ANG maong mga ideya mikaylap di pa dugay, ug ang usa sa mga hinungdan niana mao ang popular nga mga pelikula ug mga libro. Gawas pa sa tinumotumong mga estorya, duna poy daghang basahon ug mga artikulo nga naghisgot sa apokripal nga mga sinulat gikan sa ikaduha ug ikatulong siglo C.E. nga nangangkong nagbutyag sa kamatuoran bahin kang Jesus apan wala ilakip sa mga Ebanghelyo. Husto ba ang maong mga pangangkon? Makatino ba kita nga ang Bibliya nagsulti sa tinuod ug sa katibuk-an bahin kang Jesus?

Sa pagtubag sa maong mga pangutana, atong tagdon ang tulo ka pangunang butang. Una, kinahanglang  atong masayran ang hinungdanong impormasyon bahin sa pipila ka magsusulat sa mga basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan ug kon kanus-a nila kana gisulat; ikaduha, kinahanglang atong mahibaloan kon kinsay nagtino sa mga basahon nga ilakip sa kanon sa Bibliya ug kon sa unsang paagi iyang gihimo kana; ug ikatulo, kinahanglang atong masayran ang pipila ka impormasyon sa apokripal nga mga sinulat ug kon sa unsang paagi kini kasukwahi sa kanonikal nga mga sinulat. a

Sumala sa pipila ka reperensiya, ang Ebanghelyo ni Mateo gisulat sa ikawalo nga tuig human sa kamatayon ni Kristo, sa mga 41 C.E. Daghang eskolar ang nagtuo nga kini gisulat sa mas ulahing panahon, apan gikauyonan sa kadaghanan nga ang tanang basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan gisulat sa unang siglo C.E.

Ang mga nakasaksi sa pagkinabuhi, pagkamatay, ug pagkabanhaw ni Jesus buhi pa niadtong tungora; ilang mapamatud-an ang mga asoy sa Ebanghelyo. Dali usab nilang ikabutyag ang bisan unsang sayop sa maong mga asoy. Si Propesor F. F. Bruce miingon: “Ang usa sa lig-ong pamatuod nga mopabor sa gisangyaw sa mga apostoles mao nga kini nahibaloan sa ilang mga mamiminaw; sila wala lang moingon, ‘Kami nakasaksi sa maong mga hitabo,’ apan usab miingon, ‘Sumala usab sa inyong nahibaloan’ (Buhat 2:22).”

Kinsa ang mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan? Lakip kanila ang pipila sa 12 ka apostoles ni Jesus. Sila ug ang ubang mga magsusulat sa Bibliya, sama ni Santiago, Judas, ug lagmit si Marcos, presente sa adlaw sa Pentekostes 33 C.E. sa dihang natukod ang Kristohanong kongregasyon. Ang tanang magsusulat, lakip ni Pablo, suod nga nakig-uban sa mga nagdumala sa unang Kristohanong kongregasyon, nga gilangkoban sa mga apostoles ug mga ansiyano sa Jerusalem.—Buhat 15:2, 6, 12-14, 22; Galacia 2:7-10.

Gisugo ni Jesus ang iyang mga sumusunod nga ipadayon ang buluhatong pagsangyaw ug pagpanudlo nga iyang gisugdan. (Mateo 28:19, 20) Gani siya miingon: “Siya nga magapatalinghog kaninyo magapatalinghog usab kanako.” (Lucas 10:16) Dugang pa, siya misaad kanila nga ang balaang espiritu o aktibong puwersa sa Diyos mohatag kanilag gahom sa pagpalampos sa maong buluhaton. Busa kon dunay mga sulat gikan sa mga apostoles o sa ilang suod nga mga kaubanan—mga tawong dayag nga gipanalanginan sa balaang espiritu sa Diyos—natural lang nga ang unang mga Kristohanon mag-isip niining mga basahona ingong inspirado sa Diyos.

Ang pipila ka magsusulat sa Bibliya nagpamatuod nga ang ilang mga isigkamagsusulat maoy awtorisado ug inspirado sa Diyos. Pananglitan, gihisgotan ni apostol Pedro ang mga sulat ni Pablo ug giisip kana nga inspirado sama “sa uban pang mga Kasulatan.” (2 Pedro 3:15, 16) Sa bahin ni Pablo, iyang giila nga ang mga apostoles ug ang ubang Kristohanong mga propeta maoy inspirado sa Diyos.—Efeso 3:5.

Busa ang mga Ebanghelyo aduna gayoy lig-ong basehan nga kini kasaligan ug tinuod. Kini dili tinumotumong mga sugilanon. Kini maoy tukmang rekord sa kasaysayan nga gipasukad sa testimonya sa mga tawong aktuwal nga nakakita, ug gisulat niadtong inspirado sa balaang espiritu sa Diyos.

