Mga Pangutana Gikan sa mga Magbabasa
Unsa ka habog ang portiko sa templo ni Solomon?
Ang portiko nagsilbing entrada sa Balaang lawak sa templo. Sumala sa mga edisyon sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan nga gi-publish sa wala pa ang 2024, “ang portiko sa atubangan may gilapdong 20 ka maniko, nga parehas sa gilapdon sa balay, ug 120 ang gihabogon niini.” (2 Cron. 3:4) Ang uban pong hubad nag-ingon nga “120 ka maniko” ang gihabogon sa portiko, sa ato pa, 53 metros (175 piye) nga torre!
Pero sa 2024 nga kopya sa Bag-ong Kalibotang Hubad, kini nag-ingon nga ang portiko sa templo ni Solomon maoy “20 ka maniko ang gihabogon,” o mga 9 metros (30 piye). a Konsideraha ang pipila ka rason niini nga kausaban.
Ang gihabogon sa portiko wala hisgoti sa 1 Hari 6:3. Niini nga teksto, girekord sa magsusulat nga si Jeremias ang gilapdon ug gibag-on sa portiko, dili ang gihabogon. Dayon sa sunod nga kapitulo, detalyado kaayo niyang gihisgotan ang ubang talagsaong bahin sa templo, sama sa Dagatdagat nga hinulma nga metal, 10 ka kareton, ug duha ka haligi nga tumbaga nga naa sa gawas sa portiko. (1 Hari 7:15-37) Kon ang portiko kapin gyod sa 50 metros ang gihabogon ug mas taas kay sa ubang bahin sa templo, nganong wala man hisgoti ni Jeremias ang gihabogon niini? Bisan gatosan ka tuig sa ulahi, ang Hudiyong mga magsusulat nag-ingon nga ang gihabogon sa portiko wala molabaw sa ubang bahin sa templo ni Solomon.
Gikuwestiyon sa mga eskolar kon ang bungbong sa templo makasuportar ba gyod sa portiko nga 120 ka maniko ang gihabogon. Ang habog kaayo nga mga estruktura nga gama sa bato ug tisa (brick) sa karaang panahon, sama sa mga ganghaan sa templo sa Ehipto, lapad kaayog tiilan (base). Ug samtang magkahabog, mag-anam pod ka gamay ang gilapdon niini nga mga estruktura. Pero dili ingon niana ang templo ni Solomon. Ang mga eskolar miingon nga ang mga bungbong niini dili molapas ug 6 ka maniko, o 2.7 metros (9 piye), ang gibag-on. Busa ang historian bahin sa arkitektura nga si Theodor Busink miingon: “Base sa gibag-on sa bungbong sa [entrada sa templo], imposibleng makaabot ug 120 ka maniko ang [gihabogon sa] portiko.”
Ang teksto sa 2 Cronicas 3:4 posibleng nasayop pagkopya. Bisag “120” ang nasulat niini nga teksto diha sa ubang karaang mga manuskrito, “20 ka maniko” ang nasulat diha sa ubang kasaligang mga sinulat, sama sa ikalimang siglo nga Codex Alexandrinus ug ikaunom nga siglo nga Codex Ambrosianus. Nganong posibleng nasayop ug sulat ang eskriba ug “120”? Ang pulong “gatos” ug “maniko” halos parehas ug hitsura diha sa Hebreohanong pinulongan. Busa posibleng “gatos” ang nasulat sa eskriba imbes nga “maniko.”
Siyempre, bisag naningkamot ta nga masabtan ug mapakita ang hustong mga detalye bahin sa templo ni Solomon, mas nagpokus ta sa kon unsa gyoy gisimbolohan niini—ang dakong espirituwal nga templo. Mapasalamaton gyod ta nga gidapit ni Jehova ang tanan niyang alagad sa pagsimba kaniya nianang espirituwal nga templo!—Heb. 9:11-14; Pin. 3:12; 7:9-17.
a Naa ni footnote nga nag-ingon nga “120” ang nasulat sa ubang karaang manuskrito, samtang “20 ka maniko” ang nasulat sa ubang mga manuskrito ug mga hubad.