka dua ˗mü kö ˈka˗ dɔ. Ka dua ˗mü ˈpö kö ˈka ˈˈɲan ˗nu dɔ pë ˈö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo˗ kë wo ˗bha parɛɛ ˗nu ˈka, ˗a ˗ta. ˈPë ˗kë ˈa˗ pö ˈˈdhʋ̈ a˗ ˗dɔ n ˗de ˗gɔ.»—Davi.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «Mɛn ˈö ꞊kpɔɔsü ˈwɔndɔdhe ˗yö ˗kë ˗a ˗gɔ.»—Proverbes 18:15.

 Pë ˈˈpɛpɛ ˈö ka ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha, ˗kaa kë kö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈwa ˈdho mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga. ˈPë ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ ˗kë, ˗kaa kë. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha telefɔnö waa parɛɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ka ˗bha ˈkɔɔ ˗an ˗yö kë kö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗nu ˈwa ˈdho ꞊mɔɔn ˗wo ˗sü ˗bha ˗an ˈgü. ˗A ˈˈpian ˗dhɛ ˈö ˗gban ˈnënmɛn ˗bha bhë, ˗kaa ˈˈsɔn. ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha mo de pasö ꞊gban ˈˈpɛpɛ dɔ.

 «A˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗yö ˗së kö parɛɛ ˈˈpian ˗dhɛ ˈö ˗gban ˈnënmɛn ˗nu ˗bha bhë ˗a ˈˈsɔn ˗sü waa ˗dhɛ ˈö n gbö ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö dho ˗a ˈgü ö ˗bha telefɔnö ˈgü ˗a ˗ya ˗sü ˗wo ˗së. ˈYö ˗yö ˗së ˈpö kö ˈa˗ ˗bha mo de pasö dɔ.»—Morisio.

 «ˈMaan ˈˈwɩ˗ ˗bha kö n man ˈnën ˗nu ˗wo ˈˈkwɛɛ ˈˈdhiʋ̈ ta wo ˗zü kö ˗wo video ˗zuö wo ˗gɔ ˈkɔɔ. Yi zë ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˗wo, ˈmaan ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˗wo ˈdho wo ˗bha parɛɛ ˗nu ˈka wo ˗ta ˈkɔɔ.»—Gianluka.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «ˈMɛn ˈö ˗gleŋsü ˗ya ˗kpan pë yaa ˗bha ˈyö ö ˗dinŋ kpɔ ˗a ˗gɔ.»—Proverbes 22:3.

 ˗Ka pë ˈö ˗gban mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗bha ˗wɔn blɛɛˈˈ ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ. ˈNëndhe do ˈö ˈwo˗ ˗dhɛ Flavia ˗ya ˗pö: «ˈNënmɛn ˈbha ˗nu ˈwaa ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˗wo mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗wɔn blɛɛˈˈ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ. ˗An ˗bha ˈgü wo ˗bha ˈnën ˗nu ˈwi ˈdho wo ˗kɔ ˗da toŋtoŋdhö ˈwɔn suu ˈö bhë ˗a ˈgü.» ˈNënmɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˗pö ˈpö ꞊dhɛ ˗wa mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗wɔn blɛɛˈˈ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ, ˗wo ˗dho ˗a ˗ga. ˈˈKɛɛ ˗zotakɔ suu ˈö bhë ˈyaa ˗së. ˈNënmɛn ˗nu ˈö ˈwo ꞊kpɔɔsü ˗wo ˈwɔn yaa ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈgü ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ ˈˈsanni ˗wo ˗pö ˗a ˈgü. Ka ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 Pë ˈö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗dho ˗a kë ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗wa ˗pö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ta, ˗kaa ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ta ɛɛnˈˈ ˈö ˈwo wo ˗bha parɛɛ ˗nu ꞊dhuu. ˗Ka ˗an ꞊faan ˈmën ˈpö kö pë ˈö ˗an ˈˈɲan ˗yö ˗da ˗a ˈgü waa pë ˈö ˈwo˗ man ˗wa pö ka ˗dhɛ. b