Ang ubang awtor miingon nga ang kanon sa Kristohanon Gregong Kasulatan gipili ginatos ka katuigan sa ulahi sa usa ka simbahan nga may dakong impluwensiya ubos sa pagmando ni Emperador Constantino. Apan sukwahi ang gibutyag sa mga ebidensiya.

Pananglitan, matikdi ang giingon sa usa ka propesor sa kasaysayan sa simbahan nga si Oskar Skarsaune: “Dili ang konsilyo sa simbahan o si bisan kinsang tawo ang midesisyon kon unsang mga sinulat ang ilakip sa Bag-ong Tugon ug kon unsa ang dili . . . Ang pasukaranan klaro kaayo  ug makataronganon: Ang mga sinulat gikan sa unang siglo C.E. nga giila nga sinulat sa mga apostoles o sa ilang mga kaubanan giisip nga kasaligan. Ang ubang mga sinulat, mga sulat, o ‘mga ebanghelyo’ nga gisulat sa ulahi wala ilakip . . . Ang pagpili niini dugay nang nahuman sa wala pa si Constantino ug sa wala pa matukod ang iyang impluwensiyadong simbahan.” Siya miingon usab nga ang mga Kristohanon nga gilutos tungod sa ilang pagtuo, dili ang simbahan nga gitukod ni Constantino, mao ang nagpadayag kon unsang mga basahona ang nalakip sa Bag-ong Tugon.

Si Ken Berding, usa ka luyoluyong propesor nga nagtuon sa Kristohanon Gregong Kasulatan, mikomento kon sa unsang paagi mitungha ang kanon: “Ang simbahan dili mao ang mipili sa mga basahon nga ilakip sa kanon; mas haom ang pag-ingon nga ang simbahan igo rang midawat sa mga basahon nga giisip sa mga Kristohanon ingong kasaligang Pulong gikan sa Diyos.”

Apan, ang mapaubsanong mga Kristohanon ba sa unang siglo mao ang mipili sa kanon? Ang Bibliya nagtug-an kanato nga dunay labaw pang hinungdanon—ug gamhanan—ang nalangkit.

Sumala sa Bibliya, ang usa sa milagrosong mga gasa sa espiritu nga gihatag sa Kristohanong kongregasyon sa unang siglo mao ang “katakos sa pag-ila sa inspiradong mga pulong.” (1 Corinto 12:4, 10) Busa ang pipila ka Kristohanon kaniadto gihatagag talagsaong katakos sa pag-ila sa kalainan tali sa mga pamulong nga inspirado sa Diyos ug niadtong dili. Tungod niana, ang mga Kristohanon karon makasalig nga ang mga pulong nga gilakip sa Bibliya maoy inspirado.

Nan, dayag nga ang kanon dugay nang naestablisar ubos sa paggiya sa balaang espiritu. Sukad sa ulahing bahin sa ikaduhang siglo C.E., ang pipila ka magsusulat nagkomento nga ang mga basahon sa Bibliya nalakip gayod sa kanon. Apan kini nga mga magsusulat dili mao ang nag-establisar sa kanon; sila igo lang nagpamatuod kon unsang mga basahona ang giuyonan sa Diyos pinaagi sa iyang mga hawas, kinsa gigiyahan sa iyang espiritu.

Ang karaang mga manuskrito nagtagana usab ug lig-ong ebidensiya nga nagsuportar sa kanon nga dinawat karon. Dunay kapin sa 5,000 ka manuskrito sa Gregong Kasulatan diha sa orihinal nga pinulongan, nga naglakip sa pipila gikan sa ikaduha ug ikatulong siglo. Kini nga mga sinulat, dili ang apokripal nga mga sinulat, ang giila niadtong unang mga siglo C.E. ingong pulong sa Diyos ug busa mao ang gikopya ug kaylap nga giapod-apod.

Apan ang labing hinungdanong ebidensiya mao ang pamatuod mismo sa Bibliya. Ang kanonikal nga mga sinulat nahiuyon “sa sumbanan sa makapahimsog nga mga pulong” nga atong makaplagan  sa ubang bahin sa Bibliya. (2 Timoteo 1:13) Kining mga basahona nagdasig sa mga magbabasa sa paghigugma, pagsimba, ug sa pag-alagad kang Jehova, ug kini nagpasidaan batok sa mga patuotuo, demonismo, ug pagsimbag linalang. Kini tukma sa kasaysayan ug naundag tinuod nga mga tagna. Ug kini nagdasig sa mga magbabasa sa paghigugma sa ilang isigkatawo. Kining tanan makita diha sa mga basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ingon ba usab niini ang makita diha sa apokripal nga mga sinulat?

