Ang gubat natapos niadtong 1945, pero lisod gihapon kaayo ang kinabuhi human niadto. German mi, maong gipapahawa mi sa Czechoslovakia ug gipadala ngadto sa Germany, diin naguba ang mga siyudad ug daghan ang pobre kaayo. Usahay, tibuok gabiing maglinya ang akong mga iyaan aron lang makakuhag gamayng pagkaon. Sa laing mga higayon, mangadto mi sa lasang aron manguhag mga blackberry ug mushroom, ug pailisan namo nig pan. Nihit kaayo ang pagkaon mao nga ang mga tawo mangawat nag binuhing mga hayop, sama sa iring ug iro, aron naa silay makaon. Sagad, mangatulog mi nga walay kaon.

 Katoliko si Lolo ug Lola, pero wala mi Bibliya. Dili baligyaan sa pari si Lolo ug Bibliya kay ang mga membro sa simbahan angay kuno nga maminaw lang sa Misa. Maong daghag pangutana si Lolo bahin sa Diyos nga wala matubag.

 Siyete anyos ko dihang naay duha ka Saksi nga miadto sa among balay. Gigamit nila ang Bibliya sa pagtubag sa mga pangutana ni Lolo bahin sa Trinidad, impiyerno, ug kahimtang sa mga patay. Gibati ni Lolo nga ang mga tubag sa Bibliya klaro ug makapatagbaw. Kombinsido siya nga nakaplagan na niya ang kamatuoran. Human adto, ang among tibuok pamilya regular nang nagtuon sa Bibliya uban sa magtiayong Saksi.

 Bisan sa gamay pa ko, gihigugma na nako si Jehova. Ganahan kaayo kong mobasag mga artikulo bahin sa mga misyonaryo nga nag-alagad kang Jehova sa lagyong lugar. Naghunahuna ko, ‘Unsa kaha ilang kinabuhi didto? Unsa kahay pagbati nga mosangyaw sa mga tawo nga wala pa gyod makadungog bahin kang Jehova?’

 Pag-edad nakog 12, mibati ko nga gusto nakong mahimong misyonaryo, ug naghimo kog mga paagi nga makab-ot nako ni nga tumong. Una, naningkamot ko nga mahimong madasigong ministro sa maayong balita. Dayon, niadtong Disyembre 12, 1954, nabawtismohan ko, ug sa ulahi nahimo kong payunir. Hapit na nakong makab-ot ang akong tumong!

 Nahibalo ko nga English ang pinulongan sa Gilead School para sa mga misyonaryo, maong naningkamot ko nga makakat-on niana nga pinulongan. Naghunahuna ko nga puwede nakong praktison ang akong English sa mga Amerikanong sundalo nga naa sa Germany niadtong panahona. Dihay higayon nga giduol nako ang usa ka sundalo ug giingnan siya, “Kristo ko.” Mitan-aw siya nako ug buotang miingon, “Basin ang imong gipasabot kay ‘Kristohanon ko.’” Abi nakog kamao na ko mo-English, di pa man diay!

 Dihang mga 20 anyos ko, mibalhin ko sa England, diin sa mabuntag magbantay kog bata sa usa ka Saksing pamilya. Unya inigkahapon, mamalaybalay ko, nga maayo kaayong kahigayonan nga mapraktis nako ang akong English. Human sa usa ka tuig sa England, miuswag pag-ayo ang akong English.

 Miuli ko sa Germany, ug pagka-Oktubre 1966, gidapit ko nga mag-alagad ingong espesyal payunir sa Mechernich. Pero ang sanong sa mga tawo sa maong teritoryo sa atong mensahe parehas ka bugnaw sa ilang klima. Dili gyod mi nila padayonon, bisan pag nanggahi na mi sa katugnaw sa gawas. Sagad mohangyo ko kang Jehova, “Kon itugot nimo nga mahimo kong misyonaryo sa umaabot, palihog ipadala ko sa init nga lugar.”