 «Yi gbö ˗to ˈsɛɛnnën ˈö ˈyi ˗ya ˈwɔn yaa ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈgü ˗a ˗blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗sü ˗bha. ˗Dhɛ ˈö˗ ˗kwɛ ˗yö ˗kë 11, ˈyö pë ˈˈbin yaa ˗nu ˗wo ˗ya ˗wo ˗sü ˗bha video trʋʋˈˈ ˗nu ˈö kun ˗a ˗zuö ˗ni ˈgü ö ˗bha telefɔnö ˈgü bhë, ˗an ˈgü. ˗Wo ˈbha ˗kun pë ˈˈbin ˗nu bhë ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ yö ˗de ˈpö ˗yö ö ˈˈbin bɔ. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö ˗dho ˗a kë ˈwɔn suu ˈö bhë ˗a ˈgü ˈyi˗ ˗wɔn ˗blɛɛ bhë, ˗yö ˗ɲɔɔn n ˈˈsɔɔ ˈˈvaandhö ˈö˗ pö n ˗dhɛ.»—Morisio.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «Ʒiaan ˈö ˈnën dho ˈdho ˗a ˗ta, ˗bhö ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ, ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗yö ˗kë zii, yö ˈti ˈdho ˈgo ˗a ˗ta.»—Proverbes 22:6.

 ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗takun kö ˗wo ˗gban ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗bha ˗a ˗ga ˗sü, ˗wo ˈˈtʋ ˗to ˗an ˗bha ˗sü ɛɛnˈˈ ˗an ˗wopösü ˗nu ˗gɔ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: ˗Ka ˗an ˗takun kö ˗wo pë ˈö ˈwo dho ˗a kë kö ˗wa ˗kpan mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗bha waa ˈpë ˗kë ˈö ˈwo dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗bɛn zë. ˈWɔn yaa ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈgü ˈö ˗an ˈbha ˗nu ˗wo ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗de ꞊bhlëë ꞊shiö ˗sü, ˗an ˈkpɔmɛn ˗nu ˈö ˈwii ˈdho ˈdhaŋ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈzü waa ˗mlɛɛn ˈö waa Zoova ˗nu wo ꞊zinŋ ˈgü ˗a shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗nu ˈdhö bhë, ˗kaa pö ˗an ˗dhɛ ˗wa ˗bɛn zë ˈpö. c

 «ˈNën ˗nu ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈˈgblʋ̈gblʋ̈, ˗ka ˗an ˗takun kö ˗wo ˗gban mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗gɔ ˈwɔn yaa ˈö˗ ˈgü ˗a ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈka.»—Lorɛtö.

 «ˈWɔn yaa ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˈgü ka ˗bha ˈnën ˗nu ꞊waa˗ dɔ, ˈgo mü ˈzü ˗wa ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya yö ˗a ˈka ˗a dɔ ˈpö, ˗yö ˗dho ˗an ˗takun ˈö ˈwo ˗gban ˗a ˗gɔ.»—Davi.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «꞊Kpɔɔdhɛ ˗yö mɛn ˗takun.»—Ecclésiaste 7:12.

 ˗Ka ˈˈdoo dɔ zoodhö zoodhö. ˗A ˗yö gagade ˈka ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈkɛɛ pë ˈö ˈnën ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü ˈyö ˗tɔ ˈwɔn ˈö ˗gban sɛɛˈˈ ˗bha ˗kë do ˗sü waa mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗bha ˗a ˗dhiaŋ ˗zë wo ˗mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü. Pë ˈö Dhasɛdhö de Suza, ˈö ˗kë ˈnën ˗nu ˗bha ˈwɔnyëë˗ ˈka Angletɛɛ ˈö˗ pö, yö ꞊nɛɛn: «Nɔɔn˗ ˗nu ˈö ˈnën ˗nu ˈwo bɔ yi ˗dhɛ ˗wa ˗zɔn ˗a ˈgü ꞊dhɛ ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö waa wo ˗mɛn ˗nu ˗wa ˗wɔn ˈˈdoo dɔ ˈˈvaandhö, ˈgo mü ˈzü zoodhö zoodhö.» ˈNën ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈö ˗gban dhebɔ waa gɔɔn˗ ˗wɔn ˗bha ˗a ˗dhɛ ˈö ˗dan ˗an ˈka, ˗an ˗mɛn ˗nu ˗wa ˈˈdoo dɔ wo ˈˈpiʋ̈. ˈYö ˈwo kë ˗ni ˈgü ˈkpii˗, ˗yö ˗kë ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo˗ ꞊va ˈbha ˈgüman.