Ang apokripal nga mga sinulat lahi sa kanonikal nga mga sinulat. Kining apokripal nga mga basahon gisulat gikan sa mga tungatunga sa ikaduhang siglo, nga ulahi kaayo kon itandi sa kanonikal nga mga sinulat. Ang gitudlo niini bahin kang Jesus ug sa Kristiyanidad sukwahi sa giingon sa inspiradong Kasulatan.

Pananglitan, ang apokripal nga Gospel Of Thomas naghisgot ug daghang lahi nga mga pamulong ni Jesus, sama sa pag-ingon nga iyang himoong lalaki si Maria aron siya makasulod sa Gingharian sa langit. Gihubit sa Infancy Gospel of Thomas ang batang si Jesus ingong usa ka salbahis nga bata kinsa tinuyong nagpahinabo sa kamatayon sa laing bata. Ang apokripal nga Acts of Paul ug Acts of Peter nagtudlo sa bug-os nga paglikay sa pagpakigsekso ug nag-ingon pa gani nga ang mga apostoles nag-awhag sa mga babaye nga bulagan ang ilang mga bana. Ang Gospel of Judas nag-ingon nga gikataw-an ni Jesus ang iyang mga tinun-an tungod kay sila miampo sa Diyos maylabot sa pagkaon. Kana nga mga ideya sukwahi kaayo sa gihisgotan sa kanonikal nga mga basahon.—Marcos 14:22; 1 Corinto 7:3-5; Galacia 3:28; Hebreohanon 7:26.

Daghan sa apokripal nga mga sinulat nagbanaag sa pagtulon-an sa mga Gnostic, kinsa miingon nga ang Maglalalang nga si Jehova dili usa ka maayong Diyos. Sila usab nagtuo nga ang pagkabanhaw dili literal, nga ang tanang pisikal nga mga butang daotan, ug nga si Satanas mao ang tinubdan sa kaminyoon ug pagsanay.

Ubay-ubay sa apokripal nga mga basahon gipahinungod ngadto sa mga tawo nga gihisgotan sa Bibliya, apan kana sayop. Diha bay panagkunsabo aron dili ilakip sa Bibliya kining mga basahona? Usa ka eksperto sa apokripa, si M. R. James, miingon nga ‘walay nagkunsabo aron dili kini malakip sa Bag-ong Tugon. Kini wala ilakip tungod kay kini wala mahiuyon sa kanonikal nga mga basahon.’

Sa kanonikal nga mga sinulat, atong makita ang daghang pasidaan bahin sa pagtungha sa apostasya nga makadaot sa Kristohanong kongregasyon. Sa pagkatinuod, kini nga apostasya nagsugod na sa unang siglo, apan ang mga apostoles nakapugong sa pagkaylap niini. (Buhat 20:30; 2 Tesalonica 2:3, 6, 7; 1 Timoteo 4:1-3; 2 Pedro 2:1; 1 Juan 2:18, 19; 4:1-3) Ang maong mga pasidaan naghatag ug kasayoran bahin sa mga sinulat nga motungha human sa kamatayon sa mga apostoles, mga sinulat nga sukwahi sa mga pagtulon-an ni Jesus.

Tinuod, ang maong mga dokumento lagmit karaan na ug gitamod sa ubang mga eskolar ug mga historyano. Apan tagda kini: Ibutang ta nga ang mga eskolar nagkolektag tinumotumong mga sinulat nga gipatik karon, nga lagmit gikuha gikan sa mga magasin bahin sa tsismis ug sa mga basahon sa relihiyosong mga kulto, ug dayon gitagoan kini sa usa ka kaban. Ang paglabay ba sa panahon magpahimo sa maong mga sinulat nga tinuod ug kasaligan? Paglabay sa 1,700 ka tuig, ang bakak ug walay-pulos nga mga impormasyon sa maong mga dokumento mamahimo bang tinuod tungod lang kay kini karaan na kaayo?

Dili gayod! Ingon usab niana ang pangangkon nga si Jesus nagminyo kang Maria Magdalena maingon man sa uban pang dili-katuohang mga pahayag gikan sa apokripal nga mga basahon. Nganong mosalig ka sa dili-kasaligang mga tinubdan, nga mabatonan man ang kasaligang mga basahon? Ang tanan nga buot sa Diyos nga atong mahibaloan bahin sa iyang Anak anaa sa Bibliya—usa ka basahon nga atong kasaligan.