 Human makaalagad ingong espesyal payunir sulod lang sa pipila ka bulan, gihatag ni Jehova ang tinguha sa akong kasingkasing! Nakadawat kog imbitasyon nga makaeskuwela sa ika-44 nga klase sa Gilead School, ug mi-graduate ko niadtong Septiyembre 10, 1967. Asa ko giasayn? Sa nindot nga tropikal nga nasod sa Nicaragua, sa Central America! Ako ug ang akong tulo ka kauban mahigugmaong giabiabi sa mga misyonaryo nga tua na didto. Gibati nako ang gibati ni apostol Pablo, kinsa “nagpasalamat sa Diyos ug nadasig” dihang gisugat siya sa mga igsoon.—Buhat 28:15.

 Giasayn ko sa malinawong lungsod sa León, ug determinado ko nga makakat-on dayon ug Spanish. Nalisdan ko sa pagkat-on sa pinulongan, bisan pag nagtuon ko niini 11 ka oras kada adlaw sulod sa duha ka bulan!

 Nahinumdom ko nga dihay higayon nga gidalitan ko sa tagbalay ug fresco, nga maoy tawag sa mga taga-Nicaragua sa fruit drink. Abi nakog ang akong giingon kay “filtered water” lang ang akong imnon. Pero nakita nako nga naglibog ang babaye. Pipila ka adlaw sa ulahi, akong nahibaloan nga tungod sa kalimitado sa akong Spanish, ako diay siyang giingnan nga “holy water” lang ang akong imnon! Pero paglabay sa panahon miuswag ra ang akong Spanish.

 Sagad, magdumala kog pagtuon sa Bibliya sa tibuok pamilya. Kay gibati nako nga dili ra delikado sa León, ganahan kaayo kong magdumalag Bible study sa magabii, usahay hangtod alas 10 sa gabii. Kabalo ko sa mga ngalan sa halos tanang tawo niini nga lungsod. Dihang mopauli na ko, akong timbayaon ug estoryahon ang buotan nga mga silingan nga nagpahangin ug naglingkod sa ilang tuwangtuwang nga bangko (rocking chair) sa gawas sa ilang balay.

 Daghan kog natabangan sa León nga makakat-on sa kamatuoran. Usa nila si Nubia, nga naay walo ka gagmayng anak nga lalaki. Nagpadayon mi sa among pagtuon sa Bibliya hangtod nga naasayn ko sa Managua niadtong 1976. Wala na koy kontak kang Nubia ug sa iyang mga anak sulod sa 18 ka tuig, hangtod nga nakabalik ko sa León aron motambong ug kombensiyon. Panahon sa pagpaniudto, gitapok-an kog mga batan-ong lalaki. Mga anak diay to ni Nubia! Lipay kaayo kong nakita nga gipadako ni Nubia ang iyang mga anak sa kamatuoran.

 Sa ulahing bahin sa katuigan sa 1970, naay nahitabo nga kagubot sa politika sa Nicaragua. Bisan pa niana, naningkamot gihapon ming makasangyaw. Sa akong teritoryo sa Masaya, sa south sa kaulohang siyudad, pirmeng naay magprotesta ug magrayot nga armadong mga tawo. Usa ka gabii, samtang nagtigom mi sa Kingdom Hall, kinahanglan ming manghapa kay nagpinusilay ang mga Sandinista ug ang mga sundalo sa gobyerno. a

 Usa ka adlaw samtang nagsangyaw ko, nakasugat kog nag-mask nga Sandinista nga namusil ug sundalo. Misulay kog ikyas, pero daghan pang Sandinista ang nangabot. Midagan ko pero wala koy kaikyasan. Unya, nagpaulan ug bala ang mga helicopter sa gobyerno. Dayon kalit lang nga giablihan sa usa ka tawo ang iyang balay ug gibira ko niya pasulod. Gibati gyod nako nga giluwas ko ni Jehova!

 Nag-alagad ko sa Masaya hangtod sa Marso 20, 1982, ang adlaw nga dili gyod nako malimtan. Anang adlawa, ako ug ang lima pa ka misyonaryo mamahaw na unta dihang nakita namo ang grupo sa mga Sandinista nga naay mga machine gun. Naglakaw sila paingon sa likod sa missionary home. Mikalit silag sulod sa kan-anan ug ang usa nila isog nga miingon: “Naa ra moy usa ka oras nga mag-empake. Kada usa ninyo, usa ka maleta. Kuyog mo namo.”