 «˗Dhɛ ˈö ˈa kun kë ˗ni ˈgü ˈkpii˗, ˈˈdoo ˈbha ˗nu ˗kun mü ˈö n ˗mɛn ˗nu ˈwaa kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü n ˈˈpiʋ̈ toŋtoŋdhö. Pë ˈö man ˗zë ˈa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ kö ˈyi ˈˈdoo suu ꞊gban dɔ yi ˈkwëë˗. ꞊Dɛɛ ˈnën ˗nu ˗wo n ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü a n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈwɔn ˈö ˗gban dhebɔ ɛɛnˈˈ gɔɔn˗ ˗wɔn ˗bha ˈa˗ ˈˈdoo dɔ n man ˈnën ˗nu ˈˈpiʋ̈ n ˈflëë˗ ˈgü.»—Flavia.

 ꞊Ya kë ꞊dhɛ ka ˗bha ˈnën ˗ya mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga

 ˗Ka ˈto ˈˈsɛnŋdhö. ˈKa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ka ˗bha ˈnën ˗ya mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga, ˗ya ö ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha ɛɛnˈˈ ꞊yaa˗ ˗wo pö, ˈka ˈdho ˗a kë ˈwɔn ˈka. ˗A ˈbha ˗ya kë kö yö ꞊dede ˈyaa ö ˗de ˈgü ˗së ˈzü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö za dɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha ɛɛnˈˈ ˈˈsuʋ̈ ˗ya ˈgü. ˈKa ka ˗naan yö ˗a ˗bha ˗yö ˗dho kë ö ˗de ˈgü ˈya˗ ˈzü, ˈyö ˈwɔn ˈbha ꞊ya kë ꞊taabha ˈyii ˈdho ˈˈwɩ˗ ˗bha ˈzü kö ˗yö ˗wɔn blɛɛˈˈ ka ˗dhɛ ˈzü.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «Mɛn ˈö ˈwɔndɔdhe ˈdhö˗ ˗gɔ ˗yö ö ˗zokë ö ˈˈdhiwo ˈˈpiʋ̈. ˈYö mɛn ˈö ˈwɔnbhokoodɔdhe ˈdhö˗ ˗gɔ ˗yö ˗to ˈˈsɛnŋdhö.»—Proverbes 17:27.

 ˗Ka ˈwɔn ˗nu ˈgümansü ˗ʒian mɛɛnˈˈ. ˈKa ˈdho ˗a pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗kë, ka˗ ꞊gban ˗dɔ. ˗Ka dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ ka ˗bha ˈnën ˗gɔ kö ˗kɔ ˈö ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗kë ˗a ˈka ˈö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga, ˈka˗ dɔ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: Mɛn ˈbha ˈnën˗ bɔ ˗a ˗dhɛ ˗ee ɛɛnˈˈ yöö ꞊dede ˈnën ˗pö ˗a ˈˈbin ˗a ˗ta ˗ee? ˗Ya ˗ga dosɛnŋ ˗ee ɛɛnˈˈ ˗ya mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˈsaadhö ˗blɛɛsüwo ˗ee? Parɛɛ ˈö˗ ˗gɔ ˗yö pë ˈˈbin ˗nu ˗zë ˈgü ɛɛnˈˈ ˈnënmɛn ˗nu ˗bha ˈˈpian ˗yö ˗yökë ˗sü ˈka ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, ˗ya ˗bho mü ö ˗de ˈˈɲaan ˈka kö ö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗ee? Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö ˈwo bhë, ˈka ˗an ˈkpɔ ˗ni ˈgü ka ˗bha ˈnën ˗gɔ, ka ˗zo ˈya ˈdho bhɔ ꞊dhɛ ka ˗an ˗kpɔ ˈˈdhʋ̈ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö dhiaŋ zë. ˈKii˗ ˈkpɔ ˗an ˗gɔ kö ˈka kë ꞊dhɛ ꞊zaŋ ˗nu ˈdhö.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «ˈWɔn ˗nu ˈö ˈwo mɛn ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗wo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyi ˈö ˗klɔŋ ꞊gblɛnŋ ˈgü ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ mɛn ˈö ˈwɔnbhokoodɔdhe ˈdhö˗ ˗gɔ, ˗yö ˗dho ˗a kë ˈö ˈwo yö ˈˈkpɛɛn.»—Proverbes 20:5.

 ˗Ka ˈwɔn ˈbha ˗nu kë. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛɛn: ꞊Ya kë ꞊dhɛ ka ˗bha ˈnën ˗yö ˗pö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin bhë ˗a ˗ta ö tii˗ ˈka, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ꞊baa ˈnënmɛn ˗nu ˗bha ˈˈpian ˈö bhë ˗a ˈbha ˈzü ö ˗bha parɛɛ ˈgü.

 ˈKa˗ yö ꞊dhɛ ˗yö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗ʒian mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü, ˗ka ˗dhioo ˈˈgbɩkɩgbɩkɩ dɔ ˗a ˗ta ˗dhɔ ˈgü. ˗Ka bɔ Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈö ˈwo ˗kë ꞊dhɛ Job 31:1, Psaume 97:10 waa Psaume 101:3 d ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˗ta kö ˈka˗ ˗takun kö mɛn ˈkpee˗ ˈˈbin ˗ga ˗sü ˗san ˗yö ˗a kë. ˗Kaa pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈˈdhoogɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka, ka ˗dho ˈˈdoo ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗gɛn ˗ya ˈdho ˈˈdhiʋ̈, ɛɛnˈˈ ˈö ka dua ˈdhö ˗mü kö ˈka ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu kë kö ˈka˗ ˗takun kö ˈka˗ ˈwɔn dɔ.

 Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ: «ˈKa ˈdho bhlɔɔ ˈma ka bhang ˗nu ˈgü. ˗Kaa ˗nu ˈˈklʋ ꞊në˗ bho ˗së ˈka kö ˈka˗ ˗nu draan ˈˈta ˗sü kwa Dëmɛ ˗bha zian ˗ta ˗sü ˗bha, kö ˈka˗ ˗nu ꞊klang kë ˗a ˗wʋ ˈka.»—Efɛzö 6:4.

a ˈWɔn ˗nu ˈö ˈwo ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗wo ˗gban ˈnëngɔɔn˗ ˗nu waa ˈnëndhoŋ ˗nu ˗bha ˈpö.

b ˗Kɔ ˈö ˈka dho ˈwɔn ˈö ˗gban gɔɔn˗ ɛɛnˈˈ dhebɔ ˗wɔn ˗bha, ˗a ˗dhɛ ˈö ˗bɛ ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗kwɛ ˗bha ˗a blɛɛˈˈ ˗a ˈka ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈka˗ pö ˈka˗ dɔ, ˗ka ˈwɔn ˗gɔ « Comment donner une éducation sexuelle à ses enfants ? » ˗wo pö.

c Pë ˈö ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ ˗ya ˈsëëdhɛ bhë ˗a ˈgü, ˈka˗ pö ˈka˗ ˈbha dɔ, ˗ka kpɔɔˈˈ ˈsëëdhɛ « Comment rejeter la pornographie » ˈgü.

d Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ˈwɔn ˗gɔ « Pourquoi rejeter la pornographie ? » ꞊draan ˗an ˈˈpiʋ̈.