 Gidala mi nila sa usa ka uma, ug wala mi nila buhii sulod sa pipila ka oras. Dayon kaming upat gisakay nila sa gamay nga bus paingon sa utlanan sa Costa Rica, ug gipapahawa mi sa nasod. Tanantanan, 21 ka misyonaryo ang gipapahawa sa nasod.

 Giatiman mi sa mga igsoon sa Costa Rica, ug pagkasunod adlaw, miabot mi sa sangang buhatan sa San José. Wala ra mi magdugay didto. Paglabayg mga 10 ka adlaw, ang walo namo mibiyahe paingon sa among bag-ong asaynment sa Honduras.

 Sa Honduras, giasayn ko sa Tegucigalpa. Sa 33 ka tuig nga nag-alagad ko nianang siyudara, ang usa ka kongregasyon nahimong walo. Pero makapaguol kay sa paglabay sa mga tuig, migrabe ang krimen sa Tegucigalpa. Daghag kawatan, ug kapila ko nahold-ap. Naa poy mga membro sa gang nga mangayog kuwarta nako, nga gitawag nilag “war tax.” Pero ingnon nako sila, “Naa koy dala nga mas importante pa kay sa kuwarta,” ug ako dayon silang tunolan ug tract o magasin. Tungod ana, dili ra ko nila hilabtan!

 Kasagaran sa mga tawo sa Tegucigalpa buotan, ug naa koy natabangan nga makakat-on sa kamatuoran. Pananglitan, nakahinumdom ko ni Betty, Bible study siya nga morag paspas ang pag-uswag. Pero usa ka adlaw, giingnan ko niya nga magpamembro na siya ug laing relihiyon. Ang akong kaguol napulihag kalipay duha ka tuig sa ulahi, kay si Betty mibiya sa simbahan ug nag-Bible study mi pag-usab. Nganong mibalik man siya? Gimingaw si Betty sa tinuod nga gugma nga gipakita sa kongregasyon. (Juan 13:34, 35) Siya miingon: “Sa inyong tigom, abiabihon gyod ninyo ang tanan, pobre man o dato. Lahi gyod kaayo mo.” Sa ngadtongadto, si Betty nabawtismohan.

 Ang missionary home sa Tegucigalpa gisirhan niadtong 2014, ug gibalhin ko sa Panama. Karon, nagpuyo ko sa missionary home kauban ang upat nga dugay nang mga misyonaryo.

 Mga 55 ka tuig na kong misyonaryo. Dili na nako mahimo ang akong nahimo sa una tungod sa akong mga sakit. Pero gitabangan ko ni Jehova nga padayong makatudlo sa uban bahin kaniya.

 Naa pa bay laing butang nga puwede unta nakong gamitan sa akong kinabuhi? Oo, naa unta. Pero kon wala ko magmisyonaryo, dili unta nako madawat ang daghang panalangin nga akong natagamtam! Naa koy kapig 50 ka espirituwal nga mga anak nga natabangan nako nga makakat-on sa kamatuoran, ug daghan pod kog mga higala. Gawas pa niining dakong espirituwal nga pamilya, gihigugma ug gisuportahan pod ko sa akong pinalanggang iyaan nga si Steffi, nga nagpuyo sa Germany.

 Bisag wala ko magminyo, wala gyod ko mibating nag-inusara. Kauban nako si Jehova. Naa pod koy maayo kaayo nga mga higala, sama ni Marguerite Foster, nga partner nako sa pagmisyonaryo sulod sa 17 ka tuig. Daghan mig makapalipay nga eksperyensiya, ug suod gihapon mi hangtod karon.—Proverbio 18:24.

 Nalipay gyod ko nga nagamit nako ang akong kinabuhi sa kinamaayohang paagi—ang pag-alagad kang Jehova sa bug-os. Natuman nako ang akong gipangandoy sa bata pa ko, ug daghan kog nindot kaayo nga mga eksperyensiya! Malipayon gyod kaayo ko, ug gusto nakong alagaran si Jehova hangtod sa hangtod.